Dagblaðið Vísir - DV - 27.05.2011, Síða 44

44 | Fókus 27.–29. maí 2011 Helgarblað
Björn Bjarnason sendir frá sér bók um Baugsmálið:
Rosabaugur Björns
Björn Bjarnason, fyrrverandi alþing-
ismaður og ráðherra, hefur sent frá
sér bókina Rosabaugur yfir Íslandi
– saga Baugsmálsins. Það er Bóka-
félagið Ugla sem gefur bókina út og
telur hún 432 blaðsíður.
Líkt og nafn bókarinnar gefur til
kynna tekur dómsmálaráðherrann
fyrrverandi saman sögu svokallaðs
Baugsmáls en það snérist í grófum
dráttum um ákærur á hendur Baugi
og helstu stjórnendum fyrirtækis-
ins. Málið í heild sinni vakti gríðar-
lega mikla athygli í samfélaginu og
var mjög umdeilt. Það þótti pólitískt
og voru uppi háværar raddir um að
ofsóknir af hálfu Davíðs Oddssonar
á hendur Baugi væri að ræða. Baugs-
málið var gríðarlega stórt í sniðum
og voru lagðar fyrir 50.000 síður af
skjölum í Hæstarétti. Á endanum
féllu dómar í örfáum ákæruliðum og
þeir Jón Ásgeir Jóhannesson, Tryggvi
Jónsson og Jón Gerald Sullenberger
hlutu minni háttar skilorðbundna
dóma.
Á kápu bókarinnar segir með-
al annars: „Baugsmálið var ekki að-
eins rekið fyrir dómstólum heldur
einnig á vettvangi stjórnmála og fjöl-
miðla [...] En ekki var allt sem sýnd-
ist. Einskis var svifist til þess að festa
ýmsar ranghugmyndir í sessi. Máttur
peninganna kom glöggt í ljós.“
Í aðfaraorðum bókarinnar segir
Björn að í bókinni séu sýndar þær
aðferðir sem notaðar voru til þess að
„móta almenningsálit í þágu Baugs-
manna“. Þá segir Björn einnig: „Efn-
istök bókarinnar ráðast af vitneskju
minni og athugun á fjölmiðlum á
árum Baugsmálsins og allt fram á
þennan dag. Ekki var leitað í smiðju
til annarra.“ asgeir@dv.is
Hvað ertu að gera?
mælir með...
mælir ekki með...
KVIKMYND
Thor
„Thor er frábær
sumarafþreying þar
sem blandast saman
skemmtileg hasarat-
riði, góðir leikarar og
hressandi húmor.“ Jón Ingi Stefánsson
KVIKMYND
Route Irish
„Myndir á borð við
Saving Private Ryan
og Hurt Locker eru
stórkostlega útlítandi
en innihaldið er
sjálfhverft og rýrt. Hér eru brellur og útlit á
sínum stað en myndin hefur svo miklu meira
fram að færa.“ Erpur Eyvindarson
LEIKVERK
Húsmóðirin
„En söguefnin eru
þunn sem sé. Harla
þunn – og textinn
eftir því. Að vísu er það
eilítið misjafnt eftir
kynslóðum.“ Jón Viðar Jónson
KVIKMYND
Arthur
„Arthur er ekkert
hundleiðinleg og
getur alveg sloppið
fyrir einhvern. Hins
vegar veldur hún
vonbrigðum vegna einhvers sem virkar
eins og fljótfærni.“ Erpur Eyvindarson
KVIKMYND
Limitless
„Ég held að byrjunarsenan sé minn-
istæðasti parturinn af ræmunni. Og
svo var poppið ágætt líka.“ Erpur
Eyvindarson
Tobba Marinós rithöfundur, kynningar-
fulltrúi og ritstjóri
Hvaða bók ertu að lesa?
„Handritið að minni eigin bók, Lýtalaus. Ég
veit að það er svolítið „lame“ en ég þarf að
skila bókinni á mánudaginn. Því má ég ekki
lesa neitt annað.“
Hvaða tónlist er í uppáhaldi þessa
dagana?
„All of the lights með Kanye West. Það er
hringitónninn. Svo er ég með Mike Snow á
heilanum og hef verið í meira en ár. Ég er að
vona að hann komi til Íslands því hann er nú
með tengingu hingað í gegnum Hjálma.“
Hvert ferðu út að borða ef þú mátt
ráða?
„Annaðhvort á Kandí, sem er indverskur
staður við Austurvöll, eða Uno.“
Hvaða bíómynd sástu síðast og
hvernig líkaði þér hún?
„Ég sá Gnarr í fyrsta skiptið um daginn því
hún var að koma inn á VOD-ið. Ég missti
nefnilega af frumsýningunni þar því ég
var með útgáfupartíið fyrir Dömusiði á
sama tíma. Mér fannst hún alveg mjög
skemmtileg. Sérstaklega fannst mér Ingvi
Hrafn og Hrafn Gunnlaugs fara á kostum í
ÍNN-atriðinu.“
Hvað ætlarðu að gera um helgina?
„Klára Lýtalaus. Ég er að fara út úr bænum, í
Hvalfjörðinn nánar tiltekið, til að gera það.“
Með Kanye
sem hringitón
Björn Bjarnson
Höfundur bókar-
innar Rosabaugur
yfir Íslandi.
S
íðastliðinn miðvikudag út-
hlutaði Aurora velgerðasjóð-
ur Vesturporti fjórum millj-
ónum króna til að setja upp
verk um fjöldamorðingjann Axlar-
Björn í leikstjórn Björns Hlyns
Haraldssonar en hann skrifar jafn-
framt verkið. Stefnt er að því að
setja stykkið upp í október fjölum
Borgarleikhússins en öll hlut-
verk verða í höndum þeirra Helga
Björnssonar og Atla Rafns Sigurðs-
sonar.
Leikstjórinn segir hugmyndina
að því að setja upp verk um þenn-
an alræmda morðingja hafa fæðst
hjá konu sinni, framleiðandanum
Rakel Garðarsdóttur.
„Rakel er mikil áhugamann-
eskja um íslensku þjóðsögurnar og
við höfðum stundum furðað okkur
á því hversu lítið þær hafa í raun
verið notaðar í leikhúsinu. Það eru
svo margar og góðar sögur í þessu
fyrir utan það hvað þjóðsögurnar
eru íslenskt fyrirbæri,“ segir Björn
Hlynur en bætir við að vissulega
hafi þó mikið af fólki samið verk
undir áhrifum frá sögunni um Axl-
ar-Björn, bæði ljóð og skáldsögur.
„Mér finnst spennandi að skrifa
leikverk byggt á þjóðsögunni um
Axlar-Björn. Það hafa svo margir
heyrt af þessari persónu en þekkja
kannski ekki alla söguna. Þessi
maður er talin hafa drepið hátt í
tuttugu manns og varð grimmur
strax í móðurkviði. Sagan segir
að móðir hans hafi verið sólgin í
mannablóð á meðgöngunni. Til
að verða við þeirri þörf skar faðir
hans sig í fótinn og svo drakk móð-
ir hans þar af,“ útskýrir Björn Hlyn-
ur. „Mikil stemning í sveitinni.“
Rekur ættir sínar á næsta bæ
Sjálfur á leikstjórinn ættir sínar
að rekja til Snæfellsness þar sem
sögur af Axlar-Birni hafa lifað góðu
lífi. Björn Hlynur hyggst fara vest-
ur til að ljúka við að skrifa leikritið
enda gott að komast í snertingu
við sögusviðið.
„Afi minn í móðurætt var fædd-
ur í húsinu þar sem gömlu Hótel
Búðir voru en það er næsti bær við
Öxl. Langafi minn var þar með út-
gerð og starfaði sem kaupmaður.
Það segir sig eiginlega sjálft að
maður verður að fara á staðinn,
ganga í hrauninu og innspírerast
af því sem gerðist þarna fyrir 400
árum,“ segir hann.
Morðingjar eru margbreytilegir
persónuleikar
Í leikgerðinni hyggst Björn Hlynur
skoða persónuleika morðingjans
en jafnframt langar hann að velta
því upp hvernig nútímasamfélag
tekur á svona manneskjum. Hvað
hefur breyst á þessum 400 árum?
Aftöku Axlar-Bjarnar er lýst með
þeim orðum að útlimir hans hafi
fyrst verið barðir í sundur með
sleggju áður en höfuðið var tekið
af. Þá voru líkamspartar hans
hengdir upp öðrum til varnar á
meðan kona hans horfði á.
„Af hverju ætti maður að setja
á svið sögu um einhvern mann
sem var geðsjúkur og drap fullt
af fólki fyrir 400 árum? Það eru
margar ástæður fyrir því en ein
er sú að mér finnst áhugavert
að skoða hvað höfum við lært á
þessum tíma. Mig langar að spegla
nútímann í þessu og skoða mun-
inn á því hvernig réttarkerfið fer
með fólk sem gerir eitthvað svipað
því sem Axlar-Björn gerði fyrir
400 árum. Hvernig tekur samfé-
lagið á manni sem er bersýnilega
geðveikur?“ spyr Björn Hlynur og
veltir því um leið upp hvers vegna
„venjulegt fólk“ heillist svo mikið
af morðingjum. Hann segir flesta
leikara jafnframt áhugasama um
að túlka slíkar persónur enda geti
morðingjar verið margbreytilegir
og forvitnilegir persónuleikar.
Hömluleysið heillar
„Það er allt svo hömlulaust við
svona menn. Skoðum til dæmis
Charles Manson. Stærstu frétta-
stofur heims hafa á síðustu 30
árum barist um að fá að taka við-
töl við þennan mann sem situr
ævilangt í fangelsi. Helsjúkan
mann sem lét drepa fullt af fólki.
Það er einhver forvitni í okkur
öllum þegar kemur að morðingj-
um en þetta er samt eitthvað sem
við viljum helst bara skoða úr fjar-
lægð. Við viljum skoða þetta fólk
sem við höldum að sé svo gerólíkt
okkur en aðdráttaraflið stafar
kannski af því að fólk er jú allt gert
úr því sama,“ segir Björn og líkir
þessu við að horfa á dýralífsmynd-
ir; að hegðun mannskepnunnar
sé áhugaverð og eitthvað sem sé
n Axlar-Björn á fjalirnar í haust
n Helgi Björnsson og Atli Rafn fara
með hlutverkin n Tónlist í höndum
Kjartans Sveinssonar úr Sigur Rós„Sagan segir að
móðir hans hafi
verið sólgin í mannablóð á
meðgöngunni. Til að verða
við þeirri þörf skar fað-
ir hans sig í fótinn og svo
drakk móðir hans þar af.
Varð grimmur
strax í móðurkviði
Þeir sem vilja kanna hvort þeir séu af
Axlar-Bjarnarætt geta gert það á Ís-
lendingabók. Þar má skrifa hið rétta nafn
morðingjans, „Björn Pétursson“ í reitinn
fyrir nafn efst á skjánum og „um 1545“ í
reitinn um fæðingardag. Biðja síðan um að
forritið reki ættirnar saman. Flestir munu
þá fá svarið „Enginn skyldleiki fannst“
vegna þess að þeir eru ekki komnir af
Birni svo að vitað sé og ekkert er vitað um
framættir hans, þannig að enginn skyld-
leiki kemur fram þá leiðina. En um það bil
fjórtándi hver maður að meðaltali fær út
úr þessu svar þar sem ætt hans er rakin til
Bjarnar. Fjórtándi hver Íslendingur er þess
vegna af Axlar-Bjarnarætt.
Var hann frændi þinn?
Hver var Axlar-Björn?
Axlar-Björn er þekktasti fjöldamorðingi Íslands-
sögunnar, kenndur við bæinn Öxl í grennd við
Búðir á Snæfellsnesi. Um hann skráði séra Sveinn
Níelsson langa frásögn „eptir gömlum manni og
greindum, innlendum“, og er hún uppistaðan í
þætti sem Jón Árnason tók saman um Axlar-Björn
í Íslenskum þjóðsögum.
Djöfullegt eðli morðingjans Axlar-Bjarnar
kom strax fram í móðurkviði en þegar hann
eltist drap hann ferðamenn sem áttu leið
um hlaðið hjá honum og rændi þá fötum,
peningum og hestum. Í þættinum er vel sagt
frá mörgu og sum atriðin minna á þekktar
hryllingsmyndir 20. aldar eins og þegar tveir vinnumenn ríks bónda koma til Axlarmorð-
ingjans:
En þegar þeir komu að Öxl og Björn sá, að þeir voru vel útbúnir, og höfðu væna hesta,
bauð hann þeim með sér út í fjós. Þar var myrkt, en þó sér annar þeirra glampa á eitt-
hvað í hendinni á Birni...
Björn myrðir 18 manns áður en upp um hann kemst þegar annað tveggja systkina
sleppur lifandi frá honum og segir til hans.
Fyrsta fórnarlamb sitt dysjaði hann í flórnum á Knerri en öllum hinum var sökkt í
Íglutjörn fyrir neðan túnið á Öxl. Axlar-Björn var dæmdur til dauða og tekinn af lífi árið
1596 að Laugarbrekku; fyrst beinbrotinn á útlimum með sleggjum, síðan afhöfðaður og
þar á eftir brytjaður niður og einstakir hlutar úr líkama hans festir upp á stengur.
Ónáttúra Axlar-Bjarnar gekk í erfðir því að sonur hans Sveinn „skotti“ var hengdur
árið 1648 eftir að húsfreyjan í Rauðsdal á Barðaströnd gat látið binda hann þegar hann
kom og vildi nauðga henni.
Um Axlar-Björn hefur Úlfar Þormóðsson ritað sögulega skáldsögu, Þrjár sólir svartar
(1988), og aðalpersónurnar í verki Megasar, Björn og Sveinn (1994), heita Axlar-Björn og
Sveinn skotti. Ebba Guðný Guðmundsdóttir ritaði námsritgerð árið 1999 um Axlar-Björn
í heimildum og þjóðsögum og er hún aðgengileg í Þjóðarbókhlöðu.
Gísli Sigurðsson – af vísindavefnum