Dagblaðið Vísir - DV - 06.07.2012, Blaðsíða 33

Viðtal 33Helgarblað 6.–8. júlí 2012
A
mal Tamimi er baráttu­
kona. Hún er að koma sér
fyrir í nýju húsnæði Jafn­
réttisstofu við Suðurlands­
braut. Fjölmargir innflytj­
endur hafa þurft að leita til Amal
með vandamál sem upp koma við
flutning hingað til lands. Vandinn er
margvíslegur, sumir eru hræddir um
að verða vísað úr landi, eða missa
forræði yfir börnum sínum, konur
leita til hennar vegna heimilisofbeld­
is. Amal er rétta konan til að taka á
móti þeim. Hún er kona sem hefur
gengið í gegnum ótrúlegar raunir og
býr yfir innri styrk sem fáum tekst að
afla sér á einni ævi. „Ég hef þurft að
vera sterk frá unga aldri, ég er móðir
og sem slík þá leyfi ég mér aldrei að
vera annað en baráttukona sem leit­
ar að betra lífi,“ segir Amal sem sest
í brakandi nýjan skrifborðsstól á til­
tölulega auðri skrifstofu. Hún afsakar
að geta ekki boðið upp á kaffi. „Kaffi­
vélin er ekki komin,“ útskýrir hún.
Nágranninn grafinn í garðinum
Amal er fædd og alin upp í Jerú sal­
em. Barnæsku sinnar minnist hún af
mikilli hlýju. „Ég er alin upp af góð­
vild og ég átti góða æsku. Jerúsalem
var borg ævintýranna þar sem við
lékum okkur frjáls. Við vorum stór
krakkaskari og fundum okkur ávallt
eitthvað við að vera.
Mínar kærustu minningar eru
hins vegar frá Hebron, þar dvöldum
við í þrjá mánuði á sumrin. Í náttúru­
fegurð fjallanna, þar sem við vorum
með vínekrur. Stórfjölskyldan dvald­
ist þar og við börnin vorum úti við að
bralla alla daga,“ Amal andar djúpt
að sér og hlær. „Minningarnar koma
til mín,“ segir hún.
„Það breyttist margt þegar stríð­
ið hófst. Þá var ég aðeins sjö ára og
horfði enn á heiminn með augum
barnsins. Heimurinn breyttist smátt
og smátt. Það var eins og það bætt­
ust í hann skuggar, en ævintýrin tókst
okkur alltaf að finna eftir sem áður.
Við máttum ekki leika okkur úti við
eins og áður og skildum ekki hvers
vegna en fundum fyrir ógninni. Mér
er til dæmis minnisstætt að nágranni
okkar var myrtur og hann grafinn úti
í garði. Þar er hann enn jarðaður að
mér skilst.
Allir nágrannar okkar borðuðu
saman í kjallara hússins, það fannst
okkur börnunum skemmtilegt og
skynjuðum ekki sama veruleika og
þeir fullorðnu.
Það voru stundir þar sem ég upp­
lifði hræðslu og það voru stundir
sem ég upplifði gleði. Barnið hefur
svo ómengaða sýn á heiminn, það
lifir í núinu.“
Byrjaði að reykja og giftist
Uppvöxtur Amal var hefðbundinn að
hennar sögn. Hún nefnir að aðstæð­
ur og menning Palestínu sé afar frá­
brugðin þeirri hér á landi. Íslömsk
menning sé ríkjandi og eins og í flest­
um öðrum múslimalöndum þá gefi
lögin körlum mun meiri réttindi en
konum. Amal var gift 16 ára og henni
fannst það töff.
„Ég byrjaði að reykja og ég gifti
mig. Hvort tveggja þótti mér töff.
Það var hluti af því að tilheyra því
sem stelpur alast upp við í Palestínu,
að við séum frábærar ef einhver vill
kvænast okkur og eignast með okk­
ur börn.“
Hún var ekki skikkuð til að gifta
sig. „Systir mín nefndi fyrst tilvon­
andi eiginmann minn og þá for­
eldrar mínir, þau sögðu hann góð­
an og kynntu kosti hans. Þau spurðu
mig hvort ég vildi giftast honum og
ég sagði já og var mjög ánægð með
ákvörðun mína. Sérstaklega var ég
stolt af því að vera gift svo ung því
besti aldurinn til að gifta sig er frá 16
ára til rúmlega tvítugs,“ segir hún og
slær sér á læri.
Stelpur teljast ekki með
Amal varð þunguð að sínu fyrsta
barni sautján ára. Hún eignaðist
stúlku. „Sem betur fer varð ég ófrísk
um leið og ég var stolt af því. Ef kona
er ekki orðin ófrísk strax þá er hún
send til læknis. Karlmaðurinn er
aldrei sendur til læknis ef hjónum
auðnast ekki að eignast börn. Það er
alltaf konunni að kenna. Ég eignaðist
stúlku, það telst ekki með. Eiginmað­
urinn og stórfjölskyldan biðu eftir
því að sonur fæddist. Það verður að
eignast stráka til að halda fjölskyldu­
nafninu gangandi. Ég eignaðist þrjár
stúlkur í röð og það þótti ekki gott.
Mig langaði ekki til að eignast fleiri
börn en það var þrýst á mig. Fjórða
barnið varð strákur og þá var fagnað,“
segir hún og hlær.
Það má hins vegar ekki láta strák
alast upp án bróður. Allir drengir
þurfa að eiga bróður sér til stuðn­
ings, það er mikils virði. Ég eignaðist
því fimmta barnið sem varð strákur.
Ég hefði þurft að verða aftur ófrísk ef
ég hefði eignast stúlku.“
Amal tekur það fram að þótt hún
geti rætt um barneignirnar og skír­
skotað í menninguna þá elski hún
öll börn sín jafnt og takmarkalaust.
„Nú á ég sex börn, því ég eignaðist
dóttur á Íslandi, þar er stúlkum fagn­
að. Það skyldi enginn efast um það
að ég elska börnin mín öll jafnmikið,
þótt ég ræði svona um barneignir og
menningu.“
Ofbeldið brýtur niður
Þáverandi eiginmann sinn seg­
ir Amal hafa verið hefð bundinn.
Hann hafi viljað ráða. Hann byrj­
aði snemma að beita hana ofbeldi.
„Hann var tíu árum eldri en ég og
hann var blaða maður. Hann vildi
ráða og það fannst mér erfitt, enda
var ég alin upp við að skoð anir mín­
ar væru virtar. Ég var yngsta barnið
í fjölskyldunni og ég naut mikils
ástríkis allrar fjölskyldunnar. Slíkt
barn fer út í lífið með sjálfstraust og
sterkan kjarna. En ofbeldið nær að
brjóta sterkasta fólk. Það tók mig
að minnsta kosti 17 ár að fara úr
ofbeldis sambandi. Ég mæti öðrum
sem glíma við sama vanda með mikl­
um skilningi. Ég sé það sem er brot­
ið,“ segir hún alvörugefin.
Mátti ekki gagnrýna eiginmanninn
„Karlavaldið er mikið í Palestínu
og ætlast er til að konur lúti körlum
í einu og öllu,“ útskýrir Amal. „Ég
þurfti að berjast fyrir öllu því sem ég
vildi gera. Ég fór til dæmis í viðskipta­
nám og þurfti að heyja mikla baráttu
fyrir því. Hann leyfði mér að fara í
skóla ef það bitnaði ekki á heimilis­
störfunum og börnunum, þeim átti
ég að sinna eins og áður.
En frá byrjun mátti ég ekki gagn­
rýna hann. Ekki koma með eigin
hugmyndir og þegar ég hafði mennt­
að mig meira en hann fann ég meira
fyrir efasemdunum vaxa innra með
mér um að ofbeldið væri ekki mér að
kenna. Margar konur, hvar sem þær
eru staddar í heiminum, kenna sér á
einhverjum tímapunkti um ofbeldið.
Leita sakar hjá sjálfum sér – það gerði
ég. Hann lamdi mig oft, í fyrstu barði
ég frá mér en seinna lét ég það vera.
Ég forðaðist hann og var búin að
koma mér upp leiðum til að koma
honum ekki í vont skap. Það gerðist
hins vegar oft og það fauk oft í hann.“
Hættulegur flótti
Það var ekkert eitt sem gerði útslag­
ið hjá Amal. En eftir 17 ára hjóna­
band ákvað hún að flýja með börnin
til annars lands og hún segir flóttann
hafa verið hættulegan. „Það var stór­
hættulegt að stinga af. Ég sagðist ætla
í heimsókn til systur minnar með
börnin. Þannig keypti ég mér tíma.
Bróðir minn bjó á Íslandi og við
höfðum undirbúið flóttann í marga
mánuði. Hann var með tilbúið dval­
ar­ og atvinnuleyfi fyrir mig hér
heima á Íslandi. Ég á bágt með að
lýsa líðan minni þegar ég keyrði á
flugvöllinn. Óttinn var svo mikill. En
ég leyfði mér aldrei að sýna börn­
um mínum að ég væri hrædd. Móð­
ir leyfir sér ekki slíkt. Ég sagði þeim
að við værum að fara í heimsókn til
frænda þeirra og þau sættu sig við þá
skýringu og voru spennt fyrir ferða­
laginu. Margir spyrja mig hvernig
hægt sé að búa yfir styrk til að flytja
yfir hálfan hnöttinn með fimm börn.
Ég hugsa þá með mér að ég hafi þurft
að búa yfir miklu meiri styrk til að
búa við ofbeldi í allan þennan tíma.
Ég hafði reynt eins og ég gat að leita
hjálpar í Palestínu og hafði beðið um
skilnað. Hann vildi ekki veita mér
skilnað og vinir og fjölskylda gátu
ekki hjálpað.“
Hefði verið drepin
Spurð hvað hefði gerst ef hún hefði
náðst á flótta segist hún ekki velkjast
í vafa um afleiðingar þess. „Ég hefði
verið drepin. Dauðinn hefði verið
sviðsettur sem slys. Ég fór ekki aft­
ur til Jerúsalem í langan tíma, í tíu
ár trúi ég, og enn þann dag í dag,
þegar ég heimsæki borgina þá held
ég mig frá þeim svæðum þar sem ég
tel að ég geti mætt fortíðinni. Fyrr­
verandi maður minn er ekki líklegur
til slíkra illverka. Hann á sína konu í
dag og aðra fjölskyldu. Á milli okkar
er allt með ró og með árunum hef­
ur óttinn smám saman horfið, dótt­
ir mín hefur meira að segja farið og
dvalist hjá föður sínum um nokkurra
mánaða skeið og líkað vel. En maður
veit aldrei upp á hverju einhver fáviti
sem þekkir fortíð mína gæti tekið.“
Íslensk börn komu til aðstoðar
Amal líður vel á Íslandi. Hún býr
í einbýlishúsi í Hafnarfirði. Hefur
setið á þingi og sinnir gjöfulu bar­
áttustarfi á Jafnréttisstofu. Börnin
hennar hafa plumað sig vel í íslensku
samfélagi. „Elsta dóttir mín vinnur á
Hagstofunni og hefur lokið háskóla­
námi í viðskiptafræði. Sú næstelsta
er ein af þeim fyrstu sem lauk prófi
í tæknifræði frá Keili, miðdóttirin er
í hárgreiðslunámi, eldri sonur minn
er með sveinspróf í pípulögnum.
Sá yngri lærir leiklist í Skotlandi og
yngsta dóttir mín stundar nám í 10.
bekk.“
En fyrstu árin þurfti hún að vinna
sleitulaust í erfiðum störfum. Velvild
Íslendinga gerði henni lífið þó tölu­
vert léttara.
„Börnin aðlöguðust fljótt lífinu á
Íslandi, íslensk börn tóku þeim vel
og þau komust fljótt yfir söknuðinn
sem fylgdi vistaskiptunum. Mér
fannst erfitt að vera með skírteini
upp á að vera menntuð í viðskiptum
en fá samt enga vinnu annars stað­
ar en við ræstingar, í fiskvinnslu eða
bakaríi. Þetta var erfið vinna. Ég bjó í
Kópavogi og vann líklega um 13 tíma
á dag. Fyrst við ræstingar, svo bætti
ég fiskvinnslu við og seinna vann ég
í bakaríi. Þar lærði ég mest að tala ís­
lensku því samskiptin voru mikil.
Launin voru svo lág að ég þurfti
að vinna meira til að eiga nægan mat
handa börnunum og borga leigu. Ég
kunni ekki tungumálið og rataði ekki
um. En með velvild Íslendinga þá
tókst mér að bjarga mér. Mér finnst
Íslendingar ofboðslega hreinlynt
fólk. Án þeirra hjálpar þá hefði líf
mitt ekki gengið eins vel. Við feng­
um hjálp nágranna og bæjarbúa til
að laga okkur að lífinu á Íslandi. Jafn­
aldrar barna minna kenndu okkur
á strætó og á ýmislegt annað. Það
finnst mér einstakt.“
Hún telur móttökurnar hafa haft
úrslitaáhrif um farsæld á Íslandi.
„Það skiptir svo miklu máli að vera
samþykktur og njóta vinsemdar og
aðstoðar við að laga sig að samfé­
laginu.“
Banani og svali á föstudögum
Á föstudögum þegar henni voru
greidd laun úr frystihúsinu þar sem
hún vann, fór hún og keypti banana
og svala handa krökkunum. „Þá var
einn banani á mann og þetta var há­
tíðleg stund. Þannig var ástatt hjá
okkur en á þessum tíma var ég svo
fegin að vera laus úr prísund minni
og svo þakklát fyrir móttökurnar á Ís­
landi að óþægindi vegna matarskorts
þóttu mér lítil. Fyrir þá sem átta sig
ekki á því hversu þakklát ég er þá er
ég rík kona á Íslandi. Ég hef aldrei
haft ríkisborgararétt fyrr. Ég fékk
hann hér á Íslandi í fyrsta sinn. Þetta
er fyrsta landið þar sem ég hef kosn­
ingarétt og hann finnst mér ákaf­
lega dýrmætur. Peningar skipta engu
máli. Það er alltaf hægt að redda sér
pening. En mannréttindi, heilsa og
andlegur auður er mikils virði.“
Keypti íbúð þremur
árum eftir flóttann
Þremur árum eftir að Amal kom til
Íslands keypti hún sína fyrstu íbúð.
„Já, margir verða hissa á því. En það
er satt, ég keypti mína fyrstu íbúð
fljótlega eftir að ég kom hingað til
lands. Ég þurfti að sækja um sér­
staka undanþágu hjá dómsmála­
ráðuneytinu. Ég var ekki komin
Stórhættulegt
að stinga af
Kristjana Guðbrandsdóttir
kristjana@dv.is
Viðtal
„Það tók mig
að minnsta
kosti 17 ár að fara úr
ofbeldissambandi
„Mér er til dæmis
minnisstætt að ná-
granni okkar var myrtur og
hann grafinn úti í garði.
Amal Tamimi er fædd og upp-
alin í Jerúsalem í Palestínu. Hún var sjö ára þegar
stríðið skall á og hún horfði á lífið breytast með
augum barnsins. Hún var gift 16 ára og eignaðist
með manni sínum fimm börn. Árið 1995 flúði hún
heimilisofbeldi eiginmanns síns og fór með börnin
til Íslands. Í dag, nærri tveimur áratugum seinna,
lítur Amal stolt til baka. Hún á stórt heimili, börnin
flest fullvaxta og vegnar vel. Hún er fyrsti þingmaður
Íslendinga af erlendum uppruna og hún er rík. En ríki-
dæmið segir hún ekki felast í peningum, heldur frelsi.
Frelsi til að eiga valkost um hamingju og frið.