Dagblaðið Vísir - DV - 24.08.2012, Blaðsíða 23

S
taða stjórnarskrármálsins nú
er býsna lík stöðu sama máls
í Bandaríkjunum 1787–1788.
Hliðstæðurnar ættu ekki að
þurfa að koma neinum á
óvart, því að þær liggja öðrum þræði í
hlutarins eðli.
Stjórnlagaþingið í Fíladelfíu
Það tók stjórnlagaþingið í Fíladelf-
íu fjóra mánuði að semja frumvarp til
nýrrar stjórnarskrár, en það var sami
tími og Stjórnlagaráði var skammt-
aður til að semja frumvarp sitt til
nýrrar stjórnarskrár í fyrra. Hér er þó
ólíku saman að jafna að því leyti, að
Stjórnlagaráð stóð á öxlum stjórnar-
skrárnefnda Alþingis frá fyrri tíð og gat
nýtt sér vinnu þeirra og einnig vinnu
stjórnlaganefndar, sem lagði vandaða
skýrslu fyrir Stjórnlagaráð með ýms-
um góðum og nýtilegum hugmynd-
um. Fulltrúarnir á stjórnlagaþinginu í
Fíladelfíu 1787 (55 fulltrúar frá þeim tólf
fylkjum, sem tilnefndu fulltrúa til setu á
þinginu) þurftu að semja sitt frumvarp
frá grunni. En þeir gerþekktu margir
helstu fræðirit Evrópumanna um
stjórnlög og skrifuðu sumir mikið um
málið handa almenningi. Meðal fræði-
rita munaði mest um rit Montesquieus
Andi laganna (1748), en þar var lagð-
ur grunnurinn að þeirri skipan, sem
stjórnarskrá Bandaríkjanna hvílir á með
þrígreiningu valds í fyrirrúmi.
Rökræður
Frumvarp stjórnlagaþingsins í Fíladelf-
íu var sett í atkvæðagreiðslur í fylkjun-
um þrettán innan árs eða svo frá því
að stjórnlagaþingið afhenti Banda-
ríkjaþingi fullbúið frumvarp til nýrr-
ar stjórnarskrár haustið 1787. Miklar
umræður áttu sér stað í landinu um
stjórnmál og stjórnskipun eftir lok
stjórnlagaþingsins 1787 fram að at-
kvæðagreiðslunum 1788–1790. Eink-
um var deilt um verkaskiptingu alrík-
isstjórnarinnar og fylkjanna þrettán.
Andstæðingar frumvarpsins (fylkis-
sinnar) töldu, að alríkisstjórninni væru
færð of mikil völd á kostnað fylkjanna.
Stuðningsmenn frumvarpsins (sam-
bandssinnar) töldu, að alríkisstjórnin
þyrfti að hafa næg völd til að tryggja að
Bandaríkin héldu velli sem ein heild.
Þetta var landamæradeila: Hvar átti
að draga mörkin milli þessara tveggja
sjónarmiða? Málið er ekki enn að fullu
útkljáð. Deilur um verkaskiptingu al-
ríkisstjórnarinnar og fylkjanna koma
iðulega til kasta bandarískra dómstóla,
enn um okkar daga.
Atkvæðagreiðslur
Bandaríkjaþing ákvað að vísa frum-
varpi stjórnlagaþingsins í Fíladelfíu til
fylkjanna þrettán til samþykktar eða
synjunar. Stjórnlagaþingið hafði kveðið
á um, að samþykkt frumvarpsins í níu
fylkjum dygði til að frumvarpið tæki
gildi sem stjórnarskrá landsins alls.
Bandaríkjaþing féllst á þá tilhögun.
Sumir töldu, að þingið þyrfti fyrst sjálft
að samþykkja frumvarpið, en þeirri
skoðun var hafnað í þinginu. Stjórn-
lagaþingið (með skipuðum fulltrúum,
ekki kjörnum) hafði samið frumvarpið,
og Bandaríkjaþing taldi ekki viðeigandi
að fjalla efnislega um frumvarpið, hvað
þá breyta því, það gætu fylkin ein gert.
Sumir töldu, að með því að taka ekki
efnislega afstöðu til frumvarpsins væri
þingið að lýsa samþykki sínu, þar eð
þögn væri sama og samþykki. Aðrir litu
svo á, að með því að samþykkja ekki
frumvarpið væri þingið í reyndinni að
lýsa andstöðu sinni.
Fylkin þrettán fólu ýmist lögþing-
um sínum að afgreiða frumvarpið
eða sérþingum, þar sem sérkjörn-
ir fulltrúar sátu ásamt þingmönn-
um. Delaware, New Jersey og Georgía
samþykktu frumvarpið einróma fyrir
árslok 1787, og Pennsylvanía sam-
þykkti frumvarpið um svipað leyti
46:23. Í ársbyrjun 1788 samþykkti
Connecticut frumvarpið 128:40 og
Massachusetts 187:168. Næst sam-
þykkti Maryland frumvarpið 63:11
og Suður-Karólína 149:73. Um mitt
ár 1788 samþykkti New Hampshire,
níunda fylkið af þrettán, frumvarp-
ið 57:47. Frumvarpið var í höfn níu
mánuðum eftir að stjórnlagaþingið
skilaði því af sér til Bandaríkjaþings.
Skömmu síðar samþykkti Virginía,
fjölmennasta fylkið, frumvarpið 89:79
og New York 30:27. Norður-Karólína
hafnaði frumvarpinu 184:83, en það
breytti engu um niðurstöðuna. Rhode
Island, þrettánda fylkið, samþykkti
frumvarpið 43:32, þótt frumvarpinu
hefði verið hafnað með 2708 atkvæð-
um gegn 237 í almennri atkvæða-
greiðslu þar. Í þessum tölum felst, að
hefðu tuttugu manns í viðbót lagst
gegn frumvarpinu (sex í New Hamps-
hire, sex í Virginíu, tveir í New York og
sex í Rhode Island) hefði frumvarpið
að öðru jöfnu ekki náð fram að ganga.
Samþykkt bandarísku stjórnarskrár-
innar var enginn dans á rósum, en
lýðræðið bar sigur úr býtum. Megi
lýðræðið einnig sigra hér heima.
Einn maður, eitt atkvæði, eitt
kjördæmi
Í fyrsta sinn býðst kjósendum í þjóðar-
atkvæðagreiðslunni um frumvarp
Stjórnlagaráðs 20. október n.k. að kjósa
á jafnréttisgrundvelli um stórpólitísk
mál, meðal annars um jafnt vægi at-
kvæða, beint lýðræði og auðlindir í
þjóðareigu. Þjóðin fékk ekki að kjósa
um Keflavíkursamninginn 1946, ekki
um inngönguna í NATO 1949 og ekki
heldur til dæmis um aðild að ESB 1994
eða síðar. Í þjóðaratkvæðagreiðslu er
landið eitt kjördæmi. Þar sitjum við
öll við sama borð. Utankjörfundarat-
kvæðagreiðsla hefst á morgun. Kjósum
snemma. Nýtum færið. Leyfum lýð-
ræðinu að blómstra.
Ekki til
eftirbreytni
Ekki
lausnin
Örn Þorleifsson um aðferðir hreindýraveiðimanna. – DV
Lét nægja að fleygja
mömmu í Hvítá
Andri Ólafasson fréttamaður fór með ömmu í rafting. – DV Stefán Ólafsson prófessor um frjálshyggju. – Eyjan
Spurningin
„Þjóðhátíð var skemmtileg. Hún
klikkar aldrei, sérstaklega ekki í
ár; veðrið var svo gott.“
Stefán Jón Ingvarsson
barþjónn og kokkur á Úrillu Górilluni
„Landsmót skáta!“
Sigurbjörg Ásta Ólafsdóttir
nemi
Hvað stóð upp
úr í sumar?
1 Harmleikur í Lautasmára Ekkert saknæmt við lát manns sem féll
fram af svölum á þriðjudag.
2 „Hafa ekki einu sinni hitt hann“
Fulltrúar ráðuneytis menntamála hafa
ekki hitt ungan dreng sem fær ekki
inngöngu í Klettaskóla.
3 Mouhamed Lo frjáls ferða sinna
Verður ekki sendur til Noregs sam-
kvæmt ákvörðun innanríkisráðuneytis.
4 Tíu stjörnur sem dóu fyrir frumsýningu
Whitney Houston, Heath Ledger og
Marilyn Monroe í hópnum.
5 Segir Bandaríkjamenn illa upplýsta
Hin breska Emily Mortimer segir
bandarískan almenning hættulega illa
upplýstan.
6 Skaut í gólfið úr stórum veiðiriffli
Sérsveit lögreglunnar handtók mann-
inn í Garðabæ á miðvikudagskvöld.
7 Tækjum tjaslað saman með límbandi á Landspítala
Forstjóri Landspítalans lýsir áhyggjum
af tækjakosti sjúkrahússins.
Mest lesið á DV.is
„Ég fór til Danmerkur í sumarfrí.
Þar tjillaði ég í góðu veðri.“
Árný Rut Jónsdóttir
verkfræðinemi
„Ég var edrú. Það stóð upp úr.“
Erna Margrét Oddsdóttir
verslunarstjóri Gyllta kattarins
„Við dvöldum á Suður-Englandi
í sumar. Það var skemmtilegur
tími. Það var hins vegar alltaf
verið að segja við okkur að veðrið
á Íslandi hefði aldrei verið betra
en í sumar.“
Gunnar Pálmason og Jóhanna
Skarphéðinsdóttir
ellilífeyrisþegar
Dansað eins og enginn verði morgundagurinn Hress hópur fólks mætti í Hörpu í einu hádeginu í vikunni og dansaði undir taktföstum tónum tónlistar. Reykjavík Dance
Festival, í samvinnu við Hörpu, stóð fyrir uppátækinu sem kallast Lunch Beat Reykjavík. Næst verður dansað á Skúlagötu 30 í hádeginu á þriðjudaginn. Mynd Eyþór ÁrnasonMyndin
Kjallari
Þorvaldur
Gylfason
Umræða 23Helgarblað 24.–26. ágúst 2012
Sögulegar hliðstæður
„Utankjörfundar-
atkvæðagreiðsla
hefst á morgun. Kjósum
snemma. Nýtum færið.
Leyfum lýðræðinu að
blómstra.