Dagblaðið Vísir - DV - 28.09.2012, Blaðsíða 20

Saklaus í fangelsi í 19 ár
n John Edward Smith var dæmdur fyrir morð sem hann framdi ekki
B
andaríkjamaðurinn John
Edward Smith, 37 ára, gekk
út úr fangelsi síðastliðinn
mánudag eftir að hafa setið
inni saklaus í nítján ár. Smith þessi
var dæmdur í lífstíðarfangelsi fyr-
ir skotárás árið 1993 þar sem einn
maður lést. Í árásinni var einnig
skotið á mann sem komst lífs af og
var hann eina vitnið að árásinni.
„Ég er bara þakklátur fyrir það
að sama kerfi og gerði mistök leið-
rétti þau,“ sagði Smith við stuðn-
ingsmenn sína sem biðu fyr-
ir utan fangelsið. „Ég er alls ekki
bitur. Það mun ekki gagnast mér
neitt. Ég þarf að horfa fram á veg-
inn núna,“ bætti hann við og sagði
þegar hann var spurður hvað tæki
nú við: „Ég ætla heim og faðma
ömmu mína.“
Smith var meðlimur í gengi í
Los Angeles þegar hann var hand-
tekinn. Fyrir tveimur árum steig
vitnið að skotárásinni, sem lifði
árásina af, fram og bar framburð
sinn til baka sem leiddi til sakfell-
ingar Smiths. Hann hitti lögmenn
Smiths árið 2010 og sagði að hann
hefði logið við réttarhöldin. Sagði
hann að lögregla hefði beitt hann
þrýstingi til að vitna gegn Smith og
féllust saksóknarar á þann fram-
burð vitnisins, Landu Mvuemba
sem var sextán ára þegar skotið
var á hann og félaga hans sem lést.
Smith var átján ára þegar hann var
dæmdur og hélt því staðfastlega
fram að hann hafi verið heima hjá
ömmu sinni þegar árásin átti sér
stað.
Amma Smiths, Laura Neal,
sagðist vera bæði glöð og óánægð
vegna málsins. „Ég bað til Guðs
um að ég myndi sjá hann og vera
með honum áður en ég færi yfir
móðuna miklu,“ sagði hún við fjöl-
miðla. n
Erlent 2120 Erlent 28.–30. september 2012 Helgarblað
R
íkisstjórn Bandaríkjanna er
fósturbarn sérhagsmunanna.
Henni er ekki leyft að hafa
eigin vilja og er sagt við hvert
fótmál: Ekki gera þetta, það
raskar velsæld okkar.“ Þessi orð voru
höfð eftir 28. forseta Bandaríkjanna,
demókratanum Woodrow Wilson, um
þau öfl í bandarískum stjórnmálum
sem kallast „sérhagsmunir“.
Sérhagsmunir og hagsmunagæsla
eru stóriðnaður, sem veltir gríðarleg-
um fjárhæðum á hverju ári. Á árunum
1998–2010 er talið að um 30 milljörð-
um dala hafi verið eytt í þessum til-
gangi. Það gera um 3600 milljarða ís-
lenskra króna.
Flest þeirra fyrirtækja sem gæta
sérhagsmuna í bandarískum stjórn-
málum eru til húsa á K-stræti höfuð-
borgarinnar, Washington. Í opinberri
umræðu um þessi mál er orðið „K-
street“ notað sem samheiti yfir þessa
aðila.
Hverjir ráða USA?
Í hverri einustu kosningabaráttu kem-
ur þetta orð við sögu og andstæðingar
þess eru oftar en ekki staðráðnir í að
berjast gegn sérhagsmunaöflunum.
Grunnhugmynd lýðræðisins er að
valdið komi frá fólkinu, en í Banda-
ríkjunum er gríðarlegur fjöldi hags-
munasamtaka eða „lobbí“ sem reyna
eftir fremsta megni að hafa áhrif á þing-
menn og áhrifamenn innan banda-
ríska stjórnkerfisins. Hver ræður eigin-
lega í USA? Sú spurning er fullkomlega
réttlætanleg. Eru það hinir kjörnu full-
trúar eða eru það fulltrúar og starfs-
menn hinna ýmu sérhagsmunahópa?
Sígarettur og sérhagsmunir
Sérhagsmunir og hagsmunagæsla
hafa verið umfjöllunarefni kvik-
mynda og til dæmis er „tóbakslobbí-
ið“ tekið fyrir í kvikmyndinni The
Insider, sem byggð er á sannsöguleg-
um atburðum. Þar leikur stórleikar-
inn Russel Crowe vísindamann sem
afhjúpar þá staðreynd að tóbaksfyrir-
tækin unnu markvisst að því að gera
fólk háð sígarettum, með því að hafa
nægilegt magn af nikótíni í sígarettun-
um. Í myndinni leikur annar stórleik-
ari, Al Pacino, fréttahauk frá þættin-
um 60 mínútur frá CBS, sem reynir að
fá vísindamanninn í viðtal. Mál þetta
var mjög frægt á sínum tíma og kvik-
myndin, sem er leikstýrt af Michael
Mann, fékk gríðarlega góðar viðtökur.
Í henni sést vel að sérhagsmunaöfl á
borð við tóbaks iðnaðinn eru tilbúin til
að beita kröftum sínum af fullu afli, til
að verja hagsmuni sína.
Annað nýlegt dæmi er kvikmyndin
Casino Jack, en þar leikur Kevin
Spacey „lobbí-istann“ Jack Abramoff,
sem komst til gríðarlegra áhrifa í Was-
hington og æðstu metorða á tíma rík-
isstjórnar George Bush yngri (2000–
2008), forseta Repúblíkana.
Blindi miðameistarinn
Í viðtali við þátt CBS, 60 mínútur
sagði Jack: „Ég var algerlega blind-
ur og búinn að gleyma muninum á
réttu og röngu. Við vildum ekki að
þingmenn héldu að það væri ver-
ið að kaupa þá.“ „Ég eyddi milljón
dollurum á ári í alla bestu miðana
sem hægt var að fá, ég var einskon-
ar miðameistari.“ Hér er hann að lýsa
þeirri aðferð sem hann varð snilling-
ur í; að ausa gjöfum yfir þingmenn á
bandaríska þinginu og kaupa fyrir þá
aðgang að stærstu íþróttaleikjunum,
golfferðir til St. Andrews í Skotlandi,
þotuferðir, máltíðir á dýrum veitinga-
húsum og þess háttar.
Eignaðist starfsmennina, sak-
felldur fyrir spillingu og mútur
Besta leið Jack Abramoff til að kom-
ast að þingmönnum var að „eignast“
starfsmenn þeirra. „Með því að segja:
Þegar þú ert hættur að vinna fyrir
þingmanninn og á þinginu, þá þætti
okkur vænt um að þú hringdir í okk-
ur.“ Og hann bætir við: „Með þessu
gátum við eignast viðkomandi starfs-
mann. Áður en ég vissi af voru starfs-
mennirnir farnir að finna upp á hlut-
um sem mér duttu ekki einu sinni í
hug,“ segir Jack Abramoff í þessu fræga
viðtali, sem vakti mikla athygli í fyrra.
Hann var handtekinn og sakfelld-
ur fyrir spillingu, mútur og skattalaga-
brot. Dómstóll dæmdi hann til sex ára
fangelsisvistar í janúar 2006, en hann
sat inni til ársins 2010. Í viðtalinu seg-
ist hann hafa haft mjög mikil áhrif á
skrifstofum um 100 þingmanna í full-
trúadeild bandaríska þingsins, þar
sem sitja 435 þingmenn. Þegar best
lét voru tekjur Abramoff um 20 millj-
ónir dala á ári, eða um 2,5 milljarðar
króna. Það eru gríðarlegir fjármunir í
boði. Núna skammast hann sín fyrir
gerðir sínar.
Sérhagsmunasamtök í Bandaríkj-
unum, sem reyna að hafa áhrif á laga-
setningu og fleira, skipta hundruðum.
Þetta er því fjölbreytilegur hópur sam-
taka. En það eru nokkur samtök sem
hafa algera sérstöðu og eru talin veru-
lega áhrifamikil.
Sérstakt samband Ísraels og USA
Ísraelska lobbíið er í raun samheiti
yfir fjölda samtaka sem hafa það að
markmiði að berjast fyrir hagsmun-
um Ísraels. Allt frá stofnun Ísraelsrík-
is hefur ríkt mjög sérstakt samband á
milli stjórnvalda í Washington og Jer-
úsalem. Í aðdraganda forsetakosninga
þurfa bandarískir frambjóðendur ávallt
að gefa það út hvernig þeir ætli að haga
samskiptum sínum við Ísrael.
Ísrael fær um 3 milljarða dala, 380
milljarða króna, á ári í beinan fjárstuðn-
ing frá Bandaríkjunum og hefur þá sér-
stöðu að ráðamenn fá að ráðstafa þessu
fé samkvæmt eigin höfði. Þeir þurfa ekki
að lúta eftirliti, sem önnur lönd sem fá
stuðning frá bandarískum stjórnvöld-
um þurfa að gera. Að auki fær Ísrael
allskyns tæknilegan stuðning, hergögn
og fleira. Í bókinni The Israel Lobby and
US Foreign Policy, eftir tvo bandaríska
stjórnmálafræðinga er að finna mjög
áhugaverðar lýsingar á þessu sérstaka
sambandi Bandaríkjanna og Ísraels.
Áhrifamiklir skotmenn
Samtök byssueigenda NRA, (National
Rifle Association) hafa einnig haft
gríðarleg áhrif í gegnum tíðina. Sjálfs-
varnarréttur og rétturinn til að bera
vopna er skrifaður í stjórnarskrá
Bandaríkjanna, grein tvö. Samtök-
in eru með um 4,3 milljónir félags-
manna. NRA átti stóran þátt í sigri
Ronalds Reagan í forsetakosningum
árið 1980, en hann var við völd næstu
átta árin.
AARP eru samtök fólks eldri en 50
ára, þeirra sem komnir eru á eftirlaun.
Þeirra markmið er að stuðla að aukn-
um lífsgæðum fyrir skjólstæðinga
sína, til dæmis með því að berjast fyr-
ir betri heilsugæslu. Í þingkosningun-
um árið 2010 eyddu þessi samtök um
22 milljónum dala, en talið er að fé-
lagsmenn í AARP séu um 40 milljónir.
Járnþríhyrningurinn
Vopnaiðnaðurinn er risastór í Banda-
ríkjunum, enda líður varla það ár að
Sérhagsmunahópar eru
valdamiklir vestanhafs
n Milljörðum dala eytt í sérhagsmunagæslu í Washington n Tóbaksfyrirtæki og hergagnaframleiðendur áberandi n Þingmenn keyptir
Gunnar Hólmsteinn Ársælsson
blaðamaður skrifar ritstjorn@dv.is „Við vild-
um ekki
að þingmenn
héldu að það
væri verið að
kaupa þáVaraði við Dwight Eisenhower varaði við
auknum áhrifum hergagnaiðnaðarins í ræðu
árið 1961.
Fósturbarn sérhagsmuna Woodrow
Wilson var forseti Bandaríkjanna árin 1913
– 1921. Hann sagði að ríkisstjórn Bandaríkj-
anna væri fósturbarn sérhagsmuna.
Heldur áfram Smith segist ekki vera bitur vegna málsins. Hann er nú frjáls eftir 19 ár í fangelsi.
Tungan í sundur
Ung kona hefur viðurkennt að
hafa bitið í sundur tunguna í
fyrrverandi kærasta sínum eftir
rifrildi þeirra í milli í Kings Cross
í London.
Danielle Lee Hanna, 28 ára,
beit í sundur tungu kærasta síns,
Jake Collins, 19 ára, eftir rifrildi
í maí síðastliðnum. Voru þau að
kyssast og sættast eftir aðskilnað
þegar hún lét tennurnar skella í
tungu hans. Að eigin sögn hafði
Collins reynt að róa stúlkuna og
brugðið á það ráð að kyssa hana.
Við það reiddist hún enn meira
með fyrrgreindum afleiðingum.
Hún mætti í réttarsal á miðviku-
dag og viðurkenndi fúslega brot
sitt. „Ég vildi fara heim,“ seg-
ir Danielle sjálf. „En hann vildi
ekki leyfa mér það. Ég reyndi
tvisvar að komast í leigubíl. Ég
beit tunguna í honum í sundur.“
Sjálfur segir Collins: „Ég er bara
heppinn að ég hélt tungunni.“