Dagblaðið Vísir - DV - 28.09.2012, Blaðsíða 26

26 Viðtal 28.–30. september 2012 Helgarblað
É
g finn bara ekkert fyrir höfn-
unartilfinningu. Ég er miklu
frekar þakklát fyrir að hafa
fengið að gera þetta í þenn-
an tíma og geta tekið með mér
þessa þekkingu sem mun nýtast mér
í áframhaldandi starfi. Ég held að það
sé mjög erfitt ef menn ganga út úr
ráðuneytum sárir og með þá tilfinn-
ingu að þeim hafi verið hafnað,“ seg-
ir Oddný Harðardóttir, fjármála- og
efnahagsráðherra, sem yfirgefur ráð-
herrastólinn þann 1. október næst-
komandi, eftir níu mánaða setu. Við
stólnum tekur Katrín Júlíusdóttir sem
snýr til baka úr fæðingarorlofi.
Oddný gerði sér grein fyrir því
frá upphafi að um tímabundið verk-
efni væri að ræða en hugsaði þó lítið
út í það þegar henni var tilkynnt um
breytingar á ráðherraskipan 30. des-
ember síðastliðinn.
„Ég sagði: Allt í lagi, ég tekst á við
þetta verkefni svo lengi sem félagar
mínir vilja að ég geri það. En eftir að
hafa starfað sem ráðherra og undir-
búið fjárlagafrumvarpið, þá neita ég
því ekki að mig langar til að fylgja því
í höfn. Ef ég hefði mátt ráða, hefði
ég látið ráðherraskiptin fara fram
um áramótin. En ég sætti mig vel við
þessa stöðu núna. Þegar þú ert í póli-
tík þá þarftu að taka við þeim verk-
efnum sem þér eru falin. Síðan verð-
urðu að láta þau frá þér þegar kemur
að því að annar tekur við. Það þýðir
lítið að velta sér upp úr því. Við Katrín
þurfum að gæta að því að þarna verði
samfella á milli.“
Ráðherrastóllinn kom á óvart
Aðspurð segir Oddný það hafa kom-
ið sér töluvert á óvart þegar henni var
falið embætti fjármálaráðherra um
áramótin, en hún hafði fram að því
sinnt ýmsum ábyrgðarstörfum fyrir
Samfylkinguna á stuttum ferli sínum
í pólitík.
„Þetta hefur verið svolítið bratt.
Ég byrjaði sem formaður mennta-
málanefndar, varð svo formaður fjár-
laganefndar, síðan þingflokksformað-
ur og þá fjármálaráðherra. Ég kvarta
ekki og get ekki sagt annað en að ég
sé mjög þakklát fyrir að hafa fengið
það verkefni. Ég vissi þó ekki að það
ætti að gera breytingar í fjármála-
ráðuneytinu. En vegna ferils míns
í þinginu átti að koma vel til greina
að leita til mín, eins og gert var,“ seg-
ir Oddný sem kom ný inn í Samfylk-
inguna í febrúar árið 2009 og því er
ljóst að hún vann sér ríkt traust sam-
flokksfélaga sinna á skömmum tíma.
Fjármálaráðherra
aldrei vinsæll
Það kemur eflaust ekki nokkrum
manni á óvart að síðustu níu mánuðir
hafa verið mjög annasamir hjá Odd-
nýju, enda verðugt verkefni að glíma
við fjármál íslenska ríkisins og mikl-
ir hagsmunir í húfi oft og tíðum. „Í
efnahagsástandinu eins og það er þá
þarf maður mjög oft að segja nei, við
pólitíska samherja jafnt sem pólitíska
andstæðinga. Fjármálaráðherra vinn-
ur aldrei vinsældakeppni. Það eru
mjög margir að reyna að ná árangri
með því að þjarma að fjármálaráð-
herranum og þá þarf hann að standa
í lappirnar.“
Hún segir alltaf töluvert áreiti
fylgja því að vera þingmaður en að
það hafi magnast upp þegar hún tók
við starfi ráðherra. Vinnudagarnir eru
mjög langir og þeim sleppir ekki endi-
lega þegar heim er komið. Þá þarf hún
oft að lesa yfir skýrslur og undirbúa
komandi dag.
„Starfsfólk fjármálaráðuneytisins
vinnur mjög mikið. Við erum hepp-
in að hafa svona frábært fólk í ráðu-
neytinu, það skiptir miklu fyrir al-
menning í landinu. Af starfsfólkinu
hef ég lært mjög margt og það hef-
ur gætt þess að ráðherrann sé ekki
að gera einhverja bölvaða vitleysu
með því að miðla sinni þekkingu og
reynslu.“
„Ég hef sofið mjög vel“
Oddný, sem kynnti nýtt fjárlagafrum-
varp á dögunum, telur að hún skili af
sér góðu búi. „Ég er mjög ánægð með
stöðuna eins og hún er. Það er ekki
annað hægt. Þegar við tókum við árið
2009, og ég var í fjárlaganefndinni,
hugsuðum við með okkur hvernig í
ósköpunum ætti að vinna með 216
milljarða króna halla. Þetta er svo
gríðarlega stór hluti útgjaldanna. Við
vissum að við gætum ekki skorið nið-
ur fyrir þessu öllu saman heldur yrð-
um við að finna tekjuöflunarleiðir.
Þær aðgerðir hafa skilað sér ár frá ári
og nú erum við að fara úr 216 millj-
arða halla í 2,8 milljarða halla árið
2013. Við erum bara rétt við núllið
árið 2013.“
Oddný bendir á að vissulega séu
vandamálin ekki úti því það eigi eftir
að greiða niður ýmsar skuldir og ráð-
ast í skuldbindingar í framtíðinni. „Við
erum nú komin á þann stað að við
getum gert raunhæfar áætlanir því við
vitum að ríkissjóður fer á næstu árum
að skila afgangi. Við þurfum að sjá til
þess að hagvöxtur verði stöðugur, að
við fáum tekjur af auðlindunum okk-
ar og að það verði áfram aðhald í rík-
isfjármálum. Þá munum við geta náð
niður skuldastaflanum, sem er algjört
lykilatriði að við gerum þar sem vext-
irnir eru næststærsti útgjaldaflokk-
urinn á eftir velferðarmálunum,“ út-
skýrir hún.
Þrátt fyrir að starf fjármálaráðherra
sé strembið hefur Oddnýju aldrei
fundist það yfirþyrmandi eða liðið
eins og það væri henni ofviða. „Ég er
með gott starfsfólk og við vinnum eft-
ir góðu plani og góðri pólitík. Auðvit-
að tekur á þegar upp koma deilu- eða
ágreiningsmál, en mér hefur alltaf
fundist ég ráða við verkefnið. Ég hef
sofið mjög vel og ekki átt eina and-
vökunótt,“ segir hún brosandi. Greina
má á fasi hennar að hún er sátt og tel-
ur sig hafa unnið gott starf. „Stóra ver-
kefnið var að stöðva skuldasöfnun-
ina og hallareksturinn og markmiðin
hafa náðst hvað það varðar.“
Vill fyrsta sætið í Suðurkjördæmi
Oddný hyggst gefa kost á sér í 1. sæti
á lista Samfylkingarinnar í Suðurkjör-
dæmi fyrir þingkosningarnar í vor.
„Ég hef hugsað þetta vel og rætt málin
við þá sem standa mér næst. Nú hef
ég orðið fjögurra ára reynslu. Þegar
ég kom inn í landsmálin þekkti ég
ekki mikið til þeirra, þannig. Ég gekk
í Samfylkinguna í febrúar árið 2009 en
hafði að vísu verið bæjarstjóri í þrjú ár
á undan á þverpólitískum lista þannig
að ég hafði litla reynslu af flokkspóli-
tík. En nú hef ég öðlast reynslu af
þessum verkefnum og pólitíkinni og
það væri synd að nýta ekki þá reynslu
í að minnsta kosti fjögur ár í viðbót. Á
þeim tíma sem ég hef verið þingmað-
ur hef ég jafnframt gegnt forystuhlut-
verki. Ég hef áhuga og metnað til þess
að sinna því hlutverki áfram,“ segir
Oddný.
Aðspurð hvort hún hafi jafnvel hug
á að bjóða sig fram til formanns eða
varaformanns Samfylkingarinnar í
ljósi brotthvarfs Jóhönnu Sigurðar-
dóttur úr formannsstólnum á næsta
landsfundi, svarar hún því neitandi.
„Það hvarflar ekki að mér,“ segir hún
hálfhlæjandi. „Ekki eina mínútu,“
bætir hún við til að ítreka mál sitt. „Ég
læt það duga að sækjast eftir forystu-
sæti í Suðurkjördæmi að sinni.“
Með framboði Oddnýjar er ljóst
að barátta verður um forystuna í
kjördæminu því flokksbróðir hennar
Björgvin G. Sigurðsson lýsti því yfir í
vikunni að hann gæfi einnig kost á sér
í 1. sætið.
Eftirsjá að Jóhönnu
„Ég viðurkenni það bara að þegar ég
las þessa tilkynningu þá fann ég fyr-
ir söknuði. Ég er náttúrulega mikill
stuðningsmaður Jóhönnu og er búin
að vera aðdáandi lengi,“ segir Oddný
sem vann náið með Jóhönnu, bæði
sem þingflokksformaður og fjármála-
ráðherra.
Jóhanna reyndist Oddnýju alltaf
vel og Oddný talar um hana sem fyrir-
mynd, bæði sem pólitíkus og jafnað-
armann. „Hún er vinnusöm, einbeitt
og ósérhlífin, sem er mikill kostur
fyrir leiðtoga,“ segir Oddný sem brá
við þessar fréttir. „Það verður eftirsjá
að henni, það er engin spurning. En
þetta var hennar ákvörðun, hún ætlar
að sinna fjölskyldunni að þessu kjör-
tímabili loknu. Þangað til ætlar hún
að taka góðan endasprett og ég treysti
því að hún geri það með okkur. Síðan
verður hennar bara minnst sem stór-
kostlegs stjórnmálamanns sem leiddi
þjóðina út úr kreppunni.“
Þurfti að læra hratt á þingið
Oddný segir það hafa verið mjög sér-
stakt að setjast á Alþingi en erfiðar
aðstæður í samfélaginu lituðu vissu-
lega upplifun hennar. „Ég hef alltaf
borið djúpa virðingu fyrir Alþingi,
þetta er æðsta stofnun Íslands. Mér
fannst það mikill heiður að vera kom-
in hingað. Það var fyrsta hugsunin á
fyrstu dögunum. Svo þurfti maður að
læra á þetta allt saman. Það var mik-
il ólga og ég hafði skoðanir á hlutun-
um en þurfti samt að læra á þingið og
starfshætti þess. Þetta er allt saman
lærdómsferli sem tekur alveg gott ár.
Maður þurfti að læra mjög hratt.“
Oddný varð strax formaður
menntamálanefndar ásamt því að
taka sæti í fjárlaganefnd sem hafði
Icesave-málið á sinni könnu. „Við
unnum fram á nætur dag eftir dag
og þetta var heilmikið álag. Einhvern
tíma þegar við vorum búin að vera
margar nætur í röð fram til hálf tvö, og
alltaf mætt hálf níu daginn eftir, sagði
einn félagi minn í fjárlaganefnd við
mig í gríni: Bíddu, hver heldur utan
um yfirvinnuna hérna?“ segir Odd-
ný hlæjandi. „En við fengum náttúru-
lega ekkert slíkt borgað,“ bætir hún
við svo það sé skýrt að þingmenn hafi
ekki verið á bullandi yfirvinnukaupi á
meðan þeir lágu yfir Ice save-málinu.
Þakklát fyrir
átakalítið heimilislíf
Hún viðurkennir að hvorki þing-
manns- né ráðherrastarfið sé sérstak-
lega fjölskylduvænt starf. Hún og eig-
inmaður hennar eru tvö í heimili, en
þau eiga tvær uppkomnar dætur, tvö
barnabörn og það þriðja er á leiðinni.
„Ég hef getað verið minna með þá
drengina,“ segir Oddný og á þar við
ömmustrákana sína. „Og minna með
dætrum mínum tveimur, en þau hafa
öll stutt mig. Þau styðja mig í pólitík-
inni og öðru því sem ég hef tekið mér
fyrir hendur.“
Heimili Oddnýjar í Garðinum
er hennar griðastaður og það þyk-
ir henni mjög mikilvægt. Hún seg-
ist stundum hafa leitt hugann að því
hvað hún sé í raun heppin með hvað
heimilislífið hjá henni sé átakalítið og
ljúft. „Þegar maður er í svona miklu
ati, hvernig gæti maður líka verið að
glíma við vandræði heima við? Það
væri erfitt. Þú getur ekki verið í ati á
öllum vígstöðvum, þá lætur eitthvað
undan.“
Frá því að Oddný varð fjármála-
ráðherra hafa áhugamál hennar setið
á hakanum, en þau hjónin eru hjól-
reiðafólk og nýta tækifærin þegar þau
gefast til að hjóla saman. Þá reyna þau
líka að njóta lífsins heima við. „Við
erum með heitan pott heima hjá okk-
ur og setjumst oft í hann á kvöldin og
förum yfir daginn. Það er mjög gott að
slaka á þar og horfa upp í himininn.“
Missti móður sína ung
Oddný er fædd og uppalinn í Garðin-
um en foreldrar hennar eru báðir
þaðan og forfeður langt aftur í ætt-
ir. „Ég er Suðurnesjamaður í húð og
hár og er stolt af því. Ég segi stundum
að ég sé ekki enn farin að heiman því
ég bý í húsinu sem mamma og pabbi
byggðu. Móðir mín dó aðeins 49 ára
gömul og við systurnar erfðum þetta
hús og ég keypti þær út.“ Það fær á
Oddnýju að tala um móður sína. Hún
berst við tárin og tekur smá tíma til að
jafna sig áður en við höldum spjall-
inu áfram. Móðir hennar fékk ung
krabbamein og gekk með það í mörg
ár áður en hún lést. Þá var Oddný 25
ára. „Við vorum mjög nánar. Mamma
og pabbi skildu þegar ég var 12 ára og
hún baslaði með okkur ein. Hún var
hörkutól og sá til þess að við færum
allar í skóla. Á þessum tíma var ekk-
ert algilt að menn færu í framhalds-
nám en fyrir mig var það aldrei nein
spurning.“
Oddný var sjálf ekki orðin móðir
þegar móðir hennar féll frá en þegar
dætur hennar komu í heiminn varð
það enn tilfinnanlegra að hennar nyti
ekki lengur við. „Ég hugsaði með mér
að þegar ég yrði amma þá ætlaði ég að
verða besta amma í heimi. Mig vant-
aði svo mömmu. Ég horfði á vinkonur
mínar sem áttu mömmur sem komu
kannski í heimsókn og tóku börnin
og sögðu: Heyrðu, farðu nú í bíó. Og
svona leiðsögn, hana vantaði.“
Þrátt fyrir að hafa haft lítinn tíma
undanfarið reynir hún hvað hún get-
ur að taka barnabörnin reglulega til
sín, bæði til að létta undir með dætr-
um sínum og til að njóta tíma með
þeim. „Það er alveg yndislegt að vera
amma. Þegar ég hélt á fyrsta barna-
barninu mínu í fanginu þá fannst mér
eins og tíminn stöðvaðist. Þetta var
ótrúlegt og yndislegt.“ Það færist gleði
yfir andlit Oddnýjar og hún geislar öll
þegar hún ræðir um barnabörnin og
ömmuhlutverkið sem móðir hennar
fékk ekki tækifæri til að sinna.
Ólst upp hjá drykkfelldum föður
Faðir Oddnýjar var lítið til staðar
þegar hún var barn. „Hann var
óreglumaður og samskiptin endur-
spegluðust af því,“ útskýrir hún. Að-
spurð hvort það hafi mótað hana
á einhvern hátt segir hún það ef-
laust hafa gert það, án þess að hún
geri sér almennilega grein fyrir því.
„Auðvitað mótar svona lagað mann,
það bara getur ekki annað verið þó
að maður átti sig ekki á því hvern-
ig maður hefði orðið öðruvísi. En
mamma var alltaf klettur og smakk-
aði aldrei áfengi, allavega ekki svo ég
viti. Hún var sú sem við treystum á
meðan þetta gekk yfir.“
Faðir Oddnýjar hætti þó að drekka
„Mig vantaði
svo mö mu“
Oddný Harðardóttir yfirgefur fjármálaráðu-
neytið þann 1. október eftir níu mánaða setu á ráð-
herrastóli. Hún gengur út sátt og telur sig skila góðu
búi. Oddný hefur ákveðið að gefa kost á sér í 1. sæti á
lista Samfylkingarinnar í Suðurkjördæmi fyrir alþing-
iskosningarnar í vor. Hún ólst upp í Garðinum, faðir
hennar var óreglumaður en móðir hennar klettur-
inn í lífi fjölskyldunnar. Hún lést eftir baráttu við
krabbamein þegar Oddný var 25 ára. Sólrún Lilja
Ragnarsdóttir settist niður með Oddnýju og ræddi
fjölskylduna, móðurmissinn, pólitíkina og ráðherra-
stólinn sem fljótlega heyrir sögunni til.
Sólrún Lilja Ragnarsdóttir
solrun@dv.is
Viðtal
„Mér hefur fund-
ist þessi umræða
svo ósanngjörn, því ef þú
horfir á þá sem eru með
mestu lætin þá eru það
í grunninn þeir sem hafa
þingreynslu.