Dagblaðið Vísir - DV - 12.04.2013, Síða 32

32 Viðtal 12.–14. apríl 2013 Helgarblað
vera. Ég er varla búin að vera nema í
klukkutíma á einhverjum stað þegar
allir eru búnir að átta sig á að ég er
þar.“
Þau komu sér fyrir í nýju landi
og ættleiddu litla stúlku sem bættist
við fjölskylduna. Eftir að náminu
í biblíu skólanum lauk gengu þau
svo til liðs við kristniboðssamtök og
dvölin í Suður-Afríku varð að fimm
árum.
„Bæði þegar ég var á Hawaii og í
Suður-Afríku þá fann ég muninn á
því að vera Erla sem enginn þekkir
og Erla úr Guðmundar- og Geirfinns-
málunum. Það stóðu mér allar dyr
opnar. Fólk vissi ekkert um mína for-
tíð og ég eignaðist þarna mjög góða
vini sem ég á enn í dag.“ Eftir því sem
tíminn leið sagði Erla þó sínum nán-
ustu vinum sögu sína, en þeir áttu í
fyrstu erfitt með að trúa henni.
Vernduð af Zulu-fólki
Dvölin í Suður-Afríku var mikil og
framandi upplifun fyrir fjölskylduna.
Þau bjuggu til að mynda úti þegar
Nelson Mandela var kosinn forseti
og blökkumenn fengu kosninga-
rétt. „Sterkasta upplifunin fyrir mig
var að ég fann mig alltaf sem eina af
blökkufólkinu. En það var líka svo-
lítið óþægilegt því vinir mínir voru
hvítt fólk sem hafði alist upp við
hugarfar sem leiddi af aðskilnaðar-
stefnunni milli svartra og hvítra. Ég
lagði gríðarlega vinnu í að fá blökku-
fólk til að treysta mér og náði því yfir-
leitt ekki fyrr en ég sagði þeim sögu
mína.“
Erla og fjölskylda hennar leigðu
ódýrt hús í skógarjaðri á hættulegu
svæði í Jóhannesarborg. „Þetta var
svæði sem Zulu-ættbálkurinn hafði
lagt undir sig. Fólkið bjó í skóginum,
strengdi plast á milli trjánna á rign-
ingartímum og svaf á dýnum undir
því. Ég rölti þarna um skóginn þrátt
fyrir að mér væri sagt að það væri
hættulegt. Ég skynjaði það þó ekki
þannig og ákvað að semja frið við
fólk sem þarna bjó, frekar en að vera
hrædd við það.“
Það voru að mestu karlmenn sem
bjuggu í skóginum og Erla byrjaði á
því að setjast niður með nokkrum
þeirra. Fljótlega fjölgaði í hópnum og
hún sagði þeim sögu sína. Þeir áttu
þó bágt með að trúa henni í fyrstu.
„Þú ert bara rík hvít kona og býrð í
stóru húsi sögðu þeir, en ég sagði
þeim að ég ætti nú ekkert meiri pen-
ing en þeir,“ segir Erla og brosir þegar
hún rifjar þetta upp. „En fjölskyldan
var örugg á þessum stað því við urð-
um vinir. Þeir tóku það upp hjá sér að
vernda þessa fjölskyldu og ég upp-
lifði algjört öryggi í þessum skógi.“
Glímdi við brotna sjálfsmynd
Skömmu eftir að fjölskyldan flutti
aftur heim frá Suður-Afríku árið 1998
skildu Erla og maðurinn hennar eftir
13 ára hjónaband.
Á þeim tíma gekk Erlu ennþá illa
á fá vinnu og það eina sem henni
bauðst voru verkamannastörf. Slíkt
fullnægði henni ekki og hún leið fyrir
fá ekki að nýta hæfileika sína.
Eftir skilnaðinn tók Erla því
ákvörðun um að skrá sig í skóla.
Hún lauk námi í heimspeki, tók
svo kennsluréttindi og er nú á loka-
sprettinum í meistaranámi í fjöl-
menningarfræði. „Ég hef þurft að
glíma við brotna sjálfsmynd alla tíð.
Með þessi stöðugu skilaboð um að
ég sé lélegur karakter. Ég var meira
að segja búin að telja mér trú um að
ég gæti aldrei lært neitt. Svo fékk ég
bara háar einkunnir í náminu.“
Síðustu árin hefur Erla unnið á
vettvangi fjölmenningar, aðallega
innan um útlendinga og kann því vel.
„Þeir vita ekkert hver ég er,“ segir hún
og skellir upp úr. „Ég áttaði mig ekki
á því lengi vel, en minn félagsskapur
hefur gjarnan verið útlendingar.“
Hrækt á hana á förnum vegi
Hún segir það alla tíð hafa valdið sér
óþægindum að vera þekkt andlit,
meira að segja eftir að mynd Sigur-
steins Másonar, Aðför að lögum,
var sýnd árið 1997 og fólk var farið
að átta sig á því að ekki var allt sem
sýndist. Enn þann dag í dag finnst
henni því fylgja ákveðið myrkur að
fólk þekki hana á förnum vegi.
„Ég man að ég var að labba einu
sinni niður Skólavörðustíginn og það
var kona hinum megin við götuna
sem kom á móti mér og hrækti í
andlitið á mér. Ég man ekki hvað
hún sagði, ég varð fyrir svo miklu
áfalli. Fólk sem hagaði sér svona var
oftast fólk sem ég þekkti ekki neitt
og hafði aldrei séð áður.“ Þetta atvik
átti sér stað í kringum 1980. Í dag er
hún að upplifa þetta allt á hinn veg-
inn. Fólk sem þekkir hana ekki neitt
leggur jafnvel lykkju á leið sína til að
sýna henni hlýju. „Tilfinningar mín-
ar eru oft blendnar gagnvart þessu.
Ég minnist þess ekki að nokkur hafi
komið til mín á sínum tíma og sagst
ekki trúa þessu. Ég vissi ekki að það
væri einhver þarna úti sem trúði
þessu ekki, en nú segja mér margir
að þeir hafi aldrei trúað þessu.“ Þegar
Erla heyrir slíkt hugsar hún: „Hvar
varstu þá?“ Hún segist þó ekki vera
sár út í einn eða neinn. „Ég hef hitt
fólk sem segist skammast sín fyrir að
hafa trúað þessu öllu og það finnst
mér miklu auðveldara. Þá er verið
að viðurkenna það sem við gengum
í gegnum, að það trúðu þessu flestir.“
Sjálfri finnst Erlu ekki skrýtið að
fólk hafi trúað því að þau væru sek.
„Ég get ekki ímyndað mér annað en
að ég hefði trúað þessu líka,“ segir
hún hreinskilin.
Upplifir sig stundum ómerkilega
Í fyrstu þorði Erla ekki að segja fólki
að hún væri saklaus. „Ég vissi ekki
hvað fólk gerði mér ef ég segðist vera
saklaus. Ég meira að segja lýsti því
yfir í blaðaviðtali hvað ég væri hræði-
leg.“
Þegar sá tími leið hjá tók reiðin
við. „Ég hataði ekki bara rann-
sóknarlögregluna, ég hataði íslenskt
fólk, sem ekki þekkti mig neitt, fyrir
framkomuna við mig.“ Erla leit svo á
að þessu fólki hlyti að líða mjög illa
og fengi útrás fyrir vanlíðan sína á
henni.
„Það eina sem rak mig áfram til að
lifa var að ég átti barn. En það kom
fyrir að mig langaði að losna undan
þessu lífi. Svo komst ég á þann stað
að gera upp líf mitt og gerði það að
miklu leyti meðan ég var erlendis. Ég
hafði fram að því misskilið fyrirgefn-
inguna. Mér fannst alltaf að ef ég
fyrir gæfi þá væri ég að segja að það
sem hefði verið gert á hlut minn væri
allt í lagi. Ég lærði að svo var ekki.
Með fyrirgefningunni er ég að taka
þá ákvörðun að dómfella ekki lengur
fólk innra með mér en snúa mér al-
farið að því að rækta mig sjálfa. Í því
liggur mikið frelsi.“
Erla sveiflaðist lengi á milli þess
að hata rannsóknaraðila, vorkenna
þeim og finnast þetta vera sér að
kenna. Enn í dag koma augnablik
þar sem hún upplifir þær tilfinningar
að þetta hafi verið henni að kenna og
henni finnst hún vera ómerkileg.
„Mér finnst svolítið ógnvekj-
andi að hafa aldrei komist alveg yfir
myrkrið. Það kemur enn fyrir að ég
ef ég vakna á nóttunni og fer fram þá
er ég þakklát fyrir að þurfa ekki að
ýta á gúmmítakka til að fá að fara á
klósettið,“ segir Erla sem finnur ekki
lengur fyrir reiði í garð þeirra lög-
reglumanna og rannsakenda sem
komu að Guðmundar- og Geirfinns-
málunum á sínum tíma.
Átti sér ekki vandræðasögu
Erla telur að margir haldi enn í dag að
þau hafi öll verið vandræðafólk sem
eitthvað hafi farið úr böndunum hjá,
þótt það hafi kannski ekki verið jafn
alvarlegt og lögreglan vildi meina.
„En þetta var ekkert þannig. Það var
enginn Guðmundur Einarsson þar
sem við vorum og því síður einhver
Geirfinnur Einarsson úr Keflavík.
Við vorum ekkert öll eitthvað
vandræðafólk á dópi. Ég var til
dæmis nýbúin að eignast barn og
neytti engra vímugjafa á meðan ég
gekk með það barn.“
Erla átti sér enga sérstaka
vandræðasögu. Hún var orðin 16 ára
þegar hún smakkaði áfengi í fyrsta
skipti og prófaði hass skömmu síðar.
„Það var verið að reykja hass í partí-
um og fikta með LSD sem var auð-
vitað stórhættulegt. Við sem krakk-
ar vissum ekkert hvað við vorum
með í rauninni. Þetta var einfaldlega
ákveðið tímabil í lífi mínu.“
Þegar Erla kynntist Sævari var
hann ekki í fíkniefnaneyslu og því
varð úr að hún hætti þessu fikti.
Hann smyglaði hins vegar hassi og
seldi það. „Hassreykingar voru ekki
eitthvað sem mér fannst æðislegt að
stunda en þetta var spennandi því
þetta var bannað,“ viðurkennir Erla.
„Svo urðum við bara ungir foreldrar,“
bætir hún við.
Dóttirin vildi ekki
fara á Litla-Hraun
Erla hélt ekki sambandi við aðra sak-
borninga í málinu eftir að þau voru
látin laus nema Sævar, barnsföður
sinn. En samskipti þeirra voru þó
ekki einfalt mál. „Þetta mál lagði allt
í rúst. Við gátum ekki fundið út úr
þessari vinnu við að vera sameigin-
legir foreldrar barns. Þegar hann
losnaði þá hafði hann til að mynda
ekki séð barnið í mörg ár.“
Hún reyndi að fara með dóttur
þeirra í heimsókn til föður síns á
Litla-Hraun, en eftir eina heimsókn
vildi litla stúlkan ekki fara aftur.
Erla vildi vissulega að dóttir þeirra
kynntist föður sínum en hafði það
ekki í sér að þvinga hana til að fara
þangað í heimsóknir. „Henni fannst
þetta mjög óþægilegt enda voru
engar aðstæður þar til heimsókna
fyrir börn,“ útskýrir Erla. „Svo átti
hún að sitja þarna, fimm ára gam-
alt barn, og þetta átti að vera pabbi
hennar. Hann sagði elskan mín en
hún þekkti hann ekkert. Við vorum
ráðvillt ungmenni með þunga
byrði.“
Henni fannst skrýtið að vera
aldrei í sambandi við hina sak-
borningana, en það var ekki inni í
myndinni á þeim tíma. Hún viður-
kennir þó að hafa haft vissa þörf fyrir
það, að hitta eina fólkið sem skildi
hana fullkomlega. En það var frekar
eins og þau forðuðust hvert annað,
frekar en hitt.
Í dag hefur hún hins vegar haft
samband við þá alla og þau hafa að-
gang að hvert öðru þrátt fyrir að vera
ekki í miklum samskiptum dagsdag-
lega. „Þetta er eina fólkið í heimin-
um sem veit fyrir víst hvað gerðist.“
„Við eigum sama óvininn“
Guðmundar- og Geirfinnsmálin
lögðu ekki bara samband Erlu og
Sævars í rúst, heldur einnig sam-
band Erlu við bróður sinn, Einar
Bollason.
Hann flæktist inn í Geirfinns-
málið fyrir tilstilli hennar þegar yfir-
heyrslur fóru að snúast um smygl.
Hún sagði rannsakendum frá því
að Einar hefði einhvern tíma gef-
ið föður þeirra smyglaðan bjór,
en það vatt upp á sig og lögreglan
hneppti hann í gæsluvarðhald, þar
sem hann var í 105 daga. Þau systk-
inin hafa ekki umgengist hvort ann-
að síðan en sú hugmynd hefur kom-
ið upp að þau hittist og sættist. Að
sögn Erlu hafa þó ýmsir utanað-
komandi þættir hindrað það hingað
til. „Ég vona enn að við náum að tala
saman því það yrði gott fyrir okkur
bæði. Það er töluvert af fólki sem að
okkur stendur sem líður fyrir þetta
líka og það er eitt af því sem hvað
sárast er í þessu í dag. Við eigum
sama óvininn, sem er aflið að baki
þessari rannsókn.“
Vill tíma án Guðmundar-
og Geirfinnsmála
Það eina sem Erla vill er að fá sann-
leikann upp á borðið. „Ég er farin
að finna til þreytu gagnvart þessu
máli. Því þarf að ljúka svo það geti
tekið við tími án þess. Hver sæmi-
lega hugsandi maður hefur áttað sig
á hversu útilokað er að þetta hafi átt
sér stað. Nú þarf að koma því á réttan
stað í kerfinu og sögunni. Mig langar
bara að vera amma barnabarnanna
minna og þurfa ekki alltaf að útskýra
fyrir þeim af hverju amma sé í sjón-
varpinu eða af hverju þau heyra allt í
einu nafnið mitt í útvarpinu.“ Í sömu
mund og Erla minnist á barnabörnin
gægist lítil hnáta fram úr einu her-
berginu. Hún var að vakna eftir góð-
an lúr og vill nú fá smá athygli frá
ömmu sinni og nöfnu. Saman rifja
þær upp skemmtilegt atvik þegar
sú yngri sá ömmu sína í sjónvarp-
inu um daginn og reyndi að tala
við hana. „Svo svaraði amma bara
ekkert,“ segir Erla við þá stuttu sem
virðist ennþá vera að velta fyrir sér
af hverju.
Þarna ákveður blaðamaður að
láta staðar numið og kveður. Leyfir
þeim nöfnunum að eyða því sem
eftir lifir dags saman í friði frá flókn-
um sakamálum. n
„Ég hef þurft að
glíma við brotna
sjálfsmynd alla tíð. Með
þessi stöðugu skilaboð
um að ég sé svo lélegur
karakter.
„Það kemur enn
fyrir að ég ef ég
vakna á nóttunni og fer
fram þá er ég þakklát fyr-
ir að þurfa ekki að ýta á
gúmmítakka til að fá að
fara á klósettið.
Vill bara vera Erla Erla þráir
ekkert heitar en að lifa tímabil
laus við Guðmundar- og Geir-
finnsmál. Hún vill bara fá að
vera mamma barnanna sinna
og amma barnabarnanna.