Dagblaðið Vísir - DV - 17.01.2014, Blaðsíða 24

24 Fréttir Erlent Helgarblað 17.–20. janúar 2014
n Hundruð þúsunda manna hafa mótmælt í Úkraínu n Deilt um hvort landið á snúa sér til Evrópu eða Rússlands
É
g er hér vegna þess að ég vil
ekki snúa til sovéskrar fortíð­
ar … mig langar í ferðafrelsi
og ég vil ekki hindranir í líf
mitt,“ sagði hún Masha í sam­
tali við erlendan fréttamann í Kiev,
höfuðborg Úkraínu, í lok nóvember.
Gríðarleg mótmæli hafa staðið
yfir í landinu undanfarnar vikur og
snýst deilan í raun um það hvort
Úkraína eigi að halla sér að Evrópu
eða upp að hlið rússneska bjarnar­
ins. Tugir þúsunda hafa mótmælt
og hefur komið til átaka á milli ör­
yggissveita og mótmælenda. Mót­
mælin hafa þó að mestu leyti farið
friðsamlega fram, enda Úkraínu­
menn vanir að mótmæla allt frá
dögum appelsínugulu byltingar­
innar á árunum 2004–2005.
Þessi alda mótmæla er kölluð
„Euromaidan“ og hófst þegar ríkis­
stjórn landsins, undir stjórn Viktors
Janúkóvits, neitaði að undirrita
samning við Evrópusambandið,
sem meðal annars fól í sér fríversl­
unarákvæði og fleira. Janúkóvits er
talinn vera sérlegur bandamaður
forseta Rússlands, Vladimírs Pútín,
sem bauð Úkraínu gull og græna
skóga.
Miklar hremmingar
Úkraína er eitt stærsta land Evrópu
og er um 600.000 ferkílómetrar að
stærð. Þar eru töluð 18 tungumál og
um 80 prósent íbúanna eru Úkra­
ínumenn. Íbúar eru um 45 millj­
ónir. Landið tilheyrði gömlu Sovét­
ríkjunum, þar til þau féllu árið 1991
og var Úkraína kölluð „kornforða­
búr“ Sovétsins. Landið þurfti hins
vegar að þola gríðarlega hremm­
ingar í valdatíð einræðisherrans
og fjöldamorðingjans Jósefs Stalín,
sem á árunum 1932–1933 svelti
Úkraínumenn með vilja, til þess að
brjóta allar hugmyndir um sjálf­
stæði þeirra á bak aftur. Milljónir
manna létust í þessum aðgerðum
Stalíns, sem stýrði Sovétríkjunum
með járnhendi allt til dauðadags
árið 1953.
Á meðan innrás nasista í Sovét­
ríkin stóð á árunum 1941 til 1943
mátti landið einnig þola gríðarlegt
harðræði og kerfisbundna útrým­
ingu gyðinga af hendi herdeilda
Hitlers. Úkraína er eitt af þeim
svæðum sem fóru hvað verst út úr
seinni heimsstyrjöldinni.
Landlæg spilling
Sovétríkin leystust upp í desember
1991 og í Úkraínu tók Leonid Kravt­
sjúk við völdum eftir fall þeirra.
Hann sat á forsetastóli í þrjú ár.
Við honum tók svo annar Leonid
við, Leonid Kútsma, sem var for­
seti landsins í heil 19 ár, frá 1994
til 2005. Undir hans stjórn jókst
spilling í Úkraínu og fjölmiðlafrelsi
minnkaði umtalsvert. Hvert
hneykslismálið rak annað og voru
íbúar landsins orðnir langþreyttir á
ástandinu.
Upp úr sauð í landinu árið 2004
í kjölfar seinni umferðar forseta­
kosninga, þar sem Viktor Júsjénkó
og Viktor Janúkóvits áttust við.
Hinn fyrri er vingjarnlegur gagn­
vart vestrinu en hinn síðari hallur
undir Moskvuvaldið og Vladimír
Pútín. Andstæðingar Janúkóvits
töldu hann hafa svindlað og efndu
til mikill mótmæla. Þeim lauk svo
þegar hæstiréttur landsins ákvað
að nýjar kosningar skyldu fara
fram, en í þeim sigraði Júsjénkó.
Árið 2010 varð Janúkóvits hins
vegar forseti, eftir að hafa sigrað
hina skrautlegu Júlíu Tímósjenkó,
með aðeins um þriggja prósenta
mun. Valdaskiptin voru staðreynd
og „Moskvu­maðurinn“ kominn til
valda í Kiev.
Í stuttu máli má segja að stjórn­
mál Úkraínu hafi frá hruni Sovét­
ríkjanna einkennst af gríðarlegri
spennu og miklum persónulegum
metnaði og baráttu örfárra aðila.
Og ekki minnst hvort landið á að
halla sér til vesturs eða austurs.
Ástandið í efnahagsmálum
landsins hefur verið slæmt og hag­
vöxtur verið neikvæður í nokkra
ársfjórðunga frá árinu 2012. Landið
er samt gríðarlega ríkt af auðlind­
um, en sökum stöðnunar og mikill­
ar spillingar, ásamt miklu pólitísku
umróti og illindum, er staðan slæm
og mikilla umbóta er þörf. Landið
er því kannski enn eitt dæmið um
það þegar mannanna verk og deilur
koma í veg fyrir góðæri og velsæld
almennings.
En svo virðist að með undir­
ritun „björgunarpakka“ frá Moskvu
hafi yfirvöldum í Kreml tekist að
ná Úkraínu aftur undir verndar­
væng sinn. Mótmælendur í Kiev
láta þó ekki neinn bilbug á sér finna
og standa vaktina á götum höfuð­
borgarinnar og storka þar með ríkj­
andi valdhöfum. n
Úkraína í kjöltu Moskvu
Gunnar Hólmsteinn
Ársælsson
Hvað bauð Pútín?
Segja Úkraínu hafa selt sig
Rússlandi
Mótmælin sem fram hafa farið
undanfarnar vikur í Úkraínu hafa að
mestu leyti verið friðsamleg, þrátt fyrir
umfangsmiklar aðgerðir öryggissveita
stjórnvalda; hers og lögreglu. Væntan­
lega gera ráðamenn í Kiev sér grein fyrir
því að fari mótmælendur að týna lífinu,
þá snúist almenningsálit umheimsins
gegn þeim. Þetta veit einnig Vladimír
Pútín, forseti Rússlands, sem var til­
búinn til að gera allt til þess að „tapa“
ekki Úkraínu í hendur Evrópu.
Ástandið í efnahagsmálum Úkraínu er
mjög slæmt og að mati hagfræðinga
þarf landið að minnsta kosti 10 milljarða
dollara til þess að komast hjá greiðslu­
falli og gjaldþroti. Slíkt myndi sennilega
leiða til enn frekari óeirða og almennrar
upplausnar í landinu.
Nóg af peningum í Moskvu
Því brá Vladimír Pútín á það ráð í
desember að bjóða Úkraínu 15 milljarða
dollara „stuðningspakka.“ Rússar
lofa að kaupa ríkisskuldabréf, lækka
verð á gasi til landsins umtalsvert, úr
400 dollurum á kúbikmetra, í um 268
dollara. Samkvæmt frétt í The Guardian
bað sendinefnd Úkraínu sérstaklega
um að ekki yrði haldinn sameiginlegur
fréttamannafundur í kjölfar undirritun­
ar samningsins. Bendir það til þess að
þeir vilji ekki kastljós fjölmiðla í sam­
bandi við samninginn. Andstæðingar
Janúkóvits forseta, segja að með þessu
hafi Úkraína „selt sig“ Rússlandi. En
af þessu má einnig ráða að það er til
góður slatti af peningum í Kreml. Þá
segja andstæðingar samningsins á
milli Kiev og Moskvu að Úkraínu verði
smám saman ýtt inn í frekara samstarf
við Rússa, sem þar með fái aukin ítök í
landinu.
Kaldastríðslykt
Að mati fréttaskýrenda er mikil
„kaldastríðslykt“ af málinu, enda mikil
hagsmunir í húfi. Hins vegar verður
áhugavert að fylgjast með þróun mála
ef þessi fyrsti pakki frá Moskvu dugar
ekki til og Pútín þarf að pumpa inn
meira fjármagni til að aðstoða Úkraínu.
Hvar liggja mörkin í þeim efnum? Getur
Pútín sagt nei við Úkraínu síðar? n
Glaðir á góðri stund Viktor Janúkóvits blikkar glaðan Valdimír Pútín, þegar Rússar létu
Úkraínu í hendur stuðningspakka upp á 15 milljarða dollara vegna hættu á greiðslufalli og
gjaldþroti Úkraínu, en ástand efnahagsmála er slæmt í Úkraínu.
„ … mig langar í
ferðafrelsi og ég vil
ekki hindranir í líf mitt,
Óánægðir Úkraínumenn Frá 21. nóvember
í fyrra hafa hundruð þúsunda Úkraínumanna
mótmælt á útifundum í Kiev. Þeir mótmæla því
að ríkisstjórn landsins hafi hafnað viðskipta­
samningi við Evrópusambandið, en snúið sér
þess í stað að Rússlandi og Moskvu. Ekki sér
fyrir endann á mótmælunum.