Dagblaðið Vísir - DV - 14.02.2014, Blaðsíða 24

Útgáfufélag: DV ehf. • Stjórnarformaður: Þorsteinn Guðnason • Ritstjóri: Reynir Traustason • Aðstoðarritstjóri: Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir Ritstjórnarfulltrúi: Ingi
Freyr Vilhjálmsson • Umsjónarmaður innblaðs: Viktoría Hermannsdóttir • Umsjónarmaður helgarblaðs: Kristjana Guðbrandsdóttir • Framkvæmdastjóri
og vefstjóri DV.is: Jón Trausti Reynisson • Sölu- og markaðsstjóri: Heiða B. Heiðarsdóttir • Umbrot: DV ehf. • Prentun: Landsprent • Dreifing: Árvakur
Heimilisfang
Tryggvagötu 11
Hafnarhvoli, 2. hæð
101 Reykjavík
FRéttASkot
512 70 70FR jál S t, ó Háð DAg b l Að DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins á stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Öll viðtöl blaðsins eru hljóðrituð. Notkun á efni blaðsins er óheimil án samþykkis.
512 7000
512 7010
512 7080
512 7050
AðAlnÚmeR
RitStjóRn
áSkRiFtARSími
AUglýSingAR
Sandkorn
24 Umræða Helgarblað 14.–17. febrúar 2014
Þetta var fyrir
fullorðið fólk
Hann þekkir ekkert
annað en að líða illa
Ég held að mín fyrri
störf nýtist einmitt vel
Nakti maðurinn segist hafa gleymt lykilorðinu að síðunni. – DV.is Sæunn Stefánsdóttir var ráðin forstöðumaður. – DV
Flóttinn úr frostinu
U
ndanfarna áratugi hafa
frystitogarar verið stór og
arðbær hluti af íslenska
fiskiskipaflotanum. Ævin-
týraleg afkoma hefur verið
af þessum skipum sem framleiða
eitthvert besta hráefni sem borið er
að landi. Sjómenn á frystitogurun-
um hafa í samræmi við störf sín og
afrakstur haft gríðarlega há laun.
Allt frá því Skagstrendingar
ákváðu að breyta togara sínum, Örv-
ari HU, í frystiskip hefur þessi útgerð
verið við lýði. Þekktasta skipið var
Akureyrin EA sem Samherjafrænd-
ur breyttu í fiskiskip eftir að hafa
keypt aflóga togara á Suðurnesjum.
Með útgerð Akureyrarinnar var lagð-
ur grunnur að stærsta útgerðarfé-
lagi Íslands, Samherja. En nú virðist
ævintýrið vera úti. Hver útgerðin af
annarri hættir útgerð frystitogara.
Örvar, arftaki fyrsta frystitogarans,
var seldur til Rússlands og kvótan-
um komið á önnur skip. 30 manna
áhöfn missti vinnuna. Frystitogarinn
Þór frá Hafnarfirði hlaut sömu örlög
þegar eigendur Stálskipa ákváðu
að hætta útgerð og snúa sér að fast-
eignakaupum. 40 sjómenn standa
eftir á bryggjunni. Brim ehf., sem er
sérhæfð útgerð frystitogara, hefur
einnig brugðist við með því að flagga
út tveimur frystitogurum sínum.
Tvær Reykjavíkurútgerðir, Grandi og
Ögurvík, hafa einnig lagt frystitog-
urum sínum. Hátt á annað hundrað
sjómenn eru í sárum og afkoman í
uppnámi.
Þessi staða er í raun grafalvarleg.
Útgerðarmenn frystitogara hafa bent
á mismunum þar sem kemur að
veiðigjöldum. Fisktegundir sem eru
frystar úti á sjó eru með hærri þorskí-
gildisstuðul en tegundir sem unnar
eru í landi. Þar af leiðandi leggj-
ast hærri veiðigjöld á fiskitegund-
ir sem unnar eru á hafi úti. Skip sem
veiða uppsjávarfisk sleppa mun bet-
ur frá álögum en frystitogararnir
sem borga há veiðigjöld. Himinn og
haf er á milli veiðigjalda sem leggj-
ast á ísfisktogara eða þá sem frysta
fisk á hafi úti. Sem dæmi þá þarf út-
gerð frystitogara sem veiðir karfa að
greiða 10 prósent af verðmæti hans
í veiðigjöld og sérstök veiðigjöld á
meðan ferskur fiskur í landvinnslu
ber jafnvel helmingi lægri gjöld.
Enn ein skýring er væntanlega sú
að þorskur, sem oft er uppistaða afla
skipanna, selst hærra verði ef hann
er fluttur ferskur úr landi. Þannig
hefur markaðurinn breyst. Þriðja
dæmið um mismunun er afsláttur af
veiðigjöldum sem ræðst af flóknum
reglum og enginn virðist hafa fulla
yfirsýn yfir. Milljörðum er þar létt af
einstökum útgerðum.
Það er ljóst að útgerðarmenn
frystitogara eru að leggja skipum sín-
um vegna þess að afkoma útgerð-
anna er í uppnámi. Þessu fylgir ekki
aðeins atvinnumissir hundraða sjó-
manna sem borga ekki lengur háa
skatta til samfélagsins. Gat mynd-
ast í útgerðarmynstri Íslendinga.
Reynslan og getan til að fiska og frysta
á hafi úti glatast. Tekjumöguleikar
þjóðarbúsins minnka vegna þess að
sumar veiðar í úthafinu ganga ekki
upp nema með þessum skipum.
Tegundir á borð við karfa og grálúðu
verða ekki eins verðmætar ef þær eru
veiddar af skipum sem landa fersk-
um fiski. Og í einhverjum tilvikum
verður ekki geta til að veiða fiskinn
sem þá mun synda um, engum til
gagns.
DV gerði úttekt af þessum mál-
um. Þá kom í ljós að fleiri útgerðar-
menn eru að hugsa sinn gang og
hyggjast leggja frystitogurum sínum.
Þeirra á meðal er Hrafn í Grinda-
vík sem Þorbjörninn hf. gerir út.
Stjórnvöld hljóta að rýna í ástæður
þess að svo stórt skarð er að mynd-
ast í útgerðarflóru Íslands. Sú stað-
reynd að veiðigjaldið leggst þyngra
á frystitogaraútgerðir en aðra er óár-
an af mannavöldum. Menn verða að
skoða þessi þessi mál af alvöru og
grípa til aðgerða ef mögulegt er til að
stöðva þessa þróun. Það er í rauninni
furðulegt að svona skuli komið. Lík-
leg skýring er sú að fólkið í landinu
hefur ekki trúað útgerðarmönnum
sem sumpart hafa gengið fram af
ósvífni undir harðlínufána Lands-
sambands íslenskra útgerðarmanna.
Menn hafa hallast að því að mótmæli
þeirra væru áróður til að ná í meiri
gróða. Þarna væri sem sagt auð-
valdið gegn fólkinu. Auðmenn gegn
sjómönnum.
En nú blasir alvaran við þegar
frystitogararnir hverfa einn af öðr-
um og eftir standa atvinnulausir sjó-
menn. Það er útilokað að útgerðar-
mennirnir sem þurfa að segja upp
áhöfnum sínum geri það af öðrum
ástæðum en þeim að hagur fyrir-
tækja þeirra sé í uppnámi og þeir sjái
sig tilneydda til að bregðast við með
því að leggja niður útgerðina eða
gjörbreyta henni. Það er nauðsyn-
legt að sjávarútvegsráðherra og aðrir
áhrifamenn girði sig í brók og greini
vandann og bregðist við áður en það
verður alltof seint. Það er ekkert lát á
flóttanum úr frostinu. n
Reynir Traustason
rt@dv.is
Leiðari
Sjónvarp ársins
Friðrik Friðriksson, sjónvarpsstjóri
Skjás Eins, getur verið hæstá-
nægður með árangurinn undan-
farið. Upplýst hefur verið að
5.000 heimili hafi keypt áskrift að
stöðinni í tengslum við Biggest
Loser-þættina sem eru klárlega
sjónvarpsviðburður ársins.
Þættirnir ganga út á það að fólk í
ofþyngd nær tökum á sínum mál-
um. Dæmi eru um að einstak-
ir keppendur hafi misst 12 kíló á
einni viku og þjóðin fylgist gap-
andi með.
Bjarni bíður
Bjarni Benediktsson, formaður
Sjálfstæðisflokksins, hefur haldið
sig til hlés í lekamálinu sem
leggst af fullum
þunga á Hönnu
Birnu Kristjáns-
dóttur innanríkis-
ráðherra. Ljóst
er að formaður-
inn hefur ekki
mikinn áhuga
á að koma undirmanni sínum
til hjálpar. Það skýrist hugsan-
lega af öðru lekamáli sem átti
sér stað í kosningabaráttunni
þegar gerð var skoðanakönnun
sem sýndi yfirburðastuðning við
Hönnu Birnu á formannsstól.
Gísli Freyr Valdórsson, núverandi
aðstoðarmaður ráðherrans, og
félagar hans á Viðskiptablað-
inu birtu könnunina. Minnstu
munaði að Bjarni þyrfti að víkja
en hann snéri taflinu sér í hag á
elleftu stundu í frægu sjónvarps-
viðtali. Hanna Birna lýsti ekki yfir
stuðningi við formanninn fyrr en
ljóst var að hann var sloppinn úr
háskanum.
Gillz malar gull
Egill „Gillzenegger“ Einarsson má
vel við una aðsókn að Lífsleikni
Gillz fyrstu sýningardagana.
Myndin sló á ein-
hvern mælikvarða
met þegar þús-
undir bíógesta
þyrptust til að
berja hana aug-
um. Myndin átti
upphaflega að
verða sjónvarpsþáttasería sem
Stöð 2 ætlaði að sýna. Eigend-
ur 365 gripu í taumana og úr
varð bíómynd sem malar nú gull
fyrir Sigmar Vilhjálmsson og aðra
eigendur Stórveldisins.
Þögull blaðamaður
Egill Helgason sjónvarpsmaður
bendir í pistli á stöðu blaða-
mannanna á Fréttablaðinu og
Morgunblaðinu
sem halda hlífi-
skildi yfir þeim
sem lak frægu
minnisblaði inn-
anríkisráðuneyt-
isins. Ljóst má
vera að Andri Karl,
blaðamaður Moggans, sem skrif-
aði umrædda grein ætti að hafa
svarið. „Ég sem nokkuð gamal-
reyndur blaðamaður fæ ekki skil-
ið að sá sem sendi minnisblað
um hælisleitandann Tony Omos
til fjölmiðla eigi skilið að njóta
verndar eins og heimildarmenn
blaðamanna – hvað þá uppljóstr-
arar,“ skrifar Egill.
Í
kjölfar efnahagshrunsins var
gríðarlegum halla á fjárlögum rík-
isins mætt með aðgerðum til að
rétta ríkisbúskapinn af. Þetta var
gert með blöndu af skattahækkun-
um annars vegar og niðurskurði hins
vegar. Niðurskurðurinn var sárs-
aukafullur og í ljós hefur komið að í
sumum tilvikum var of langt geng-
ið. Nefni ég þar heilbrigðiskerfið sem
varð fyrir svo miklu tjóni að enn sér
ekki fyrir endann á afleiðingunum.
Hugsunin var engu að síður sú að
reyna að koma í veg fyrir niðurbrot;
að greinin yrði sveigð en ekki brot-
in svo samlíking sé notuð. Því miður
brotnaði hins vegar margt. Það hefur
nú komið berlega í ljós. Mannfækk-
un á Landspítalanum einum nam á
milli fimm og sex hundruð störfum
auk þess sem tækjakostur drabbað-
ist niður.
Niðurskurður er ekki hagræðing
Fyrir þjónustuna við sjúklinga
var þetta að sjálfsögðu slæmt að
ógleymdu því fólki sem missti at-
vinnu sína og þar með lífsviður-
værið. Í þessum aðgerðum var þó
reynt að komast hjá einu: Að niður-
skurðurinn yrði til þess að stuðla að
markaðsvæðingu kerfisins eða auka
kostnað sjúklinga. Þar greinir á milli
hægri stefnu og vinstri stefnu.
Við reyndum að forðast – alla
vega sum hver – að kalla þetta hag-
ræðingu. Þetta var niðurskurður
og átti ekki að kallast neitt annað.
Hvorki þá né nú.
Og nú er skorið niður í stjórnsýsl-
unni. Beitt gamalli reglustrikuaðferð.
Skorið niður óháð málefni eða öðr-
um tilgangi en þeim einum að fækka
fólki og rýra kjör.
Niðurlæging
Að vísu segja mannauðssér-
fræðingar, sem svo eru kallaðir af
illskiljanlegum ástæðum, að reynt
sé að útfæra þessar aðfarir af fag-
mennsku. Í nafni mannauðsvísinda
er fólki miskunnarlaust sagt upp
störfum, starfshlutfall skert og fólk
þannig niðurlægt út í hið óendan-
lega. Allt í nafni mannauðs og hag-
ræðingar! Hræddur er ég um að þetta
standist illa skoðun. Í Ríkisútvarpinu
var margt besta fólkið rekið og sagt
að snauta heim. Aðrir eru lækkaðir
í launum þvert á samninga og hefð.
Skyldu menn almennt gera sér grein
fyrir hvað slíkt þýðir fyrir venjulega
fjölskyldu sem á í basli við að borga
af húsnæðisskuldum sínum?
Ríkisstjórnin réttlætir gjörðir sín-
ar með hagræðingartali en aðfarirnar
sýna ásetninginn. Og í bloggheimum
tekur fólk undir – eflaust velmein-
andi sumt hvert – og hvetur niður-
skurðarfólkið til dáða. Um að gera
að fækka opinberum starfsmönnum!
Um að gera að reka þá sem flesta.
Varla batnar þjónustan
Um leið krefst fólk góðrar þjónustu
frá hinu opinbera, ætlast til þess að
ráðuneytin hafi yfirsýn yfir starfsemi
þeirra málaflokka sem undir þau
heyra og tryggi ráðdeild í ráðstöfun
opinbers fjár. Ýmsir veikleikar hafa
verið opinberaðir í hjarta íslenskrar
stjórnsýslu undanfarin ár, s.s. veik-
leikar í eftirliti með fjármálamörk-
uðum, mengunarmálum og matvæl-
um. Það ætti að vera keppikefli að
efla Stjórnarráðið til að sinna stefn-
umarkandi hlutverki sínu og eftir-
fylgni. Handahófskenndar uppsagn-
ir innan ráðuneyta hafa því miður
óveruleg jákvæð áhrif á fjárhag rík-
isins, en gætu haft veruleg niðurrifs-
áhrif og sýna auk þess algjört stefnu-
leysi í umbótamálum og hagræðingu
í opinberum rekstri.
Væntanlega þarf þá að vera starfs-
fólk sem sinnir þessum málum. Eða
hvað? Eða er meiningin að útvista
öllum þessum verkefnum? Það yrði
að vísu dýrara fyrir skattgreiðendur,
þarf ekki að ræða það?
Áður en gengið er til samninga!
Þarf verkalýðshreyfingin ekki að
ræða þetta í komandi kjarasamning-
um? Þurfa samtök opinberra starfs-
manna ekki að hreyfa sig ögn? Þarf
ekki að setja hnefann í borðið áður
en yfirleitt gengið er til samninga?
Á að líða það að vaðið sé yfir fólk á
skítugum skónum?
Byrjum á að kalla hlutina réttum
nöfnum. Niðurskurðurinn í stjórn-
sýslunni hefur ekkert með hag-
ræðingu að gera, og byggir ekki á
neinni virðingu fyrir mannauði.
Þvert á móti, mannfyrirlitningu í
verki. n
„Þarf ekki að setja
hnefann í borðið
áður en yfirleitt gengið er
til samninga? Á að líða
það að vaðið sé yfir fólk á
skítugum skónum?
„Hátt á annað
hundrað sjó-
menn eru í sárum
Þau kalla það hagræðingu að reka fólk
Ögmundur Jónsson
þingmaður Vinstri grænna
Kjallari
Sonur Huldu Valdísar Önundardóttur er með ógreindan sjúkdóm. – DV