Dagblaðið Vísir - DV - 24.06.2014, Síða 2

Vikublað 24.–26. júní 20142 Fréttir
Leið yfir þá
eftir gasleka
Tveir Íslendingar misstu meðvit-
und við jarðborun vegna gasleka
á fimmtudaginn í síðustu viku á
Filippseyjum. Óhappið átti sér
stað þegar verið var að prófa
borholu á eyjunni Biliran. Þegar
holan var prófuð gaus upp jarð-
gas og í kjölfarið leið yfir átta
starfsmenn, þar af Íslendingana
tvo. Þeir starfa báðir fyrir Mann-
vit sem kemur að jarðvarmaver-
kefni á svæðinu. Mennirnir voru
fluttir á sjúkrahús og hafa náð sér
að fullu.
Fimm í tveggja
manna bíl
Þónokkur umferðarbrot áttu sér
stað í umdæmi lögreglunnar á
Suðurnesjum síðastliðna helgi.
Þar á meðal stöðvaði lögregla bíl
sem skráður var fyrir tvo; einn
farþega auk ökumanns. Bílstjór-
inn og farþegar bifreiðarinnar
voru þó töluvert fleiri, eða alls
fimm. Einn sat í farþegasæti, tveir
aftur í og einn í farangursrýminu,
að sögn lögreglunnar.
Lenti með
veikan farþega
Farþegaflugvél þurfti að lenda á
Keflavíkurflugvelli um liðna helgi,
þar sem farþegi í henni veiktist.
Vélin var á leiðinni frá Los
Angeles til London þegar við-
komandi einstaklingur kenndi sér
meins og var því ákveðið að milli-
lenda hér og koma farþeganum
undir læknishendur.
Sjúkrabifreið og lögregla tóku
á móti vélinni og var farþeg-
inn fluttur á Heilbrigðisstofnun
Suðurnesja til skoðunar.
Ráðuneytið fullfært
um að upplýsa málið
n Segir ráðherra í sérkennilegri stöðu gagnvart fólkinu í landinu
A
ðalmálið er að nú held ég
að það liggi algjörlega ljóst
fyrir að ráðuneytið, ráð-
herrann og aðstoðarmenn
hennar, hafa það í hendi
sér að upplýsa málið til fulls,“ segir
Eiríkur Bergmann Einarsson, dós-
ent í stjórnmálafræði við Háskólann
á Bifröst, spurður um stöðuna sem
komin er upp í lekamáli innanríkis-
ráðuneytisins.
„Það liggur ljóst fyrir að þau hafi
það í hendi sér að gera það. Þau hafa
hins vegar kosið að gera það ekki og
það er allrar athygli vert. Mér finnst
þetta stóri punkturinn í stöðu máls-
ins eins og það blasir við í augna-
blikinu,“ segir Eiríkur sem spyr jafn-
framt þessarar áleitnu spurningar:
„Hvers vegna kýs ráðuneytið að
upplýsa ekki um alvarlegt lekamál
þegar ljóst er að þau hafa allar upp-
lýsingar í höndunum til þess að gera
það?“
DV ræðir einnig við Sigurbjörgu
Sigurgeirsdóttur, lektor í stjórn-
sýslufræðum við stjórnmálafræði-
deild Háskóla Íslands, og Svan Krist-
jánsson, prófessor í stjórnmálafræði
við Háskóla Íslands, en hann segir
óhugsandi að ímynda sér svipaða
stöðu í nágrannalöndunum.
Aðstoðarmenn grunaðir
Eins og DV greindi frá fyrir helgi
eru báðir aðstoðarmenn ráðherr-
ans með réttarstöðu grunaðs manns
í málinu. Þá hefur verið upplýst að
annar þeirra, Gísli Freyr Valdórs-
son, átti fjögur símtöl við starfs-
mann Vísis að kvöldi dags hinn 19.
nóvember og eitt símtal við starfs-
mann Morgunblaðsins morguninn
eftir. Stuttu eftir samtölin við Gísla
birtu miðlarnir fréttir sem byggðu
á minnisblaði innanríkisráðuneyt-
isins.
Hanna Birna gaf ekki upp hver
réttarstaða hennar og aðstoðar-
manna hennar væri þegar hún var
spurð út í málið á Alþingi í síð-
ustu viku. Samkvæmt dómskjölum
virðist sem Gísli Freyr sé grunaður
um að hafa átt við skjalið á svipuð-
um tíma og hann ræddi við starfs-
mann 365. Þá kemur fram að Gísli
Freyr hafi gefið litlar útskýringar á
því misræmi sem komið hefði fram
í svörum hans hjá lögreglu. Eins og
DV hefur greint frá var ærumeiðandi
aðdróttunum bætt við minnisblað-
ið áður en það komst í hendur fjöl-
miðla.
Kjósa leyndina
Eiríkur Bergmann segir merkilega
stöðu komna upp. „Núna þegar við
vitum að ráðuneytið er fullfært um
að upplýsa málið þá verður það
auðvitað mjög sérkennileg staða
gagnvart fólkinu í landinu að upp-
lýsa það ekki og það er eitthvað sem
menn verða að svara fyrir og hafa
góða ástæðu til.“ Hann segir samfé-
lagið eiga heimtingu á því að málið
sé gert upp á heiðarlegan hátt.
„Þetta snýst ekki um að vernda
einn eða neinn. Það er orðið ljóst
hverjir komu að málinu og þeim er
því í sjálfsvald sett að upplýsa það
en hafa enn sem komið er kosið að
gera það ekki.“ Þá bendir hann á að
þó að málið sé enn þá til rannsóknar
setji það engar hömlur á ráðherrann
og aðstoðarmennina um að greina
frá því hvernig málið er til komið.
„Þau geta gert það sjálf ef þau svo
kjósa. Þau hafa bara kosið að gera
það ekki.“
Pólitísk ábyrgð
Sigurbjörg Sigurgeirsdóttir, lekt-
or í stjórnsýslufræðum við stjórn-
málafræðideild Háskóla Íslands,
segir málið enn í rannsókn og því
ekki hægt að segja til um sekt eða
sakleysi. „Sé það hins vegar rétt að
aðstoðarmenn ráðherra hafi réttar-
stöðu grunaðs manns í þessu máli
er málið komið á það stig að vera
verulega íþyngjandi og hugsanlega
skaðlegt fyrir þá einstaklinga sem
hér eiga í hlut.“
Í ljósi þess að hér sé um að ræða
pólitíska aðstoðarmenn ráðherra en
ekki embættismenn þá beri að hafa
í huga að ráðherra skipi þá sjálfur
tímabundið sér til aðstoðar sam-
kvæmt 22. grein laga um Stjórn-
arráð Íslands. „Aðstoðarmenn starfa
þannig alfarið á ábyrgð og í umboði
ráðherra og allt sem þeir gera og
segja er í umboði ráðherra. Störfum
aðstoðarmanna fylgir því pólitísk
ábyrgð en ekki stjórnunarleg eins og
í tilviki embættismanna og annarra
skipaðra eða ráðinna starfsmanna
ráðuneyta. Þessari pólitísku ábyrgð
eru aðstoðarmenn ráðherra í störf-
um sínum að fylgja eftir í umboði
síns ráðherra.“
Engjast úti á berangri
Sigurbjörg segir málið skaðlegt fyr-
ir stjórnsýsluna almennt. „Það er
mitt mat á þessari stöðu sem nú er
komin upp, ef rétt reynist, að það
sé skaðlegt fyrir stjórnsýsluna al-
mennt og þá starfsskilyrði aðstoðar-
manna ráðherra sérstaklega að ráð-
herra skuli ekki hafa strax í upphafi
axlað þessa pólitísku ábyrgð sjálfur
og stigið til hliðar á meðan málið er
rannsakað og þannig hlíft aðstoðar-
mönnum sínum við þeim óþægind-
um sem rannsókninni fylgir.“
Það geti ekki verið gott „fyr-
ir metnaðarfulla og kappsama að-
stoðarmenn og konur sem vilja
vinna ráðherra sínum vel, og séu
stundum tilbúnir til að ganga langt
í þeim efnum, að vera látnir engjast
einir úti á berangri ef og þegar eitt-
hvað fer úrskeiðis“. Ráðherrum sé
mikilvægt að geta ráðið sér vand-
aða og hæfa aðstoðarmenn og það
styrki stjórnsýsluna almennt að
skerpa þannig skilin milli pólitískrar
starfsemi ráðherra og stjórnarfram-
kvæmda innan ráðuneytisins.
Óhugsandi í nágrannalöndum
Sigurbjörg bendir á að störf að-
stoðarmanna séu tímabundin og
mörgum hafi reynst erfitt að finna
sér störf við hæfi að loknu starfi
sínu sem aðstoðarmenn ráðherra.
„Hætt er við að mál sem þetta þrengi
aðgengi að vönduðum og hæfum
einstaklingum til þessara starfa með
ráðherrum. Það er skaði fyrir alla
sem hlut eiga að máli, þ.e. stjórn-
sýsluna, stjórnmálin og almenning.
Þannig ber ráðherrum að axla sína
pólitísku ábyrgð, meðal annars til
að vernda hagsmuni stjórnsýslunn-
ar og almennings og þar með taka
þessa almennu hagsmuni fram yfir
sína eigin pólitísku hagsmuni.“
Svanur Kristjánsson, prófess-
or í stjórnmálafræði við Háskóla Ís-
lands, segir viðbrögðin í lekamál-
inu hafa verið furðuleg frá upphafi.
Í stað þess að viðurkenna einfald-
lega að Tony Omos og aðstandend-
ur hans hefðu fullan rétt til þess að
mótmæla ákvörðun innanríkisráðu-
neytisins um að vísa honum úr landi
hafi fyrstu viðbrögðin verið þau að
fara í pólitískan slag. Svanur segir
óhugsandi að ímynda sér svipaða
stöðu í nágrannalöndunum, það er
að ráðherra sitji áfram í ráðherrastól
þrátt fyrir að rökstuddur grunur leiki
á um að aðstoðarmenn hans hafi
brotið lög í starfi. „Það er hægt að
segja það hreint út að það væri al-
gjörlega óhugsandi,“ segir Svanur og
bætir við að hér komi í raun enginn
samanburður til greina. „Þetta skip-
ar Íslandi einfaldlega í hóp þeirra
ríkja þar sem ekki ríkir vestrænt lýð-
ræði.“ n
Jón Bjarki Magnússon
jonbjarki@dv.is
„Hvers vegna kýs
ráðuneytið að
upplýsa ekki um alvarlegt
lekamál þegar ljóst er að
þau hafa allar upplýs-
ingar í höndunum til þess
að gera það?
Mótmæli við ráðuneytið
Nokkrum sinnum hefur verið boðað til
mótmæla við innanríkisráðuneytið á
síðustu mánuðum vegna lekamálsins.
Mynd Sigtryggur Ari