Dagblaðið Vísir - DV - 24.06.2014, Blaðsíða 8

8 Fréttir Vikublað 24.–26. júní 2014
„Ég gæti legið hérna
inni mánuðum saman“
n Upplifði mikið úrræðaleysi eftir að hafa verið synjað um endurhæfingu n Glímir við þunglyndi og kvíða
K
ári Þór Sigríðarson hefur lengi
glímt við þunglyndi og kvíða.
Verstu mánuði ársins segir
hann vera sumarmánuðina,
maí, júní, júlí og ágúst. Sjálfs-
vígshugsanir sækja reglulega á Kára
og ná þær hámarki á þessum tíma.
Þetta helst í hendur við margar rann-
sóknir sem hafa leitt í ljós að flest
sjálfsvíg eiga sér einmitt stað á vor-
in og sumrin. Það var honum því gíf-
urlegt áfall þegar hann fékk synjun
um endurhæfingu á geðheilsusviði
Reykjalundar í síðustu viku, meðferð
sem í huga Kára var hans síðasta von
um bata. „Þau hefðu alveg eins getað
sent mér reipi eða blásýrupillur,“ segir
Kári í samtali við DV.
Lá heima í 16 sólarhringa
Kári Þór er á fimmtugsaldri. Hann býr
einn á Akureyri og er barnlaus. „Ég er
eins mikill einstæðingur eins og ein-
stæðingur getur orðið,“ segir hann
og tekur fram að hann sé viss um að
það séu fleiri í hans stöðu á Akureyri
og stærri þéttbýlissvæðum. Kári ein-
angar sig mjög mikið og hefur til að
mynda ekki farið frá Akureyri frá því
í ágúst 2011 – þó svo að öll hans fjöl-
skyldutengsl séu á Suðurlandi. „Í stór-
um þéttbýliskjörnum býr fólk sem er
miklu einangraðra heldur en Gísli á
Uppsölum nokkru sinni var. Ég gæti
legið hérna inni mánuðum saman,
steindauður, án þess að nokkur myndi
spá í það. Ég hef meira að segja legið
hér inni í sextán sólarhringa án þess
að taka úr lás.“ Kári hefur margoft
reynt að leita sér hjálpar en segist alls
staðar falla á milli. Hann sé ekki nógu
veikur til þess að leggjast inn á bráða-
deild en of veikur til þess að nýta sér
félagsleg úrræði á borð við Grófina á
Akureyri.
Ekkert að gera á bráðadeild
„Inn á bráðadeildir hef ég ekkert að
gera. Ég fór þar inn árin 1997 og 1998.
Þar voru kannski fjórir, fimm sem voru
í svokölluðu oflæti en við hin vorum
með þunglyndi og kvíða. Það stuð-
aði mig mjög mikið að sjá fólk bók-
staflega snúið niður beint fyrir framan
mig,“ segir Kári sem eftir þessa reynslu
reyndi árangurslaust að vekja athygli á
því að ekki væri hægt að hafa þá sem
þjást af geðhvarfasýki á sömu deild og
þunglynda. Þrátt fyrir að hafa oft hugs-
að af fullri alvöru um að taka sitt eig-
ið líf á undanförnum árum hugnast
honum af þessum ástæðum ekki að
fara aftur inn á bráðadeild. „Ég sagði
við mína aðstandendur, þegar ég var
kominn á fremsta hlunn með að ljúka
þessu öllu saman, að ef ég kæmist inn
á Reykjalund skyldi ég stökkva upp í
næstu flugvél. En inn á þessar bráða-
deildir hefði ég ekkert að gera.“
Besta úrræðið
Kári fór í endurhæfingu á Reykja-
lundi í tvo mánuði árið 2006. Fékk
hann góðan bata á þeim tíma og bjó
að honum í langan tíma. „En ég er bú-
inn að vera mjög slæmur núna í tvö og
hálft ár. Árið 2012 var versta ár sem ég
hafði lifað. 2013 toppaði árið 2012 og
2014 virðist ætla að toppa 2013,“ segir
Kári sem þráir ekkert jafn heitt og að
ná bata að nýju. Þess vegna bað hann
geðlækni á Akureyri um að senda fyr-
ir sig nýja umsókn á geðheilsusvið
Reykjalundar. Það gerði hann síðast-
liðið haust. Í þessari viku fékk Kári
síðan bréf inn um lúguna. Þrátt fyrir
að vera ekki sá bjartsýnasti var hann
viss um að nú fengi hann boð um
hvenær hann ætti að mæta á Reykja-
lund. Þess í stað fékk hann synjun og
varð það gríðarlegt áfall sem slökkti
síðasta vonarneistann. „Ég veit bara,
að fenginni reynslu, að þetta er lang-
skilvirkasta og besta úrræðið sem til
er hér á landi. En fær maður bara eitt
tækifæri til að ná bata?“ spyr Kári. Í
bréfinu stendur orðrétt: „Okkur hef-
ur borist beiðni um endurhæfingu á
geðheilsusviði Reykjalundar frá [nafn
læknis]. Fjallað hefur verið um beiðn-
ina og er niðurstaðan sú að við sjáum
því miður ekki fram á að geta sinnt
þinni beiðni og viljum því benda þér
á að leita annarra leiða í endurhæf-
ingu þinni. Með vinsemd og virðingu,
starfsfólk geðheilsusviðs.“ Kára finnst
mjög bagalegt að bréfið sé ekki undir-
ritað. Enginn beri því ábyrgð á synj-
uninni og þá sé enginn rökstuðning-
ur fyrir henni, sem honum þykir afar
ófagmannlega að staðið.
Óviðunandi ástand
Frá því blaðamaður ræddi í fyrsta
skipti við Kára hefur aðstaða hans
breyst og hefur honum verið boð-
ið að fara í endurhæfingu á Reykja-
lundi. Hann segist samt sem áður
vilja segja sína sögu því hann segist
viss um að fleiri en hann hafi upplif-
að sama úrræðaleysi. „Ég er að þessu
fyrst og síðast vegna þess að ég veit að
það eru fleiri þarna úti í sömu stöðu,“
segir Kári. Hann segir vanta fleiri
meðferðarúrræði fyrir fólk sem þjá-
ist af þunglyndi og kvíða, ástandið
sé óviðunandi. Á Akureyri sé stað-
an sérstaklega slæm. „Ég hef heyrt
að hér séu um fimm þúsund manns
án heimilislæknis. Sjálfur hef ég búið
hér í tíu ár og verið án heimilislækn-
is allan tímann. Síðastliðin fimm ár
hef ég einnig haft mjög takmarkað að-
gengi að geðlækni eftir að þeim fækk-
aði.“ n
Hefur áhyggjur af þróun
geðheilbrigðismála á Akureyri
Segir vanta úrræði fyrir fólk í þessum millibilsflokki
„Það vantar náttúrlega ýmislegt hér sem er til í Reykjavík,“ segir
Brynjólfur Ingvarsson, geðlæknir og formaður Geðverndarfélags
Akureyrar. Hann hefur áhyggjur af þróun geðheilbrigðismála á
Akureyri, sér í lagi á sviði barna- og unglingageðlækninga. „Barna-
og unglingaþjónustan er nánast engin. Það á að koma maður að
sunnan einu sinni til tvisvar í mánuði. Þá er Akureyri bara komið á
sama stað og aðrir bæir allt í kringum landið. Fólk með mikið veik börn
eða unglinga flytur þá bara til Reykjavíkur. Í geðlækningum fullorðinna er kannski
ekki hægt að tala um mikið vandamál eins og er, en það stefnir í mikil vandræði. Staðan
er þannig að sérfræðingarnir skila sér ekki heim til Íslands vegna aðstæðna og þeir sem
skila sér sjá meiri freistingu í því að setjast að í Reykjavík heldur en á Akureyri. Þannig að
það er fyrirsjáanlegt að þetta á eftir að versna,“ segir Brynjólfur.
Vantar úrræði
Geðverndarfélagið, sem Brynjólfur er í forsvari fyrir, er með í þróun verkefni sem
nefnist Grófin og er í sama anda og Hugarafl í Reykjavík. Brynjólfur segir það lofa
mjög góðu. Til dæmis sé verið að þróa úrræði sem á að gagnast þeim sem einangra sig
gjarnan heima. Þá er gerður samningur við einstaklinga um að ef það hættir að mæta í
athvarfið þá muni einhver fara heim til þeirra og banka upp á. Þegar blaðamaður nefnir
úrræðaleysi þeirra sem virðast falla á milli í kerfinu, þá sem eru of veika fyrir Grófina
en ekki nógu veika til að leggjast inn á bráðadeild, segir Brynjólfur það því miður vera
veruleiki margra. „Það er eins og það vanti úrræði fyrir fólk í þessum millibilsflokki.
Þeir eiga reyndar kost á því sem kallast Lautin hér á Akureyri, sem er athvarf þar sem
er félagsskapur og samvera. Þar er fyrst og fremst verið að rjúfa þessa einangrun, sem
hentar mörgum sem falla undir þessa lýsingu sem við erum að tala um,“ segir Brynjólfur
Ingvarsson geðlæknir.
Fjörutíu prósent fá synjun á Reykjalundi
Valgerður Baldursdóttir, geðlæknir á Reykjalundi, segir vanta eftirfylgni í geðheilbrigðismálum
„Á síðasta ári fengum við á bilinu 260–270
beiðnir. Okkur er skylt að sinna að lágmarki
130 manns á ári en við eigum fullt í fangi með
að sinna þeim fjölda sem okkur er gert að
sinna samkvæmt þjónustusamningi Reykja-
lundar við Sjúkratryggingar,“ segir Valgerður
Baldursdóttir, geðlæknir á geðheilsusviði
Reykjalundar, í samtali við DV. Hún segir því
um 40 prósent beiðna fá synjun, þar sem
ekki er unnið með beiðnir sem eru orðnar
eldri en eins árs. Þá telur Valgerður sig vita
að margir læknar veigri sér við því að senda
beiðni um endurhæfingu á Reykjalund því
biðlistinn sé svo langur. Þörfin sé því meiri en
fjöldi beiðna segir til um.
Erfitt að komast að á
geðlæknastofu
Aðspurð hvort önnur sambærileg úrræði
séu í boði fyrir þennan hóp hér á landi segir
Valgerður svo vera og nefnir sem dæmi
Janus endurhæfingu. „Það er auðvitað margt
annað í boði en Reykjalundur. Fólk virðist þó
stundum líta á þetta úrræði sem sitt síðasta
hálmstrá, en auðvitað á það ekki að vera
þannig. Það er mjög mikil vinna og erfitt að
velja einn fram yfir annan, út frá misgreinar-
góðum beiðnum. Við reynum að afla okkur
upplýsinga með ýmsum hætti, áður en við
tökum ákvörðun um hverja við tökum inn,
auk þess sem við hittum viðkomandi í viðtali
á göngudeild Reykjalundar, þegar kostur er.“
Valgerður segir stöðu geðheilbrigðismála á
Íslandi þunga. „Við vitum til dæmis að það er
mjög erfitt að komast að á geðlæknastofu.
Geðlæknum hefur ekki fjölgað, frekar fækk-
að að mér sýnist, á undanförnum árum. Sjálf
veit ég um tvo geðlækna sem hafa hætt
núna á þessu ári. Svo er auðvitað dýrt að fara
til sálfræðings og það er ekki niðurgreitt.“
Þá segir Valgerður vanta meiri eftirfylgni
með þessum hóp hér á landi. Samanborið
við hin Norðurlöndin, til dæmis Noreg, standi
Ísland sig afar illa í þeim efnum. „Þar er víða
pottur brotinn hjá okkur. En við reynum að
kenna fólki úrræði sem það getur notað
sjálft til þess að viðhalda sínum bata. Þess
vegna reynum við að gefa fleiri einstakling-
um möguleika á að koma til okkar í stað þess
að taka sama fólkið inn aftur og aftur.“
Mörg önnur úrræði
orðið til nýlega
Spurð um hvaða úrræði þeir hafi sem falla
einhvern veginn á milli í kerfinu, þeir sem eru
ekki nógu veikir til að leggjast á bráðadeild
en of veikir til að nýta sér félagslegu úrræðin,
segir Valgerður: „Við erum auðvitað eitt af
þeim úrræðum. Við erum með heildræna
og einstaklingsmiðaða endurhæfingu og
höfum aðgang að mjög færu og reyndu
fagfólki; læknum, hjúkrunarfræðingum,
sálfræðingum, iðjuþjálfum, sjúkraþjálfurum
og félagsráðgjafa. Auðvitað er það styrkur
að við erum alltaf að vinna í teymi og ég held
að okkar teymisvinna sé mjög þróuð miðað
við það sem almennt gerist. En sem betur fer
hafa hins vegar mörg önnur endurhæfingar-
úrræði orðið til á undanförnum árum,“ segir
Valgerður Baldursdóttir geðlæknir.
Áslaug Karen Jóhannsdóttir
aslaug@dv.is
„Þau hefðu
alveg eins
getað sent mér reipi
eða blásýrupillur
Einstæðingur
„Ég er eins mikill
einstæðingur eins og
einstæðingur getur
orðið,“ segir Kári.
Myndin Er sviðsEtt.