Dagblaðið Vísir - DV - 20.12.2013, Qupperneq 16

16 Fréttir Jólablað 20.–27. desember 2013
Þ
að er svo skrítið, maður
hefur svo miklar áhyggjur
af börnunum sínum, en
aldrei datt mér svona nokk-
uð í hug,“ segir móðir ungr-
ar stúlku sem fór í andnauð eft-
ir að hafa drukkið svokallað Purple
drank. DV greindi frá sögu stúlkunn-
ar í nóvember, en þar kom fram að
stúlkan hefði í samkvæmi fengið
Purple drank, drukkið það og lent
í andnauð í kjölfarið. Fyrir þá sem
ekki vita er Purple drank eiturlyf
sem er blandað með kódínlyfi. Oftar
en ekki er notuð hóstasaft til að búa
til drykkinn en henni er í kjölfarið
blandað við gosdrykki. Kódínlyf hafa
öndunarbælandi áhrif á líkamann,
þegar þeirra er neytt í miklu magni.
Afar auðvelt er að taka inn of stóran
skammt og eru dauðsföll þekkt eftir
ofneyslu á því.
Vildi ekki segja frá
Í umfjöllun DV kom fram að stúlkan,
sem við köllum Rakel, hafði notað
fíkniefni um tíma. Hún hafði eignast
nýjan kærasta og í kjölfarið kynnst
vinum hans sem voru margir á kafi í
neyslu. Stúlkan hóf sjálf að nota fíkni-
efni reglulega, þá sérstaklega þegar
hún fór út að skemmta sér. Oftast
notaði hún fíkniefnið Mollý, MDMA-
töflur, en síðsumars hafði hún próf-
að Purple drank. „Vinkona mín segir
að ég hafi verið bjargarlaus, en þegar
ég hugsa um þetta þá leið mér eins
og ég væri að deyja,“ sagði Rakel við
DV í nóvember, en hún fór sem fyrr
segir í andnauð eftir neyslu á Purple
drank. Eftir þessa reynslu sneri hún
við blaðinu, hætti með kærastanum
og hefur látið fíkniefni vera. Hún
treysti sér hins vegar ekki til þess að
ræða málið við foreldra sína og hafði
ekki gert það þegar greinin birtist í
nóvember. Í byrjun desember lagði
hún svo spilin á borðin og ræddi við
fjölskyldu sína.
Áfall og erfitt að treysta
„Þetta var eiginlega bara áfall, ég
get ekki lýst því betur,“ segir móðir
Rakelar. „Mig hafði grunað í smá
tíma að það væri kannski ekki al-
veg allt eins og það ætti að vera. Hún
var að læðast um og faldi eiginlega
kærastann sinn fyrir okkur. Það var
ekki líkt henni, enda veit hún að all-
ir eru velkomnir á okkar heimili,“
segir hún. Hana óraði þó ekki fyr-
ir því að málin væru komin í svona
ólestur. „Við eigum fjögur börn og
Rakel hafði alltaf verið sú pottþétta.
Hún er rosalega dugleg í skóla, hef-
ur unnið mikið með honum og skil-
ar alltaf sínu mjög vel. Við vissum að
hún var byrjuð að drekka og að hún
var að prófa sig áfram í skemmtana-
lífinu, en að hún væri að nota fíkni-
efni var eitthvað sem okkur pabba
hennar fannst fjarstæðukennt að
hún myndi nota,“ segir hún. „En
þegar hún kom til okkar og sagði
okkur frá þessu, þá brá okkur auðvit-
að en það fyrsta sem við gerðum var
að láta hana vita að hún hefði stuðn-
ing okkar og að við myndum hjálpa
henni við að halda sig frá þessu – já,
þessum heimi eiginlega. Við þurfum
að finna traustið okkar í milli aftur,
en við munum vinna í því enda erum
við mæðgurnar nánar.“
Móðir Rakelar er sannfærð um
að neysla fíkniefna meðal ung-
menna er meiri og alvarlegri en
foreldrar og aðrir gera sér grein fyr-
ir. „Ég held að við þurfum kannski
að vakna og velta þessu fyrir okkur.
Við vorum svo miklir kjánar og héld-
um að svona myndi aldrei gerast hjá
börnunum okkar. En ef þetta kom
f yrir hjá okkur, getur þetta gerst alls
staðar. Við vorum heppin og stönd-
um saman, vonandi eru fleiri svo
heppnir,“ segir hún.
Fann aðstoð
Rakel hafði sjálf leitað sér aðstoðar
og mun halda því áfram um nokkurt
skeið. Hún segir að MDMA-neysla
hafi gert henni erfitt með að einbeita
sér. Erfiðast hafi þó verið að halda
sig frá kannabisefnum. Það var þó
léttir fyrir Rakel að segja frá. Hún er
aðeins átján ára og stundar nám við
framhaldsskóla. „Það var ekkert auð-
velt að kveðja vinina, en það var bara
eitthvað sem varð að gerast,“ segir
hún um það hvort hún haldi sam-
bandi við hópinn. „Ég veit að einn
þeirra er að reyna að hætta. Ég vona
að það takist,“ segir Rakel. n
n Móðir stúlku sem fór í andnauð eftir Purple drank segir mikilvægt að fylgjast með ungmennum
Neysla dótturinnar
var gríðarlegt áfall
Ásta Sigrún Magnúsdóttir
astasigrun@dv.is
Óvanir í hættu
Í umfjöllun DV í nóvember sl. kom fram
að Hjalti Þór Björnsson, dagskrárstjóri á
Vogi, segir yngra fólk sem leitar aðstoð-
ar á spítalanum ræða um að dauðsföllin
vegna eiturlyfja séu fleiri en hefur verið
sagt frá í fréttum. Hann sagðist hafa
heyrt mikla umræðu ungmenna um
það, en að ekkert væri fast í hendi sem
staðfesti orðróminn.
Hann sagðist þó ekki greina hræðslu á
meðal þeirra sem neyta efnanna, enda
sé hræðsla fjarri neytandanum.
Hætta við neyslu fíkniefna er þó mest
hjá þeim sem eru óvanir ef svo má að
orði komast. Það er sérstaklega ungt
fólk sem neytir eiturlyfja sjaldan. Það
sé óvant neyslu og hafi ekki þol. Lítið
megi bera út af til þess að fólk fari í
öndunarstopp þegar um er að ræða
morfínskyld efni.
Samheldnar Þær mæðgurnar eru nánar, en segjast þurfa að vinna í trúnaðarbresti sín á milli. Málið hefur reynst þeim báðum þungbært,
en þær hafa valið að standa saman, og öll fjölskyldan raunar. SViðSett Mynd Sigtryggur Ari
ekki af neyslunni og ekki systkini
hennar. Systir hennar hefur þó
gengið á hana, en Rakel segir það
af og frá að hún geti rætt þetta við
fjölskylduna að sinni. Hún fær
þó stuðning frá vinkonum sín­
um, sem reyna eftir bestu getu að
styðja við bakið á henni. Hún hef­
ur jafnframt leitað sér faglegrar að­
stoðar og segist vera að vinna í sín­
um málum. „Núna verð ég bara
að byggja mig upp og ég veit að ég
þarf að tala við fjölskylduna mína
um þetta. Ég held að ég sé ótrúlega
heppin að ekki fór verr.“ n
P
urple drank, sem einnig
er kallað „dirty sprite“ eða
síróp, er blanda af kódín­
lyfjum og gosdrykkjum. Um
er að ræða hóstasaft sem inniheldur
efnin kódín, sem er kvalastillandi
ópíumlyf, og gjarnan ofnæmislyfið
promethazine, sem einnig er notað
fyrir þá sem verða sjóveikir eða bíl­
veikir vegna slævandi áhrifa þess.
Purple drank dregur nafn sitt af lit
hóstasaftarinnar, sem er fjólublá.
Hóstasaftinni er blandað í gosdrykki
og síðan drukkið. Talsvert magn af
hóstasaftinni fer í drykkinn og hef­
ur drykknum verið líkt við sykurleðju
sem slævir. Drykkurinn hefur hættu­
leg áhrif og getur leitt til öndunarbæl­
ingar – jafnvel öndunarstopps. Hann
er því ekki skaðlaus eins og margir
vilja láta, heldur er talsvert auðvelt að
innbyrða allt of mikið af efninu.
Fleiri tegundir af hóstasaft eru
notaðar, en flestar innihalda þær
kódín og sumir reyna að nota
saft sem hægt er að fá án lyfseð­
ils. Einnig hefur kódínlyfjum verið
blandað við drykkinn, og virðist það
vera algengasta birtingarmyndin
hér á landi. Eitthvað er um að saft­
in sé flutt hingað inn ólöglega sam­
kvæmt heimildum DV, en aðeins
ein tegund fæst hér á landi og er
henni sjaldan ávísað.
Lögreglumenn sem DV ræddi við
segjast hafa heyrt af drykknum en
hafa ekki fengið staðfesta neyslu á
honum eða tilvist hans hér.
Í samtölum DV við fólk sem vinn­
ur með ungmennum sem eiga við
fíknivandamál að stríða kom fram að
unglingarnir ræða um Purple drank.
Þeir sem DV ræddu við sögðu að
eiturlyfið virtist vera nokkuð vel
þekkt meðal ungmenna en þó sé
ákveðinn leyndarhjúpur yfir því.
Það þykir spennandi og mörg ung­
menni gera þau mistök að setja það
í flokk með áfengi. Það er óráðlegt
þrátt fyrir hættuna á ofneyslu ung­
linga á áfengi. n
astasigrun@dv.is
Fréttir 9
Mánudagur 25. nóvember 2013
„Leið eins og ég væri að deyja“
E
ftir þetta vissi ég að þetta
gat ekki gengið svona leng­
ur,“ segir átján ára stúlka
sem fór í andnauð eft­
ir að hafa fengið drykkinn
Purple drank í partíi. Purple drank
er blandað með kódínlyfi, sem oft­
ar en ekki er hóstasaft, sem bland­
að er við gosdrykki. Kódínlyf hafa
öndunarbælandi áhrif á líkamann,
þegar þeirra er neytt í miklu magni.
Afar auðvelt er að taka inn of stór­
an skammt og eru dauðsföll þekkt
eftir ofneyslu á því.
Lífið breyttist
Stúlkan, vill ekki koma fram undir
nafni, og verður því hér eftir köll­
uð Rakel. Flestir sem hana hitta
myndu gera ráð fyrir að hér væri
á ferðinni skelegg ung stúlka sem
fetaði beinu brautina og snerti ekki
fíkniefni. Hún hefur staðið sig vel
í skóla og er vinsæl meðal félaga
sinna.
Hlutirnir breyttust hins vegar
talsvert þegar hún kynntist fyrr­
verandi kærasta sínum og vinum
hans. Í kjölfarið hóf hún að neyta
fíkniefna að staðaldri, þá helst
eitur lyfsins Mollý. Það var svo
þegar að henni var boðið að prófa,
ef svo má að orði komast, nýtt eit­
urlyf í eftirpartíi þar sem hún var
stödd síðsumars, að hún komst í
krappan dans.
Um var að ræða Purple drank,
drykk sem nýtur vaxandi vinsælda
hér á landi, sérstaklega meðal
ungmenna. Þetta reyndist verða
vendipunktur í lífi Rakelar og
þegar hún prófaði Purple drank í
fyrsta og hennar eina sinn var hún
hætt komin. „Vinkona mín segir að
ég hafi verið bjargarlaus, en þegar
ég hugsa um þetta þá leið mér eins
og ég væri að deyja,“ segir hún.
Dofin
Purple drank er búið til með kódín
hóstasafti, eða öðrum kódínlyfjum.
Því er hellt út í gos og síðan drukk­
ið. Auðvelt er að innbyrða of mik­
ið af efninu fyrir slysni, þó áhætt­
an sé alltaf fyrir hendi þegar fólk
neytir eiturlyfja. „Það voru tveir
með þetta í eftirpartíi þar sem ég
var í sumar. Þeir blönduðu þetta
og sögðu okkur svo að þetta væri
eiginlega eins og að taka skot, en
tilfinningin sem kæmi af þessu
væri eins og eftir hass. Ég drakk
þetta, en svo varð ég svo dofin og
mér fannst ég vera að sofna,“ segir
hún. Í kjölfarið átti hún erfitt með
andardrátt, hann varð þungur og
ójafn. Þekkt afleiðing ofneyslu er
svokölluð öndunarbæling og blóð­
þrýstingsfall. Vinkona hennar sá
að Rakel var að missa meðvitund.
Hún kom Rakel til bjargar og kom
henni til undir læknishendur.
Helgin lengist
Rakel átti tvo vinahópa, annar
snertir ekki eiturlyf en hinn
„djammar um helgar,“ að sögn
Rakelar. „En svo getur helgin lengst
um nokkra daga.“ Vinkonan sem
aðstoðaði hana þetta örlagaríka
kvöld tilheyrir þeim hóp sem ekki
snertir eiturlyf. Það var henni mik­
ið áfall að fylgjast með aðstæðum
og fékk hún í kjölfarið áfallahjálp.
„Sem betur fer var hún þarna, ég
veit ekki hvað hefði annars gerst.
Þetta var svo ógeðslegt, en kannski
var það gott að þetta gerðist. Ég
tala ekkert við þennan hóp leng­
ur og hef ekkert viljað gera það. Ég
er skíthrædd við allt svona núna,“
segir Rakel og henni er mikið niðri
fyrir. Hún segir að neysla á lækna­
dópi fari sífellt vaxandi meðal ung­
menna fyrir utan þá miklu ásókn
sem er í eiturlyfið Mollý, en um­
fjöllun um Mollý má sjá hér til
hliðar. Mun fleiri tegundir ganga
þó kaupum og sölum, svo sem
gras eða marijúana, flogaveikilyf,
OxyContin, OxyNorm Dispersa,
kókaín og e­pillur og fleira.
Láta eins og það sé skaðlaust
„Mig langar svo að fólk átti sig
á því að þetta er bara alls ekk­
ert sniðugt og það er ekki auðvelt
að hætta,“ segir hún. Undanfarna
mánuði hefur hún ekki hreyft við
eitur lyfjum og segir það mikilvægt
að fólk átti sig á skaðsemi þeirra.
„Ég var orðin svo föst í því að gera
eins og allir í kringum mig voru að
gera. Ég gleymdi mér bara í þess­
um heimi,“ segir hún. Rakel segist
þakka fyrir að vera ekki skuldug
og að henni hafi tekist að slíta að
mestu á samskiptin við kærastann
og vini hans. „Mér fannst Mollý
eiginlega bara vera það sama og
íbúfen. Það töluðu allir svoleiðis.
Ég finn það núna, þegar ég er ekki í
þessu rugli, hvað þetta hafði slæm
áhrif á mig, líkamlega og andlega,“
segir hún.
Feluleikur
Það sem reynist henni erfiðast
er feluleikurinn. Það er erfitt að
draga sig úr félagsskapnum en öllu
erfiðara er að geta ekki sagt nein­
um frá þessu. „Mér finnst mjög
erfitt að ljúga að pabba, en ég get
bara ekki sagt honum þetta,“ seg­
ir hún. Foreldrar hennar vita því
n 18 ára í andnauð eftir neyslu á Purple drank n Vill að fólk átti sig á hættunni n Ofneys
la getur valdið bráðum dauða n Slæm andleg og líkamleg áhrif
Lyfið getur
valdið dauða
n Actavis tengt við
vinsældir í Bandaríkjunum
Purple drank sækir vinsældir sínar
mikið til hiphop-heimsins í Banda-
ríkjunum. Sé nafninu slegið inn á
myndbandasíðuna Youtube koma upp
mörg myndbönd tengd neyslu á hon-
um, en virðist hann einnig hafa orðið
tónlistarmönnum innblástur.
Dauðsföll af völdum ofneyslu á Purple
drank eru þekkt í þeim hópi og má
nefna að rapparinn vinsæli, Lil Wayne,
var hætt kominn eftir ofneyslu á
kódínlyfjum.
Í Bandaríkjunum er drykkurinn gjarnan
tengdur íslenska lyfjafyrirtækinu
Actavis sem framleiðir lyfseðilsskylda
hóstasaft með kódíni.
Ef marka má leitarniðurstöður á
Youtube og víðar á netinu framleiðir
Actavis langvinsælustu hóstasaftina og
eru bandarískir rapparar hrifnir af því.„Ég er skíthrædd við allt svona núna
„Ég var orðin svo föst í
því að gera eins og
allir í kringum mig
voru að gera
Hvað er Purple drank?
Ásta Sigrún Magnúsdóttir
blaðamaður skrifar astasigrun@dv.is
Purple drank
Drykkurinn er
gjarnan tengdur
við hóstasaft sem
inniheldur kódín.
A
f öllum þeim efnum sem ég
hafði notað var „Mollý“ eða
MDMA það eina sem skildi
eftir varanlegt ör,“ skrifaði
Sara Helena Bjarnadóttir Blöndal þar
sem hún greindi frá reynslu sinni af
MDMA eða Mollý snemma í haust.
Sara vildi greina frá sinni sögu og í
kjölfarið var mikil fjölmiðlaumfjöll­
un um reynslu hennar. Sara greindi
frá því að eiturlyfjanotkun ungmenna
fylgi ákveðin glamúrvæðing. Stein­
inn tók úr hjá henni þegar viðtal við
Mollý­neytanda birtist í tímaritinu
Monitor þar sem því var lýst sem
smámáli.
„Ég man að alltaf í vímuefnaneyslu
hélt ég að ég væri safe. Meira segja
eftir að mér var nauðgað, eftir að hafa
verið ítrekað kynferðislega áreitt, að
hafa oft verið nærri dauða en lífi. Þrátt
fyrir alla hlutina sem ég var tilbúin að
gera til þess að fá að vera undir áhrif­
um, hélt ég áfram voninni um það að
ekkert slæmt myndi gerast fyrir mig,“
skrifaði Sara Helena á vefinn Inni­
hald.is. Sara var aðeins fjórtán ára
þegar hún keypti efnið af manni sem
fór með hana í ókunnugt hús þar sem
fólk á aldur við móður hennar var að
neyta fíkniefna í mars árið 2011.
Sara greindi frá því að í MDMA­
vímu hefði hún stórskaðað á sér and­
litið og varirnar. Hún hafði myndað
með sér þráhyggju, sem er algengur
fylgikvilli MDMA­neyslu. Sara hafði
byrjað að naga varirnar á sér, fljótlega
myndaðist sár, en ósjálfrátt gekk hún
lengra. Þegar Sara vaknaði næsta dag
fór hún til móður sinnar og bað hana
um aðstoð. Móður Söru brá afskap­
lega mikið, enda stórsá á henni.
„Með storknað blóð og dauða vör
og sagði henni að ég þyrfti að fara á
spítala. Hún sagði ekki neitt heldur
fór beint með mig þangað. Ég man
hvað fólk gat ekki hætt að stara á
mig, ég reyndi að fela þetta þegar við
gengnum á milli ganga og lækna. Ég
man hversu brugðið lækninum sem
tók fyrst á móti mér var, hvað hann
var sorgmæddur yfir því að geta ekki
lagt mig strax inn á sjúkrahúsið. Þá
vegna ástandsins á mér, hversu óút­
reiknanleg ég var útaf áhrifum,“ sagði
hún. Þegar hún var hætt að vera í
vímu var hún lögð inn á spítala og
var þar í viku. Sara segist hafa verið
ótrúlega heppin og í dag sér lítillega
á andliti hennar. „Þetta var mitt fyrsta
skipti af því að prófa MDMA, og ég
hefði getað afmyndast í andlitinu
varanlega,“ segir hún. n
Mollý skildi eftir
varanlegt ör
n „Ég man að alltaf í vímuefnaneyslu
hélt ég að ég væri safe“
M
ollý er lík e­töflum, en
efnið er búið til úr meth­
ylendioxymetamfetamin
(MDMA) sem er virka
efnið í e­töflum. Í e­töflum er öðr­
um efnum blandað við, en Mollý
stendur fyrir MDMA eitt og sér. Lyf­
ið er flokkað sem ofskynjunarefni,
það er almennt búið til á tilrauna­
stofu.
Á vefnum Spyr.is svarar Karl
Steinar Gunnlaugsson, yfirmað­
ur fíkniefnadeildarinnar á höf­
uðborgarsvæðinu, spurningum
lesenda um Mollý, eða MDMA.
Þar segir hann að amfetamín og
metamfetamín hafi verið og séu
framleidd hér á landi og segir að
það sé því í raun ekki ólíklegt að
þessi efni séu það einnig. MDMA
þarf ekki að vera í töfluformi, held­
ur er það gjarnan í duftformi, og þá
sett í drykki eða þess neytt eins og
kókaíns, eða það líkist kristal.
Áhrifin af neyslu þessara efna
eru oft og tíðum mikið úthald,
til dæmis í skemmtun. Viðkom­
andi finnur lítið fyrir þreytu, fyrr
en áhrifin dvína og þá finnur hann
líklega fyrir mikilli ofþreytu. Karl
Steinar greinir frá því að eigend­
ur skemmtistaða á Íslandi telji
MDMA algengt efni, ákveðnir hóp­
ar hafi mikið úthald á djamminu
og getið dansað nóttina á enda án
þess að þreytast.
Á vef SÁÁ kemur fram að í stór­
um skömmtum komi fram ofsjón­
ir, óróleiki, hiti og ofsahræðsla.
Þar sem þol gegn vímunni mynd­
ast fljótar en gegn ýmsum hliðar­
verkunum geta vaxandi skammt­
ar valdið alvarlegum einkennum.
Stórir skammtar valda hröðum
hjartslætti og hækkuðum blóð­
þrýstingi. Stærri skammtar auka
þó ekki vímuna, heldur aðeins
aukaverkanirnar. Þeir sem nota
efnið oft og reglulega eiga á hættu
að fá eitranir og hættulega fylgi­
kvilla, því þeir nota efnið eðlilega í
stærri skömmtum en hinir, svo sem
heilablóðfall og jafnvel öran hjart­
slátt sem leiðir til hjartaáfalls. Eft­
ir vímuna finna margir fyrir kvíða,
depurð og þunglyndi, en einnig
geta komið fram enn alvarlegri
geðtruflanir eins og ofsóknarsturl­
un. Þá eru einnig líkamlegir fylgi­
kvillar. Þessi einkenni geta oft var­
að í vikur eftir neysluna og geta
komið eftir einn skammt. n
Hvað er Mollý?
8 Fréttir
25. nóvember 2013 Mánudagur
Ofskynjunarefni Karl
Steinar segir að efnið sé
jafnvel búið til hér á landi.
Steig fram Sara
sagði sögu sína meðal
annars í Kastljósi.
Stórsködduð Áverkar Söru eftir að hafa
tekið inn MDMA.
Vinkonan kom til bjargar Þrátt
fyrir að hún treysti sér ekki til að ræða
við fjölskyldu sína, segist Rakel eiga
góðar vinkonur sem hafi hjálpað henni
að leita sér aðstoðar. Sviðsett mynd/
DV SViðSett MynD Sigtryggur Ari
Óvanir eru í
mestri hættu
Hjalti Þór Björnsson, dagskrárstjóri á
Vogi, segir yngra fólk sem leitar aðstoðar
á spítalanum ræða um að dauðsföllin
vegna eiturlyfja séu fleiri en hefur verið
sagt frá í fréttum. „Við höfum ekkert sem
staðfestir það, en heyrum umræðuna
stöðugt þessa dagana.“ Hann segist þó
ekki greina hræðslu á meðal þeirra sem
neyta efnanna. Hræðslan sé oft víðsfjarri
hjá neytendum örvandi efna. „Það er
engin hræðsla meðal fólks. Hluti af vímu-
ástandinu er mikilmennska, sérstaklega
í þessum örvandi efnum. Fólk er með
mikilmennskuhugmyndir og heldur að
eitur drepi það ekki.“ Hættuna segir Hjalti
mesta hjá ungu fólki sem neytir eiturlyfja
sjaldan. Það sé óvant neyslu og hafi ekki
þol. Lítið þurfi að bera út af til þess að
fólk fari í öndunarstopp þegar um er að
ræða morfínskyld efni. „Hættan er mest
hjá þessum tilraunaneytendum, þessu
unga fólki á djamminu. Það er óvant
neyslu og hefur ekkert þol. Það er svo
stutt í hvatvísina á djamminu þá getur
fólk verið til í að taka þessa áhættu sem
það myndi aldrei gera annars. Það sem er
hættulegt við þessi morfínefni er að það
þarf svo lítið að fara úrskeiðis til þess að
fólk fari í öndunarstopp.“
25. nóvember 2013