Úr þjóðarbúskapnum - 01.03.1956, Blaðsíða 33

Skýrslur og spár
um þróun íslenzks landbúnaðar áratuginn 1951—1960
Inngangur
Tíu ára landbúnaðaráætlunin
Á vegum Stéttarsambands bænda var árið
1950 gerð víðtæk áætlun um framkvæmdir í
þágu landbúnaðarins áratuginn 1951—1960.
Áætlunin var sett fram sem stefnumið samtak-
anna, en var í rauninni mat á þvi, hvað bænd-
ur myndu framkvæma á timabilinu við þær
aðstæður, er gert var ráð fyrir og um leið eins
konar áskorun til stofnana hins opinbera, er
fjárfeslingar-, innflutnings- og lánsfjármál
höfðu með höndum, að stuðla eftir megni að
framkvæmd áætlunarinnar.
Tíu ára landbúnaðaráætlunin, eins og hún
hefur verið nefnd, hefur siðan verið höfð til
hliðsjónar, er fjárfestingarmál landbúnaðarins
hafa verið á döfinni. Áætlunin hefur verið út-
færð nánar fyrir hin einstöku ár og endur-
skoðuð frá ári til árs. Enn fremur hefur verið
farið inn á það að gera áætlanir um fram-
leiðsluna. Fjárhagsráð annaðist verkið, meðan
þess naut við, en síðan hefur Framkvæmda-
banki íslands haft það með höndum, enda
hefur þetta verk verið gert í beinu sambandi
við erlendar lántökur til landbúnaðarfram-
kvæmda, er bankinn hefur annazt.
Val stefnumiða í atvinnumálum
Þegar gera skal áætlanir eða spár um þróun
heilla atvinnuvega eða atvinnugreina fram í
tímann, kemur til álita, út frá hvaða sjónar-
miði stefnumarkið slculi valið. Markmið alls
atvinnurekstrar er tviþætt, að uppfylla ákveðn-
ar þarfir, er koma fram sem eftirspurn á
markaðnum, og að skapa þátttakendum rekstr-
arins tekjur til uppfyllingar sinna þarfa. Val
raunhæfra stefnumiða i atvinnumálum hlýtur
því að byggjast á athugun á markaðshorfum
og því verði, er markaðurinn muni skila fyrir
framboðið magn þeirrar framleiðslu, er athug-
unin beinist að, þvi að þetta tvennt ræður
mestu um hinn þjóðhagslega afrakstur. Með
samanburði væntanlegs markaðsverðs við vænt-
anlegt kostnaðarverð og með samanburði við
afralcstur annarra atvinnuvega fæst vísbending
um þjóðhagslegt mikilvægi framleiðslugreinar-
innar, en það hlýtur að ráða mestu um, hvaða
stefnumið er valið.
Slik athugun á framliðarhorfum íslenzks
landbúnaðar er miklum vandkvæðum bundin.
Almennt er viðurkennt, að hlutverk landbún-
aðarins sé að minnsta kosti það að fullnægja
þörfum landsbúa fyrir búfjárafurðir og garð-
ávexti. Sé farið fram úr þvi marki er stefnt
út í allmikla óvissu. Markaðurinn erlendis er
enn lítt kannaður, og erfitt er að segja fyrir
um framleiðslukostnað landbúnaðarframleiðsl-
unnar, þegar vélbúnaður búanna hefur full-
komnast, búin eru fullsetin búpeningi og rækt-
að land hefur náð þeirri stærð, að fullri tækni
og hagnýtustu vinnubrögðum verður við kom-
ið. En þessi hlið málsins mun tæplega skýrast
fyrr en eftir 2—3 ár.
Fleiri sjónarmið en viðmiðun við rekstrar-
hagkvæmni koma til álita við val stefnumiða
í atvinnumálum. Slílc sjónarmið ber oft mjög
hátt í almennum umræðum, og þá stundum á
kostnað skynsamlegrar viðmiðunar við rekstr-
arhagkvæmni eða framleiðni. Þannig eru þau
rök stundum talin nægileg, að þessi eða hin
atvinnugreinin skapi atvinnu, afli gjaldeyris
eða spari gjaldeyri. Allar atvinnugreinar eru
hver með sínum hætti atvinnuskapandi og
gjaldeyrisaflandi eða -sparandi. Hitt skiptir
höfuðmáli, hversu mikið sú samstæða af vinnu-
afli og fjármagni, er þjóðin hefur til ráðstöf-
unar á hverjum tíma, framleiðir af hreinu
verðmæti.
Þá eru og önnur sjónarmið, er hafa í sér
raunhæfari kjarna, svo sem tillit til fjölbreytni
atvinnuveganna, sjálfsbjargar þjóðarinnar á
31