Úr þjóðarbúskapnum - 01.02.1965, Síða 7

UM ÁÆTLUNARGERÐ
Kostir áætlunargerðar
Gerð þjóðhags- og framkvæmdaáætlana er
þannig tæknileg aðferð við að beita ákveðnum
tækjum til að ná tilteknum markmiðum. Rétt
er, einmitt í grein, sem fjallar um áætlunar-
gerð, að benda á, að markmiðin og tækin eru
þýðingarmeiri en aðferðin við að beita tækj-
unum. Það skiptir miklu meira máli, að alls
staðar á Vesturlöndum er nú stefnt að sömu
markmiðum í efnahagsmálum og notuð í stór-
um dráttum sömu tækin til að ná þeim mark-
miðum, heldur en hitt, hvort aðferðirnar, sem
beitt er við notkun tækjanna, hafa að meira
eða minna leyti búning áætlunargerðar. Hin
miklu tímamót urðu, þegar ríkisvaldið tók á
sig þá skyldu, að stefna að fullri atvinnu, al-
mennri velmegun, örum hagvexti og efnahags-
jafnvægi, en ekki þegar farið var að beita
áætlunargerð til þess að stuðla að því, að þessi
markmið næðust. Það er heldur ekki hægt að
færa rök fyrir því, að þau lönd, sem beitt hafa
áætlunargerð í ríkum mæli, hafi enn sem kom-
ið er náð betri árangri í að ná þeim markmið-
um, sem stefnt var að, heldur en hin, sem
beittu áætlunargerð í minna mæli eða alls
ekki. Þetta á áreiðanlega bæði við um iðnaðar-
löndin og þróunarlöndin. Á hinn bóginn getur
verið, að hægt sé að færa fyrir því líkiu-, að
betri árangur hafi náðst í tilteknu landi á
grundvelli áætlunargerðar, en náðst hefði í því
sama landi á grundvelli annarra aðferða, sem
til greina kæmi að beita.
Eigi að síður hefur áætlunargerð ýmsa aug-
Ijósa kosti umfram aðrar óformlegri og óskipu-
legri aðferðir. Þessir kostir, ásamt meiri full-
komnun og hraða í gerð þjóðhagsreikninga og
annars nauðsynlegs talnalegs grundvallar yfir-
leitt, munu sjálfsagt stuðla að því, að áætlunar-
gerð haldi áfram að aukast og eflast eins og
hún hefur gert að undanförnu. Framfarir í
ekonometriskum aðferðum munu sennilega
stuðla að því sama, enda þótt slíkar aðferðir
hafi enn sem komið er aðeins verið notaðar
að litlu leyti við gerð þjóðhags- og fram-
kvæmdaáætlana.
Kostirnir við notkun þjóðhags- og fram-
kvæmdaáætlana í stjórn efnahagsmála eru
fyrst og fremst fólgnir í því, að áætlanir gera
það kleift að skoða hugsanlegar ákvarðanir í
heildarsamhengi efnahagsmálanna. Þannig er
í fyrsta lagi hægt að gera sér ljósari grein en
ella myndi fyrir þeim ytri sldlyrðum, sem
skapa þróun efnahagsmála ákveðinn ramma.
í öðru lagi er á tiltölulega einfaldan og ljósan
hátt hægt að sjá, að hve miklu leyti tiltekin
efnahagsleg markmið eru samræmanleg. I
þriðja lagi skapar áætlunargerð grundvöll til
að samræma ákvarðanir og aðgerðir einstakra
aðila, tryggja það, að einn viti um annars gerð-
ir og geti teldð sínar eigin ákvarðanir í því
Ijósi, og að tiltekinni aðgerð sé fylgt eftir með
annari aðgerð á öðru sviði, sem nauðsynleg
er til þess að tilætlaður árangur náist. Það
leiðir svo einnig af þessum sömu kostum, að
gerð þjóðhags- og framkvæmdaáætlana getur
stuðlað að auknum skilningi á efnahagsmálum
hjá stjórnmálamönnum, forustumönnum hags-
munasamtaka, embættismönnum og öllum al-
menningi, og getur þannig auðveldað stjórn
efnahagsmála.
Tvö atriði skipta mestu máli í sambandi við
áætlunargerð. Þau eru í fyrsta lagi samband-
ið á milli þeirra aðila, sem að áætlunargerð
standa, og í öðru lagi samhengið á milli áætl-
unar og framkvæmdar. Þessi atriði munu nú
rædd, hvort í sínu lagi.
Aðilar áætlunargerðar
Þeir aðilar, sem að áætlunargerð standa, eru
annars vegar sú stofnun, sem heildaráætlanir
semur, og sú ríldsstjórn, sem að baki þeirrar
stofnunar stendur, hins vegar hinar fjölmörgu
einingar efnahagslífsins, atvinnufyrirtæki,
samtök atvinnufyrirtækja í einstökum grein-
um, sveitarfélög og stofnanir þeirra, ríldsfyrir-
tæki, ríkisstofnanir og ráðuneyti. Það skiptir
5