Úr þjóðarbúskapnum - 01.02.1965, Qupperneq 11

UM AÆTLUNARGERÐ
er í orðið í þessari grein, hófst ekki hér á landi
fyrr en með starfi þriggja norskra hagfræð-
inga, er hingað komu á vegum ríkisstjórnarinn-
ar á miðju ári 1961 og dvöldust hér um hálfs
árs skeið. Þessir menn voru Per S. Tveite, Olaf
Sætersdal og Rolf Thodesen. Tveir þeir fyrr-
nefndu voru starfsmenn norska fjármálaráðu-
neytisins og höfðu nýlokið störfum við undir-
búning norsku áætlunarinnar fyrir árin 1962
—1965. Sá síðastnefndi var starfsmaður norska
iðnaðarmálaráðuneytisins og hafði starfað að
þeim hluta norsku áætlunarinnar, sem um iðn-
að fjallaði. Um svipað leyti var starf hagdeild-
ar Framkvæmdabankans að gerð þjóðhags-
reikninga komið það langt áleiðis, að hægt var
að nota þá reikninga sem grundvöll áætlana.
Norsku hagfræðingarnir reyndu í aðalatrið-
um að beita hér sömu aðferðum og notaðar
höfðu verið við áætlunargerð í Noregi. Á
þessu reyndust þó, eins og að líkum lætur,
miklir og margvíslegir örðugleikar. Tím-
inn, sem ætlaður var til verksins, var of
skammur. Upplýsingar voru ónógar og að
nokkru óáreiðanlegar. Aðstoð af hálfu Islend-
inga var ónóg, og kom þar m. a. til eins og oft
endranær, að athygli ríkisstjórnar og emb-
ættismanna beindist að miklu leyti að að-
kallandi efnahagsvandamálum. Það kom svo
að lokum til, að engin stofnun var í landinu,
er starfað gæti að áætlunargerð með hinum
norsku hagfræðingum og haldið starfinu áfram
við brottför þeirra. Af þessum sökum var ekki
hægt að ljúka samningu áætlunar meðan
norsku hagfræðingarnir dvöldust hér, né halda
verkinu áfram þegar í stað, eftir að þeir fóru.
Þegar Efnahagsstofnunin hafði tekið til
starfa, var þráðurinn tekinn upp að nýju seint
á árinu 1962. Árangurinn af því starfi var þjóð-
hags- og framkvæmdaáætlun ríkisstjórnarinnar
fyrir árin 1963—1966, sem lögð var fram á
Alþingi í apríl 1963. Síðan starfinu að þeirri
áætlun lauk, hefur Efnahagsstofnunin haldið
áfram að starfa að áætlunargerð, að því leyti,
sem tóm hefur gefizt til vegna annarra verk-
efna, sem talin hafa verið meir aðkallandi í
svipinn. Þetta starf hefur fyrst og fremst beinzt
að starfsemi opinberra aðila, einkum sam-
göngumálum og byggingu skóla og sjúkrahúsa.
Þá hefur einnig verið hafið starf að landssvæð-
isáætlun fyrir Vestfirði. Almenn þróun efna-
hagsmála á árinu 1963 og á fyrstu mánuðum
ársins 1964 hefur að sjálfsögðu stórlega tor-
veldað alla áætlunargerð og beint athygli rík-
isstjórnar og embættismanna að öðrum verk-
efnum.
Reynslan af áætlunargerð
hér á landi
Enda þótt stuttur tími sé liðinn, síðan farið
var að starfa að áætlunargerð hér á landi, er
þó nóg reynsla fengin til þess að hægt sé að
gera sér nokkra grein fyrir skilyrðum áætl-
unargerðar, þeim sérstöku erfiðleikum, sem
henni mæta, og þeim árangri, sem hugsanlega
sé af henni að vænta á næstu árum. í stuttu
máli bendir þessi reynsla til þess, að erfiðara
sé að fást við áætlunargerð hér á landi en í
nálægum löndum og minni árangurs sé af
henni að vænta. Jafnframt hefur starfið að
áætlunargerðinni leitt í Ijós skýrar en áður
ýmis sérkenni íslenzkra efnahagsmála og ís-
lenzks þjóðfélags. Þeir erfiðleikar, sem áætlun-
argerð mættu, urðu til þess, að fyrirætlanir
um gerð þjóðhags- og framkvæmdaáætlunar
fyrir árin 1963—1966 breyttust mjög á meðan
á undirbúningi þeirrar áætlunar stóð. Áætlunin
varð að lokum annars og almennara eðlis en
upphaflega hafði verið ætlunin.
Hinir sérstöku erfiðleikar við áætlunargerð
hér á landi eru einkum fólgnir í tvennu. í
fyrsta lagi skortir einingar efnahagslífsins,
bæði þær, sem eru utan, og þær, sem eru inn-
an hins eiginlega valdsviðs ríkisins, styrkleika,
þroska og reynslu til að móta ákveðna stefnu,
til að velja á skipulegan hátt á milli leiða og til
að setja fyrirætlanir sínar fram í búningi áætl-
ana. I öðru lagi skortir ríkisvaldið að verulegu
9