Úr þjóðarbúskapnum - 01.02.1965, Page 17

SAMGÖNGUMÁL Á ÍSLANDI
í tímann, verður að miða við hina nýju tækni.
En eigi ákvörðunin að vera rétt miðuð við
allra næstu ár, má gera ráð fyrir að miða
verði við hina gömlu tækni.
Kostnaðarverð og styrkveitingar.
Af framansögðu er ljóst, að verðlagning
samgönguþjónustu í samræmi við kostnað
tryggir bezt hagkvæma verkaskiptingu sam-
göngutækjanna. Neytandinn sér þá sjálfur um
valið. Auk sjálfs verðsins tekur hann gæða-
mismun samgöngutækjanna einnig með í
reikninginn. Velji hann flugvélina umfram bíl
eða skip, metur hann tímann, sem hann spar-
ar með fluginu, og aukin þægindi meira en
það, sem flugið kostar hann umfrarn bíl eða
skipsferð.
Ekki er auðvelt að koma á réttu verðkerfi
í flutningum. Koma þar bæði til greina fram-
kvæmdaerfiðleikar og erfiðleikar, sem sprottn-
ir eru af stjórnmálalegum ástæðum. Þannig
er ekki hægt að gera ráð fyrir, að unnt sé að
hafa verðlagningu flutninga mjög breytilega
eftir landshlutum og árstíma, enda þótt þetta
gæti verið sú verðlagning, sem væri í mestu
samræmi við kostnaðarsjónarmið. Grundvöllur
verðlagningarinnar verður þó ætíð að vera sá,
að tekjur nægi til greiðslu breytilegs kostnað-
ar og til afskrifta og vaxta af bundnu fé. Jafn-
framt á að vera hægt að haga verðlagningu
þannig, að kostir sveigjanlegrar verðmyndun-
ar njóti sín að nokkru. Þetta má gera með
hækkunum verðs á annatímum og afslætti til
örvunar flutninga og aukinnar nýtingar á öðr-
um tímum o. s. frv.
í nútímaþjóðfélagi getur engum haldist uppi
að neyta einokunaraðstöðu í flutningum til
óréttmæts ábata. Þegar sérleyfi eru gefin til
reksturs samgöngutækis á ákveðinni leið, verð-
ur því jafnframt af opinberri hálfu að fylgjast
með verðlaginu. En segja má, að samkeppni
sé öruggasta leiðin til að koma í veg fyrir
einokunarverðmyndun og of dýra flutninga,
og þess vegna beri yfirvöldunum að stuðla
að virkri samkeppni. Nauðsynlegt getur verið
að styrkja samgöngur innan mjög strálbýlla
héraða, svo að þær verði ekki allt of dýrar.
Akvörðun um, hve langt skuli gengið í slíkum
styrkveitingum, getur ekki byggzt á hagræn-
um atriðum einum saman, heldur kemur stjórn-
málalegt mat hér einnig til sögunnar. Á hinn
bóginn skiptir miklu máli, að glögg grein sé
gerð fyrir því, hve miklu styrkveitingar í raun
og veru nema, og athugað sé á hvern hátt sé
réttast að veita þær, og þá einkum, hvort bein-
ar styrkveitingar séu ekki heppilegri en óbein-
ar.
Að öðru leyti en þessu á stefnan að vera
sú, að flutningastarfsemin sé eins óháð opin-
berum styrkjum og unnt er, bæði beinum
styrkjum og óbeinum. Greiði opinberir aðilar
halla flutningafyrirtækja ár eftir ár, missa fyr-
irtækin áhugann fyrir nýjungum og framför-
um, bæði í tæknibúnaði og rekstri. Þegar til
lengdar lætur leiðir slík styrkjastefna til óhag-
kvæms og dýrs samgöngukerfis.
Áhrif verðkerfisins á samgöngurnar
Á grundvelli þess, sem hér að framan hefur
verið sagt um kostnað við flutninga og verð-
lagningu flutningaþjónustu, munu hér rædd-
ar nokkrar þær greinar flutninga, þar sem rétt-
ari verðmyndun myndi geta stuðlað að hag-
kvæmari flutningum og lækkun flutningskostn-
aðar. Er hér um að ræða millilandasiglingar,
strandsiglingar og flutninga með vörubifreið-
um.
Farmgjöld í millilandasiglingum.
Um árabil voru farmgjöld í millilandasigl-
ingum háð verðlagsákvæðum. Farmgjöldum á
sekkjavörum var haldið sérstaklega lágum í
þeim tilgangi að halda framfærslukostnaði í
skefjum. Oft námu farmgjöld á þessum vörum
til íslands aðeins um fjórðungi af því, sem
tíðkaðist á heimsmarkaði, og stundum svöruðu
þau ekki einu sinni til út- og uppskipunar-
15