Úr þjóðarbúskapnum - 01.02.1965, Blaðsíða 19

SAMGÖNGUMÁL Á ÍSLANDI
Vöruverð, vörutegundir, hafnargjöld.
Farmgjöld Skipaútgerðar ríkisins eru mis-
jöfn eftir vörutegundum. Að nokkru er þetta
eðlileg afleiðing mismunandi farmgjalda í inn-
flutningi. En mismunurinn nær einnig til inn-
lendra vörutegunda.
Eðlilegt er að mismunandi farmgjalda sé
krafist, þegar miðað er við þyngdareiningu.
Rúmtak varanna í hlutfalli við þyngd er mjög
mismunandi. Ennfremur eru sumar vörur erf-
iðari í meðförum en aðrar og þannig dýrari í
flutningi. Flutningi mjög dýrra vara fylgir og
aukin áhætta, og því eðlilegt að farmgjöld
fyrir þær séu nokkru hærri en sem samsvarar
þyngd og rúmtaki.
Oðru máli gegnir um hafnargjöldin. Erfitt
er að finna rök fyrir mismunandi hæð þeirra
eftir vörutegundum. Hafnargjöld eru sums-
staðar 50—60 sinnum hærri fyrir tóbak og
brennivín en fyrir salt eða járn. Þó hafnar-
gjöldin séu venjulega einungis 5—10$ af farm-
gjöldunum, geta þau orðið 30$ á sumum vöru-
tegundum. Þegar svo er komið, eru þau farin
að hafa áhrif á verkaskiptingu samgöngutækj-
anna.
Skipting vara í vöruflokka er einnig mjög
nákvæm og flókin. í reglugerð einnar hafnar-
innar eru t. d. grænsápa, zink og öl i einum
gjaldflokki, hjólbörur, kaffi og hverfissteinar í
öðrum og hljómplötur, sprengiefni, kókó og
peningaskápar í þeim þriðja. Ekki virðist
mögulegt að koma auga á skynsamlega ástæðu
fyrir reglum þessum, og notkun þeirra krefst
mikillar sérþekkingar. Vörur munu yfirleitt
vera álíka dýrar í geymslu í höfn eins og í
flutningi. Sýnist því liggja beint við að sam-
ræma hafnargjöld og farmgjöld að verulegu
leyti. Raunverulegur kostnaður við meðferð
vörunnar er eini rétti verðákvörðunargrund-
völlurinn. Sé honum ekki fylgt, leiðir það til
þess, að vörur eru fluttar með öðrum hætti
og með öðrum samgöngutækjum en þjóðfélag-
inu er hagkvæmast. Sé hafnargjöldum á sum-
um vörum haldið mjög háum, getur það jafn-
vel leitt til þess, að vörur séu fluttar með flug-
vélum, enda þótt það hafi í för með sér gífur-
legan aukakostnað fyrir þjóðfélagið.
Tillaga um nýja reglugerð um farmgjöld
í strandflutningum.
Af framansögðu er ljóst, að mikið getur
áunnist við gerð og gildistöku nýrrar reglu-
gerðar um farmgjöld, sem byggð væru á raun-
verulegum flutningskostnaði. í fyrstu verður
að leggja kostnaðarreikninga núverandi flota
Skipaútgerðarinnar til grundvallar. í reikn-
ingshaldi Skipaútgerðarinnar er auðvelt að
finna flutningskostnað á sjómílu og út- og
uppskipunarkostnað. Hvort einskorða á sig við
fulla greiðslu útgerðarkostnaðar, er svo annað
mál, sem nánari athugunar þarf við. Að lík-
indum fengju skipin meira að flytja, er ný
reglugerð gengi í gildi, og tekjur útgerðar-
innar ættu að hækka. En veigamikla orsök
tapreksturs útgerðarinnar er þó að finna kostn-
aðarmegin, eins og nánar verður rætt í sér-
stökum kafla.
Nota þarf sömu vöruflokkun hvað snertir
hafnargjöld og notuð yrði í hinni nýju farm-
gjaldareglugerð. Sjálfa upphæð gjaldanna er
hægt að laga að þörfum hverrar hafnar fyrir
sig.
Hin nýja reglugerð myndi hafa í för með
sér, að farmgjöld á löngum leiðum yrðu hærri
en á stuttum. Ekki mun þetta leiða til veru-
legra verðhækkana, ef hagsýni er gætt. Slík
er reynslan í Noregi, þar sem verð á matvör-
um er ekki hærra í Norður-Noregi en í Bergen
og Ósló, enda þótt verðjöfnun flutninga hafi
verið afnumin. Sé talið rétt að jafna vexð
ákveðinna vörutegunda eftir landshlutum, má
gera það með verðjöfnunarsjóðum, eins og
gert er hér með benzín og olíu. Þannig er
farið að með komvörur og fleiri vömr í Nor-
egi, en fyrirkomulagið ætíð haft þannig, að
bæði framleiðendur og neytendur hafi hag af
sem ódýrustum flutningum.
Um leið og farmgjöld Skipaútgerðarinnar
17