Úr þjóðarbúskapnum - 01.02.1965, Side 21

SAMGÖNGUMÁL Á ÍSLANDI
spáin til gífurlega mikillar umferðaraukningar
í þéttbýli og umhverfis þéttbýlisstaði. Fullvíst
er, að núverandi vegakerfi á slíkum svæðum
er með öllu ófullnægjandi til að taka á móti
þessari umferðaraukningu, og jafnvel þeirri
umferðaraukningu, sem fyrirsjáanleg er allra
næstu árin. Vegakerfi dreifbýlissvæðanna hef-
ur hins vegar nægilega afkastagetu um fyrir-
sjáanlega framtíð. Eigi að síður mun þörf
ýmissa umbóta á vegakerfi þeirra svæða, þótt
þær umbætur séu annars eðlis en á þéttbýlis-
svæðunum.
Nauðsynlegt er að fylgjast náið með þróun
umferðarinnar, bæði með venjulegum um-
ferðartalningum, svo og með fyrirspurnartaln-
ingum. Tilgangur slíkra talninga er að fá upp-
lýsingar um hvaðan og hvert umferðin fari.
Forgangsröðun framkvæmda.
Stöðugt koma fram óskir um miklar vega-
framkvæmdir. En með hinu takmarkaða fjár-
magni, sem til ráðstöfunar er, er einungis unnt
að uppfylla lítinn hluta óskanna. Efnahagur
landsins setur takmörkin fyrir þeirri heildar-
fjárhæð, sem unnt er að verja til framkvæmd-
anna. Því er nauðsynlegt að raða þeim fram-
kvæmdum, sem til greina koma, í einhvers-
konar forgangsröð. Þá röðun verður að fram-
kvæma eftir hlutlægum sjónarmiðum. Hér á
eftir eru lögð drög að kerfi til flokkunar vega
eftir forgangsröð.
Hentugt er að flokka vegi landsins í þrjá
aðalflokka:
a. Vegir umhverfis þýðingarmestu þéttbýlis-
staðina.
b. Mikilvægir millibyggðavegir.
c. Sveitavegir.
Hér á eftir skal rætt um röðun framkvæmda
í tveimur fyrri flokkunum.
a. Vegir í þéttbýli.
Hvað snertir vegina í aðalþéttbýlissvæðun-
um er aðalkrafan sú, að vegirnir hafi næga
afkastagetu til að anna umferðarþörfinni. Ef
ófullnægjandi afkastageta veldur daglegum
töfum á umferð, þannig, að fólk komi of seint
til vinnu og vöruflutningar teppist, verður at-
vinnulífið beint og óbeint fyrir miklu tjóni.
Endurbætur slíkra vega gefa þess vegna til-
tölulega mikið í aðra hönd, en þær eru fólgn-
ar í lagningu varanlegs slitlags, fjölgun ak-
brauta, endurbótum á gatnamótum, o. s. frv.
Fremur auðvelt er að reikna út arðsemi fjár-
festingar í slíkum vegum. Að ýmsu leyti er
ódýrara að leggja vegi á íslandi en í öðrum
löndum vegna lægra landverðs. Á hinn bóginn
verður að gera tiltölulega háar kröfur til arð-
semi, vegna þeirra miklu óleystu verkefna, sem
fyrir hendi eru í landinu, og þess takmarkaða
fjármagns, sem er til reiðu til lausnar þessara
verkefna. Sennilega þarf arðsemi fjárfestingar
í þéttbýlisvegum að vera 12—15% miðað við
ársvexti.
b. Millibijggðavegir.
Um millibyggðavegi gegnir nokkuð öðru
máli en þéttbýlisvegina. Vegna lítillar um-
ferðar er ekki hægt að grundvalla forgangs-
röðina á arðsemi á sama hátt og gert er fyrir
þéttbýlisvegina. Hér á eftir mun sýnt, hvernig
eigi að síður er hægt að grundvalla forgangs-
röðun þessara vega.
Endurbætur á millibyggðavegum felast
fyrst og fremst í aukningu burðarþols og um-
ferðarhraða, endurbótum yfirborðs og upp-
byggingar og tryggingu vegasambands á vetr-
um. Áður en hægt er að hefjast handa um
markvissar og kerfisbundnar endurbætur milli-
byggðavega á landinu öllu, er nauðsynlegt að
gera sér glögga grein fyrir ástandi og gæðum
þess vegakerfis, sem fyrir er. I því skyni er
nauðsynlegt að koma á kerfisbundnu gæða-
mati. Þegar slíku heildarmati er lokið, er unnt
að afmarka þá vegarkafla, sem lélegastir eru,
og hefja endurbætur þeirra fyrst. Við gæða-
mat skipta eftirtalin atriði höfuðmáli:
1. Burðarþol og uppbygging.
2. Ferill vegarins, en með því er átt við
19
4