Ægir - 01.04.2013, Page 27

27
minnilegast frá þessum tíma
var hversu mikil síld var á
þessum slóðum, svo mjög að
pabbi hafði reknet með eða
kastnet til að ná í hafsíldina í
beitu. Um miðjan ágúst 1944
kom mjög mikið af síld inn á
Skjálfandaflóa og voru þá
margir tugir skipa að veiðum
þar og út með Tjörnesi. Síldin
óð um allan sjó. Við fórum
þá á Friðþjófi út í Barminn,
sem svo var kallaður og var
skammt norður af Lundey.
Við vorum sex í áhöfn með
tvo árabáta. Einn daginn náð-
um við með kastneti í magn
sem jafngilti 44 tunnum af
hafsíld. Það er algjörlega
einsdæmi að ná slíkum afla í
kastnet. Greina varð úr net-
inu um borð í Friðþjófi.“
Hinsta sigling Andeyjar
Árið 1946 réði Jón Ármann
sig um borð í m/s Andey EA
frá Hrísey sem Hreinn Páls-
son gerði út á síld. Hann var
settur sem „frammimaður“
eða forræðari í bakborðsbát-
inn. Þá voru tveir bátar not-
aðir.
„Að snurpa á þessum bát-
um var hrein þrælavinna þar
sem allir urðu að taka á eins
og hver gat. Fyrst að róa af
öllu afli nótina út og snurpa
hana svo saman á höndum.
Maður spítti hreinlega blóði í
lokin af ofpíningu.
Sumarmánuðina 1947 var
ég einnig á Andeynni sem þá
var leigð til eftirlits með síld-
veiðum fyrir öllu Norðurlandi
og vorum við að stugga við
erlendum skipum. Skipherr-
ann var þá Magnús Björnsson
yngri og var Eyjólfur Haf-
steinn 1. stýrimaður. Í lok út-
gerðarinnar þann 20. septem-
ber lentum við í ofsaveðri
norðaustur af Ólafsfirði. Upp
úr miðnætti kom nokkur leki
í ljós. Var veðrið þá algjör-
lega snarvitlaust og stórsjór
skall á skipinu. Hringt var í
Landhelgisgæsluna og ástand-
inu lýst. Boð komu frá henni
um að við ættum að sigla inn
í Eyjafjörð og ná til Akureyr-
ar. Stefnan var sett þangað en
ekki minnkaði lekinn við það
að við komumst í lygnan sjó í
firðinum. Ég var við stýrið
alla leiðina og svo fór að
ákveðið var að renna And-
eynni upp í fjöru við Höetp-
f n ersbryggjuna. Þar lauk
merkri sögu skipsins.“
„Farðu í land og bjargaðu
þér!“
Stúdent varð Jón Ármann frá
frá Menntaskólanum á Akur-
eyri vorið 1949. Þá var sára-
litla vinnu að fá um gjörvallt
Norðurland. Vegna kunnings-
skapar við Sigurð Benedikts-
sonar frá Húsavík, sem þá var
í forsvari fyrir skipadeildinni
hjá SÍS, fékk hann háseta-
pláss á Hvassafelli, sem skráð
var frá Akureyri. „Ég var þar
um borð í samfellt 26 mán-
uði. Þetta var mjög skemmti-
legur og einkar fróðlegur
tími. Við fórum víða og þjón-
uðum SÍS virkilega vel um
allt land. Það út af fyrir sig er
efni í sérstakan kafla í Ís-
landssögunni og vantar að
greina þar frá.
Seint um haustið 1951
ákvað ég að fara í land, þar
sem veruleg sjóveiki hrjáði
mig meira og minna allan
tímann. Guðmundur Karl,
læknir á Akureyri sagði ein-
faldlega eftir nokkra rann-
sókn á mér að „ef þú vilt
halda áfram og drepa þig,
vertu þá lengur á sjónum.
Farðu ella strax í land og
bjargaðu þér.“ Hann var van-
ur að tala hreint út og þetta
varð „vendipunktur“ í mínu
lífi. Ég innritaðist í viðskipta-
fræði við Háskólann og lauk
prófi í janúarlok 1955.“
Í útgerð á Húsavík
Eftir háskólanám lá leið Jóns
Ármanns í síldarútgerð en
hann stóð að stofnun og
stýrði útgerðarfyrirtækinu
Hreifa hf. á Húsavík sem
gerði út Héðinn ÞH 57 á síld-
veiðar. Skipið kom nýtt til
Húsavíkur árið 1966.
Síldveiðarnar fóru fram
víða fyrir Norðurlandi. Jón
Ármann segir að þær hafi
færst hægt og bítandi austur
með frá Húnaflóanum og
austur um Skagafjörðinn,
Haganesvíkina og á Grímseyj-
arsundið, Skjálfandaflóa, út
með Tjörnesinu og austur af
Sléttunni.
„Þegar fór að líða á miðjan
7. áratuginum fóru veiðarnar
aðallega fram djúpt norður
frá Langanesi og í áttina að
Jan Mayen og loks vestur af
Svalbarða rétt áður en síldin
hvarf árið 1968. Þaðan var
fimm sólarhringa sigling beint
í suður til Raufarhafnar.
Á fyrri hluta 7. áratugarins
voru einnig síldarleysisár á Ís-
landsmiðum og fór þá síld-
veiðiflotinn á veiðar í Norður-
sjónum og vestur af Skot-
landi. Þetta bjargaði gersam-
lega um 50-55 skipum og
þjóðarbúinu á þessum árum.
Þessi tími var merkilegur
fyrir margra hluta sakir. Öll
síldin var kassalögð og bann-
að var að veiða beint til
bræðslu. Íslenskir útgerðar-
menn stóðu vel undir þessum
kröfum og voru þá með best
útbúnu skipin til síldveiða.
Danir tóku okkur vel og bæ-
irnir Hirsthals og Skagen nutu
góðs af veiðum íslensku skip-
anna. Víðar var þó landað.
Við lærðum þá vel hvers virði
er að fara vel með fenginn
hlut.“
Meðferð á afla er Jóni
Sjómenn
til hamingju með daginn
hedinn.is
Æ G I S V I Ð T A L I Ð
Héðinshús á Húsavík, æskuheimili Jóns Ármanns.