Són - 01.01.2007, Side 94

HEBA MARGRÉT HARÐARDÓTTIR94
hljómi við þá ljúfu tóna sem vaka yfir öllu. „Þaðan þú komst með
barnsins birtu og yl“ vísar sennilega til þess að hún hafi endurfæðst á
jörðu. Ljóðmælandi telur hana vera staðfestingu þess að andleg
veröld sé til, að „bak við heimsins reyk“ sé „blikskært bál“. Það ljóm-
ar af „glóhærðu dísinni“ því hún er himnesk sál sem birtir sann-
leikann um hið eilífa ríki.
Lokaorð
Jakob Jóhannesson Smári er mikilvirkasta sonnettuskáld Íslendinga
fyrr og síðar. Hann hefur ort fleiri sonnettur en nokkur annar Íslend-
ingur og tileinkaði sér formið og gerði að sínu framar öðrum skáld-
um. Þegar hann byrjaði að yrkja höfðu ýmis íslensk skáld glímt við
sonnettuformið síðan Jónas Hallgrímsson kynnti það fyrir Íslend-
ingum árið 1844. Að eigin sögn kynntist Jakob forminu þó ekki að
ráði fyrr en hann hóf nám í Kaupmannahöfn.37 Hann orti frá upphafi
sonnettur bæði að ítalskri og enskri fyrirmynd. Í fyrstu ljóðabók hans,
Kaldavermslum, voru þær ensku reyndar aðeins fjórar en þær ítölsku
mun fleiri, eða 39. Fram að því er Jakob hóf að yrkja sonnettur
notuðu íslensk skáld nánast undantekningarlaust ítalska formið. Það
er ekki að undra þótt íslenskur sonnettuskáldskapur hafi í fyrstu
byggst á ítölsku hefðinni því að hún var mun útbreiddari en sú enska.
Í Danmörku og Þýskalandi til dæmis var ítalska sonnettan í miklum
hávegum. Það var því eðlilegt að Jónas Hallgrímsson sækti í smiðju
þeirrar hefðar.
Jakob Smári var á margan hátt brautryðjandi í íslenskum sonn-
ettukveðskap. Það má segja að hann hafi kynnt ensku sonnettuna
fyrir Íslendingum og hann varð fyrstur til að tileinka sér hana að ráði.
Þá er sonnettusveigur hans einsdæmi í íslenskri bragsögu. Jakob
þreyttist aldrei á að reyna á þolrif bæði enska og ítalska formsins, ekki
síst rímmöguleika þeirra. Hann bjó til mýmörg tilbrigði við hvora
gerðina um sig og sennilegt er að sum þeirra eigi sér fáa eða enga líka.
Þrátt fyrir að Jakob hafi ort fjöldann allan af sonnettum og birt þær
í öllum ljóðabókum sínum virðist hann ekki hafa náð almennum vin-
sældum. Þar með er þó ekki öll sagan sögð. Fullyrða má að sonnettan
„Þingvellir“ hafi orðið ástsæl meðal þjóðarinnar, enda tekin upp í
lestrarbækur, og vandlátir ljóðavinir hafa jafnan kunnað að meta hið
fágaða ljóðskáld sem Jakob Smári var.
37 Matthías Jóhannessen (1978:96).