Són - 01.01.2014, Blaðsíða 16

14 Þórður Helgason
Ljóst er þó að R.Q. hefur ekkert í höndunum til að réttlæta skoðun sína
á því að sálmar beri af rímum annað en sálma Hallgríms Péturssonar.
Raunar sárnar honum svo mjög við Jónas að hann fer fram á það að hann
viðurkenni opinberlega að honum hafi orðið alvarlega á í messunni þegar
hann undanskildi ekki Hallgrím í hörðum dómi sínum um sálmana.
Sannleikurinn er sá, þegar allrar sanngirni er gætt, að rímur voru í
heild mjög miklu betur kveðnar en sálmar; þær voru hins vegar að mestu
í skjóli alþýðunnar en sálmar verkfæri lærðra manna. Það var því goðgá
að setja þetta tvennt í eina sæng.
Nýr smekkur og gamall
Árið 1819 ritar Bjarni Thorarensen Finni Magnússyni bréf og hefur þetta
að segja og er talsvert mikið niðri fyrir. Hann hefur fengið boðs bréf
biskups í hendur; von er á viðbæti við sálmabókina frá 1801 og Bjarni
hefur séð sýnishorn þess sem vænta má:
Ný Utgáfa af Sálmabók vorri er nú væntanleg med Appendixi af Sálm-
um sem þú af Bodsbréfinu um Yrkíng þeirra sérd ad ei géta annad
en ordid Prosaiskir; hlálegt er ad Hlutadegendur hér eckért Begreb
hafa um Skáldskaparins Veru og Edli og alls ecki hafa þarí framgengid
med Tídinni heldur hafa ad ölluleiti þarí Smeck þeirra Tída, hvarí
Qvæd id Yndig og rig paa Fryd er Jorden, og Lyksalig hver som fik
en Qvinde som elsker Reenlighed gallt fyrir gott! Þetta allt mun þó
batna hér þegar þú og Rep gétið angéfid tóninn á Parnasso Islandico,
enn þad verdur ei fyrri en Tiberius sem þar ríkir nú, segir af sér.
(Bjarni Thorarensen 1943 I:157)
Fram kemur í þessum orðum að Bjarna ofbýður hin nýja viðbót sálma
sem fyrir hugað er að gefa út. Þar er engan skáldskap að finna, engin
þekk ing á eðli skáldskapar kemur fram og sálmar sitja eftir í gömlu
fari meðan nýjar hugmyndir um ljóðlist sigra í veraldlegum ljóðum. Að
lokum víkur Bjarni að því að Magnús Stephensen ríki eins og gamall
keisari yfir öllu og hamli því að nokkuð geti gerst til bóta.
Í bréfi til Bjarna Þorsteinssonar frá árinu 1831 víkur Bjarni enn að
skáld skap þjóðarinnar og viðgangi eða viðgangsleysi hins nýja smekks:
Búnir voru adrir ad skémma Smekkinn áundan Arna Greje Bödvarssyni
– Rímnasmidirnir eldri, og skodadu Þorláksqver! en víst er þad satt
ad hann ecki uppbygdi Þiódarinnar Anda. Þad hefir ecki heldur