Són - 01.01.2014, Page 51

Baráttan fyrir skáldskapnum 49
Ég veit það, að samkvæmt hinni almennu eldri skoðun á sálmakveð-
skap eru allmargir þeir sálmar í þessari bók, sem fremur eru fagrir
en inni legir, fremur skraut legir en uppbyggi legir, fremur gerðir eptir
fegurðar tilfinningum trúaðs anda en sem leið beinandi synd þjáðu
hjarta … það er ekki svo mælt, að ég meti fegurðina líti[l]s á sálm um,
hún er nauð synleg með, og sálmar án allrar fegurðar eru lítils virði …
Fegurð og trú í sam einingu hefir gert Hall gríms sálma ódauð lega …
(1886:46)
Þessa viðhorfs gætir jafnvel í Kristnisögu Íslands eftir Jón Helgason (son
Helga Hálfdánar sonar) sem þykir Valdi mar hafa gengið of langt og
„lof gerðar innar, til beiðsl unnar og synda játningar innar gætir stundum
minna en æskilegt hefði verið“ en bendir þó á að menn hlytu að „dázt
að hinni stórfeldu rímleikni, sem víðast verður fyrir manni í sálmunum,
hve vandaðir þeir eru að málfari og kveðandi, en jafnframt auð veldir“
(1927:338).
Jón fellir sig betur við sálma föður síns og segir aðra „sem sálma hafa
kveð ið á íslensku, honum fremri að hugsana-háfleygi og -auðlegð. En
höfuð kostir sálma kveðskapar hans eru barns leg trúargleði hans, örugg
trúar vissa og kirkju legur hljóm blær, sem fylli lega bætir upp það, er kann
að þykja vanta á beint skáld legt andríki og andans flug. Sálmar hans eru
óbrotn ir og einfaldir og frásneiddir öllu skáldlegu yfirlæti …“ (1927:337).
Nýr Hallgrímur
Árið 1892 kom út eftir Finn Jónsson Ágrip af bókmenntasögu Íslands II.
Ein hver, sem kallar sig a+b, dæmir verk Finns og gefur því bestu dóma.
Hann sér þó ástæðu til að staldra við ummæli Finns um sálmaskáldskap
lands manna:
En svo kemur mergurinn málsins: Eptir að höf. hefir talað um hina
frægu Passíusálma Hallgríms Péturssonar og sýnt hina aðdáanlegu
kosti þeirra: andríki og auðmýkt hugarfarsins, segir hann: „slíkir
sálmar hafa ekki verið ortir á Íslandi eptir daga Hallgríms“. Það er
fjarri mér að vilja draga úr gildi Hall gríms sálma. En engi er einna
hvat astur. Eg get ekki tala[ð] svo þvert um huga minn, þó máske al-
menn ingi mis líki það: mér finnst V. Briem fullkomlega standa Hallgr.
Péturs syni jafn fætis sem sálmaská[l]d, og það þó tekið sé tillit til þess
tíma, sem hvorir tveggja lifa á.
(a+b 1892:186)