Són - 01.01.2014, Qupperneq 177

Haukur Þorgeirsson
Tvær goðafræðilegar nafnagátur
Frá tímabilinu 1350–1550 er mikill íslenskur kveðskapur varðveittur, mest
rímur og helgikvæði en einnig t.d. ástarkvæði og ýmiss konar þjóðkvæði.
Aðeins örlítill hluti af þessum kveðskap er eignaður nokkrum höfundi og
virð ast þeirrar tíðar menn lítt hafa hirt um að halda nöfnum skáldanna á
lofti. Þetta breyttist á 16. öld og eftir siðaskipti vitum við venjulega deili
á þeim sem ortu.
Ein aðferð sem skáld getur notað til að forða nafni sínu frá glötun er
að flétta það inn í sjálfan texta kvæðisins, gjarnan í gátuformi. Frá því
um 1500 þekkjast rímur þar sem skáldin hafa komið nafni sínu að með
þessum hætti og á 17. öld færist þessi siður í vöxt. Einnig þekkist að
skáldið bindi nöfn vina sinna eða ættingja. Hér verður litið á tvö dæmi
um nafna gátur sem vísa til Snorra-Eddu. Báðar gáturnar sýna að það
getur þurft að gæta að því hvaða útgáfu af Eddu hvert skáld hefur haft
fyrir sér.
Hallgrímur í dagrenningu
Hallgrímur Pétursson orti margt og þar á meðal þrjá rímnaflokka. Einn
er Rímur af Flóres og Leó sem Bjarni Borgfirðinga skáld orti fyrri
hlut ann af en Hallgrímur síðari hlutann. Við lok rímnanna er þessi
strembna gáta:
Einfalt heitið oftast mér
almenn ræða myndar:
Njóla víkur, en nálgast fer
niðjinn elju Rindar.1
1 Rímur af Flóres og Leó XXIV.57, Finnur Sigmundsson 1956a:334.