Peningamál - 01.02.2002, Qupperneq 3

opinberir sjóðir áformi erlendar lántökur í ár umfram
afborganir sem eru ríflega það sem þarf til að fjár-
magna áætlaðan viðskiptahalla ársins og útstreymi
vegna beinnar fjárfestingar og verðbréfafjárfestingar.
Þetta byggist á þeirri forsendu að lífeyrissjóðir og
aðrir fari sér hægt í slíkri fjárfestingu á næstunni.
Fjármögnun áætlaðs viðskiptahalla á þessu ári virðist
því að óbreyttu vera borgið hvort sem kemur til
sérstakrar erlendrar lántöku ríkissjóðs eða ekki.
Til lengri tíma litið ræðst gengisþróunin af því
hvernig til tekst að ná niður verðbólgu og innlendum
kostnaðarhækkunum. Samningur Alþýðusambands
Íslands og Samtaka atvinnulífsins frá 13. desember
sl. um frestun á endurskoðun kjarasamninga vegna
verðlagsákvæða þar til í maí var jákvætt skref til að
draga úr óvissu í launa- og verðlagsmálum og
styrkja þannig forsendur fyrir hærra gengi. Það dró
úr líkum á víxlhækkun launa, erlends gjaldeyris og
verðlags, sem hefur verið ein mesta ógnunin við að
verðbólgumarkmið næðist á næstu misserum. Að-
gerðir margra til að reyna að tryggja að verðlagsvið-
miðun samnings ASÍ og Samtaka atvinnulífsins náist
í maí, þrátt fyrir mikla hækkun vísitölu neysluverðs í
byrjun janúar, geta stuðlað að lægra verðlagi um hríð
og/eða flýtt fyrir áhrifum hærra gengis. Þær hafa hins
vegar ekki umtalsverð áhrif á verðbólgu til lengri
tíma litið, en hún ræðst af aðhaldi peningastefnunnar
í samspili við eftirspurn í þjóðarbúskapnum.
Samkvæmt verðbólguspánni sem birt er í þessu
hefti Peningamála hafa horfur um verðbólgu á þessu
ári batnað frá því í nóvember og er nú spáð 3%
verðbólgu yfir árið í stað rúmlega 4% þá. Ástæðan er
styrking gengisins annars vegar og horfur um verð-
lækkun í alþjóðaviðskiptum hins vegar. Á móti
kemur meira launaskrið á síðasta ári og væntanlegar
kostnaðarhækkanir vegna samnings ASÍ og Samtaka
atvinnulífsins í desember. Samkvæmt spánni eru
líkur á að verðlagsviðmiðun kjarasamninga í maí
náist ekki. Frávikið verður þó lítið og markmiðið
gæti náðst ef gengi krónunnar styrkist frekar og/eða
átak til lækkunar verðlags skilar marktækum árangri.
Horfur um verðbólgu á næsta ári hafa hins vegar að
óbreyttum forsendum versnað nokkuð. Stafar það
m.a. af því að spár gera ráð fyrir að verðlag í alþjóða-
viðskiptum hækki umtalsvert á ný þegar heims-
búskapurinn réttir úr kútnum og að launakostnaður
mun hækka nokkru meira en áður var talið. Verð-
bólga verður í kringum 3% út spátímabilið og mark-
mið um 2½% verðbólgu 2003 næst því ekki að
óbreyttu. Þá er það einnig umhugsunarefni varðandi
verðlagshorfur á þessu og næsta ári að líkön sem
byggjast á langtímasamböndum verðlags við kostn-
aðarþætti og taka tillit til þróunar framleiðsluspennu
benda til að verðbólguhjöðnunin gæti gengið hægar
fyrir sig en hér er reiknað með. Eins og nú horfir
virðist því sem frekari hækkun gengis eða meiri
framleiðsluslaka á næstu misserum en nú er fyrir-
séður þurfi til að ná markmiði um 2½% verðbólgu á
næsta ári.
Seðlabanki Íslands telur í ljósi aðstæðna ekki til-
efni til að lækka vexti að sinni. Verðbólga hefur verið
mikil að undanförnu. Mikilvægt er að grafa ekki
undan gengi krónunnar til að tryggja framgang verð-
lagsmarkmiðs kjarasamninga og verðbólgumarkmiðs
Seðlabankans. Útlit er fyrir að hagvöxtur hafi verið
meiri á síðasta ári en áður var talið og horfur eru á að
landsframleiðsla dragist minna saman í ár en spáð
var í desember sl. Framleiðsluspenna mun því slakna
hægar en áður var talið. Þá bendir verðbólguspá til að
aðhaldsstig peningastefnunnar megi ekki slakna um
of á næstunni. Forsendur gætu hins vegar breyst
tiltölulega hratt. Þar mun þróun gengis og verðlags á
næstu vikum og mánuðum hafa mikið að segja.
2 PENINGAMÁL 2002/1