Peningamál - 01.02.2002, Page 4

PENINGAMÁL 2002/1 3
Verðbólga jókst verulega á síðasta ári
Verðbólga jókst töluvert á síðasta ári. Vísitala neyslu-
verðs hækkaði um 9,4% frá upphafi til loka árs, og
hafði tólf mánaða hækkun vísitölunnar ekki verið
meiri frá því í ágúst 1990. Verðbólga milli áranna
2000 og 2001 var að meðaltali 6,7% sem er mesta
meðalverðbólga frá árinu 1991. Eins og sést á
mynd 1 hefur verðbólga aukist stöðugt síðan í mars á
síðasta ári. Þessa aukningu má rekja til launahækkana
umfram vöxt framleiðni á undanförnum misserum og
gengislækkunar krónunnar frá því á miðju ári 2000.
Launavísitalan sem Hagstofa Íslands reiknar hækkaði
um 7,6% yfir árið 2000 og um 9,6% yfir árið 2001.
Framleiðni, mæld sem aukning landsframleiðslu
umfram vöxt vinnuafls, jókst hins vegar um 2,7%
árið 2000 en aðeins um 1% árið 2001. Verð erlendra gjaldmiðla hækkaði um 17,3% yfir árið 2001 og var í
lok ársins orðið 26,7% hærra en á miðju ári 2000.
Bæði miklar launahækkanir og lækkun gengis krón-
unnar eiga sér hins vegar rætur í þeirri ofþenslu og
Þróun og horfur í efnahags- og peningamálum1
Forsendur styrkara gengis hafa batnað
Verðbólga, mæld sem tólf mánaða hækkun neysluverðs, fór stigvaxandi á síðasta ári og var 9,4% frá
upphafi til loka árs. Samkomulag aðila vinnumarkaðarins í desember dró úr líkum á víxlhækkun launa
og verðlags og stuðlaði að hækkun á gengi krónunnar. Meðal annars af þeim sökum hafa horfur um
verðbólgu á þessu ári batnað og spáir bankinn nú um 3% verðbólgu yfir árið þrátt fyrir mikla hækkun
vísitölu neysluverðs í byrjun þessa árs. Verðlagsviðmiðun aðila vinnumarkaðar í maí næst þó sennilega
ekki nema til komi frekari hækkun á gengi krónunnar eða ef sértækar aðgerðir í verðlagsmálum skila
nægilegum árangri. Forsendur fyrir hærra gengi hafa hins vegar styrkst umtalsvert þar sem viðskipta-
halli minnkar hraðar en áður var reiknað með og kannanir benda til að fjármögnun hans gangi
auðveldlega fyrir sig í ár, án atbeina ríkissjóðs eða Seðlabankans. Þá hefur verið mikill kraftur í út-
flutningsstarfsemi og afkoma fyrirtækja á hlutabréfamarkaði hefur batnað. Velta í greinum sem fram-
leiða fyrst og fremst fyrir innanlandsmarkað er hins vegar byrjuð að dragast saman og endurspeglar
það bætt innra og ytra jafnvægi þjóðarbúsins. Frekari hækkun gengisins eða meiri slökun spennu í
þjóðarbúinu virðist hins vegar nauðsynleg til að verðbólgumarkmið Seðlabankans náist á spátímabil-
inu því ætla má að verðbólga verði að óbreyttu í kringum 3% á árinu 2003. Styrkist ekki á næstunni for-
sendur þess að verðbólgumarkmið bankans náist mun það dragast lengur en ella að hægt verði að slaka
frekar á aðhaldi í peningamálum.
1. Í þessari grein eru notaðar upplýsingar sem tiltækar voru þann
25. janúar 2002.
Mynd 1
J M M J S N J M M J S N J M M J S N J M M J S N J
1998 1999 2000 2001
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
%
Verðbólguþróun 1998-2002
12 mánaða breytingar
Helstu viðskiptalönd Íslands
Ísland: Samræmd
vísitala neysluverðs
Heimild: Hagstofa Íslands.
Ísland: Neysluverðsvísitala