Skírnir - 01.01.1985, Page 323

SKÍRNIR UTANGARÐSSKÁLDIÐ JÓHANNES BIRKILAND 255
honum ekki tiltækur; hann var of mikil félagsvera þrátt fyrir allt
til að fyllast stolti yfir að þekkja örlög sín, óviðráðanleg, eins og
heimspekingar af því þj óðerni. Vitund hans hefði víst ekki losnað
úr viðjum þótt hann hefði komist í tæri við tilvistarspeki þeirra
Camus og Sartre.
Fáránleg lífsskilyrði var þó ekki það versta sem þennan mann
gat hent. Hitt var verra að íslenska þjóðfélagið hafði tekið frá
honum það sem hann hafði varðveitt á hrakningum sínum um
Norður-Ameríku í 16 ár, trúna á ástina. Vegna hennar hafði hann
verið gerður að afhraki. Eitur hafði verið borið á rætur þess lífs-
blóms sem hann hafði hlúð að innra með sér alla tíð. Af því lífi
höfðu kviknað fögur ljóð. Fram til þess hafði harmsaga hans verið
hrakningasaga óbugaðs manns, eftir það hörmungasaga þess sem
er sjálfum sér verstur.
„Dauður íslensku þjóðfélagi,“ eins og hann orðaði það byggði
hann sér hús á skömmum tíma og vera kann að stríðsgróði hafi
gert honum það fært með óbeinum hætti, bjó þar í 14 mánuði
einn, bak við þrefalda læsingu og byrgða glugga. Þá gifti hann sig
eftir tilvísun velgerðamanns. Og á einu ári skikkaði forsjónin
honum þrjú börn þ. á m. „íslendingar vilja ekki menntast láta,“
hafði hann sagt. Og síðustu eintökin af tímaritinu Lífið hafði
hann borið í strigapoka til fornbókasala og gefið honum. Hann
hafði lokið við ævisöguna. Þá hófst hörmungasagan, hún verður
lesin út úr bæklingunum Sannleikur og Heljarslóð I og II. Hann
var tekinn að hata íslenska þjóðfélagið. En sá sem hatar mikið,
hann hefur elskað mikið.
Eftir að hafa átt í útistöðum við vöggustofustýru, leigjendur,
vinnukonur, nágranna seldi hann hús sitt og það fór fyrir lítið því
að honum lá á að ganga frá kaupunum. Hann ætlaði úr landi og
það fór sem fór. Hann hafði gengið í hjónaband til að geta af sér
afkvæmi í sinni mynd. Öll börnin þrjú voru stúlkur, hann kvartaði
ekki. En þegar verulega tók að þrengja að efnahagnum auglýsti
hann eftir efnafólki til að taka í fóstur annan tvíburann. Þann sem
minna líktist honum. Barnið eignaðist nýja foreldra og slapp við
margra ára húsnæðishrak fjölskyldunnar. Sefasýki Jóhannesar
var þá orðin alls ráðandi um far hans; vegna þess vítahrings lífs-
skoðana og samfélagsaðstæðna sem hann var í, vék aldrei frá