Skírnir - 01.09.1989, Side 227

SKÍRNIR
FORNAR BIBLÍUÞÝÐINGAR
477
aidar ritarinn notaði. Kirby telur sig geta staðhæft að til hafi verið a.m.k.
ein þýðing á norrænu af Davíðssálmum fyrir siðbreytingu.
Ekki eru til handrit af þýðingu annarra bóka Biblíunnar á norrænu frá
því fyrir siðbreytingu. Þær þýðingar sem til eru í handritasöfnum12 af öðr-
um bókum Biblíunnar eru allar frá tímanum eftir siðbreytingu.
Rannsóknir á Stjórn og öðrum norrænum biblíuhandritum hafa ekki síst
verið stundaðar af handritafræðingum og málfræðingum og er mikið gagn
af slíkum yfirlitum. Það væri einnig heillandi verkefni að rannsaka nánar
þýðingaraðferðir þeirra sem unnu þessa texta, t.d. að kanna það hvort
aukningar og styttingar í texta væru gerðar samkvæmt forskriftum. Mér er
nær að halda að slíkar rannsóknir gætu varpað auknu ljósi á viðfangsefnið.
Eg er ekki sannfærður um að það eitt sé merki um hærri aldur þýðingar að
hún standi nær latneska textanum en þýðingar þar sem textinn er aukinn
með skýringum.
V
Þótt handritin geymi ekki beinar þýðingar á öðrum biblíuritum en ofan
greinir, geyma þau engu síður mikið efni úr Biblíunni sem á ýmsan veg er
fellt inn í önnur rit. Kirby fjallar um þetta efni í 6. kafla bókarinnar og
kannar hvaða ályktanir megi draga af því um biblíuþýðingar fyrir siðbreyt-
ingu-
Hann greinir þetta biblíuefni í þrjá flokka:
1) Biblíuútdrættir eða smærri kaflar úr biblíuritum sem notaðir hafa verið
sem eins konar fyllingarefni, „fillgaps", til þess að nýta eyður í handrit-
unum. Kirby telur erfitt að draga nokkrar ályktanir af þessum innskots-
köflum um að þeir séu teknir úr viðkomandi biblíuriti. Margir þessara
kafla virðast þýddir eftir hendinni úr latínu eða þá teknir úr lítúrgískri
heimild.
2) Nokkrir lengri kaflar, þýddir beint eða óbeint úr samhangandi biblíu-
riti, sem mynda kjarna heildstæðs rits sem fjallar um biblíuefni, persónur
og atburði úr Biblíunni en er þó ekki beint biblíuþýðing.
I norrænum bókmenntum og sérstaklega í trúarlegum bókmenntum
birtist biblíuefnið í fjölbreyttu formi. Stundum er um nánast orðréttar
þýðingar á einstökum biblíuversum að ræða eins og í ritgerðinni De
Virtutibus et Vitiis eftir Alkvín eða í Elucidarius eftir Honorius Augusto-
dunensis. Annars staðar, einkum í postulasögum og nokkrum heilagra
manna sögum má sjá að biblíutextinn er notaður sem uppistaða frásögunn-
ar og þar koma fyrir heilir kaflar úr Biblíunni sem eru þýddir meira og
minna nákvæmt. Það getur hins vegar reynst erfitt að greina hvort þeir eru
þýddir beint úr Biblíunni eða hvort þeir koma úr ritum um Biblíuna eins
og t.d. Historia Scholastica eftir Pétur Comestor eða úr guðspjalla-
harmoníum. I vissum tilfellum er hægt að sýna fram á að auk rita um Biblí-
una hafi verið stuðst við Biblíuna sjálfa. En þá getur reynst erfitt að sýna
31 — Skírnir