Sagnir - 01.06.2013, Page 74

75
heim ilis ins. Hún elur börnin sín upp og
kenn ir þeim hvernig þau eigi að haga
sér. Hún róar og mýkir manninn sinn,
ven ur hann af ókostum og ýtir undir
mann kosti hans. Á meðan þessu öllu
stendur er hún ætíð þolinmóð, óspurul,
ávallt til staðar, hlýðin, sveigjanleg og
ljúfl ynd en alls ekki þrætugjörn. síðast
en ekki síst þarf hún enga umbun fyrir
verk sín en hennar sómi eykst í takt við
mann virðingu manns ins hennar. Þetta
er fyrir myndar konan.
Hjálmar á Bjargi
vandfengnar heyri eg þó sagt ad gódar
bústýrur séu, sem reynast hollar, trúar
og hússbónda sínum haganlegar,
þó enn vand fengnari væn Hússfreya,
sem eg af dæmum veit allteins mis-
géfast; sumar ad sønnu vel, en sumar
ílla, ángra og gremja Bændur sína med
þver úd, rádríki og strídsemi; sumar
verda eldur í búum med eydslu, órádi
og ó þrifnadi, en allar búa þær bændum
sínum þau lífs-kjør, blíd eda stríd,
sem fleirstir mega úr því dúsa vid alla
æfi, sumir sælir, sumir vid þau manna
vesælastir, svo vandrædi mestu tel eg ad
gipta sig14
Með þessum orðum lýsir jón, sonur
Hjálmars á Bjargi, vandkvæðum þess
fyrir karl menn að gifta sig. Hér er jón
greini lega ekki að tala um konu eins og
arn björgu. Þegar kemur að hinu við-
kvæma máli, giftingum, getur dóttir
Hjálmars, Helga, ekki setið á sér. stíll og
mál far texta Magnúsar er svo skemmti-
legur að synd væri að brjóta hann niður
svo hér er andsvar Helgu eins og það er
rit að í útgáfu arnar Hrafnkelssonar:
hvad má þá ecki segja um ockur
Stúlkna garmana, sem sjaldan fáum
valid um oss gédfelda menn, eins
og þeir Piltar og Konur, en verdum
margar seldar, rétt sem fénadur, undir
mis jafna yfirdrottnun, opt þess fyrsta
rudda mennis, sem býdst, hversu ílla
sem ega kann vid vort géd, af ótta
fyrir, ad vær annars visnum strax upp
til kérlínga; og þækti mér gott, ad vid
Dæt ur ydar mættum Fødur vors heil-
ræda, allteins og þeir Brædur, adnjóta
um þetta markverdasta efni í voru lífi,
fyrst vid øll erum Börn ydar jafnt.15
ótti Helgu endurspeglar án efa
ótta marg ra kvenna þá sem nú. Það
sem Ræð ur Hjálmars hafa fram yfir
Arn björgu er til að mynda hávær rödd
Helgu. Helga gagnrýnir, spyr og deilir
áhyggjum sínum með lesendanum en
ef arn björg hefur einhverjar áhyggjur
af lífskjörum sínum þá heldur hún þeim
fyrir sig. Lýsingar Magnúsar á hlutskipti
kvenna í samtíma hans eru raunsærri
en séra Björns. Fjöldi kvenna kvæntist
mönn um sem síðar reyndust þeim ekki
góðir og urðu þær oftast að sætta sig
við hlut skipti sitt til dauðadags. Hjálmar
ráð leggur börnum sínum að hugsa sig
vel og vand lega um áður en hringar eru
settir upp, ólíkt séra Birni sem segir í
Atla að „þó hún sé ei meir enn 16 vetra,
þá er hún gjaf vaxta og nú á besta aldri til
at gift ast manni“.16
Helga segir að ef einhver biðji um
hönd hennar sem henni lítist á þá sjái
hún ekki mikinn mun á því að vera
ánauðug hon um en föður sínum. Hún
hef ði að minnsta kosti yfirráð yfir húsi
sínu, hjú um og sameiginlegum eignum
ef hún væri gift kona. Hún hefur þann
met nað að verða ekki vinnukona sem
púlar ævilangt „fyrir klénann kost og
fatnad optarst, og eckert hafa afgángs til
ad taka í ellinni, þá lúi, útslit og heilsu-
brestur adþreyngja, en mega þá varpast
á miskunar litíd hreppa framfæri, sem
ómagi“.17 Hjálmar svarar dóttur sinni á
þann veg að gift kona sé engu frjáls ari
en ógift kona. Ekki er hún bara undir-
Vor2013-A5-288+4bls-BN.indd 75 6/5/2013 5:19:07 PM