Sagnir - 01.06.1999, Blaðsíða 24

Œslandssiglingar Englendinga  17. ld
23
Englendingar hraktir frá verslun
og útgerð í lok 16. aldar
Ólögleg verslun Englendinga á Íslandi var engin nýlunda á 17.
öld. Þvert á samninga Dansk-norska ríkisins og Englands
höfðu enskir fiskveiðimenn og kaupmenn um langt skeið, allt
frá því á 15. öld, rekið verslun án þess að verða sér úti um til-
skilin leyfi. Fram undir miðbik 16. aldar höfðu dönsk stjórn-
völd engin tök á því að beita hervaldi á Íslandi. Það var ekki
fyrr en að konungur yfirtók útgerð og verslun borgarráðs
Kaupmannahafnar í Vestmannaeyjum í árslok 1557, að fyrst
kom til beinna átaka við Englendinga. Vestmannaeyjar voru
síðasta fasta kauphöfn og verstöð Englendinga hér á landi og
það sem eftir lifði aldarinnar áttu forstöðumenn konungsversl-
unarinnar í sífelldum deilum og átökum við enska kaup- og
útgerðarmenn. Skörulegast gekk þar fram Poul Pedersen, síð-
asti forstöðumaðurinn, sem með varðskipum og fallstykki í
höfninni, tókst að girða að miklu leyti fyrir launverslun Eng-
lendinga í Eyjum og hrekja útgerð þeirra frá landi. Þessar að-
gerðir danskra stjórnvalda leiddu til þess að Englendingar
urðu nauðbeygðir að snúa sér að hreinum úthafsveiðum án
löndunaraðstöðu til fiskverkunar.2 Danskir einokunarkaup-
menn voru þrátt fyrir það langt frá því lausir við enska keppi-
nauta um Íslandsverslunina, þegar einokun var lögleidd í öllu
landinu árið 1602.
Hefðbundin duggaraverslun
Þótt Englendingar hefðu ekki lengur fastar útgerðarstöðvar á
Íslandi um aldamótin 1600 sýna enskar og íslenskar heimild-
ir að allt að 120–160 enskar duggur sigldu á djúpmið Íslands
þegar best lét á fyrri helmingi 17. aldar.3 Íslandsfloti Englend-
inga var nær eingöngu frá austurströnd Englands og þá sér í
lagi hafnarbæjum og borgum Austur-Anglíu. Borgin Great
Yarmouth var aðalhöfn enskra Íslandssiglinga.4 Í eftirfarandi
töflu yfir hlutdeild borgarinnar í Íslandsflotanum má sjá að
hann var stærstur á fjórða áratugi aldarinnar. Þá sigldu árlega
að meðaltali 47 skip og á metárinu 1634 voru fiskiskipin 63.
Íslandsfloti Great Yarmouth 1594-1713
1594 10 1618 18 1642 23 1666 - 1690 öll tekin
1595 19 1619 - 1643 25 1667 13 1691 2
1596 27 1620 31 1644 3 1668 17 1692 3
1597 35 1621 29 1645 10 1669 27 1693 4
1598 39 1622 23 1646 20 1670 36 1694 3
1599 27 1623 36 1647 25 1671 40 1695 2
1600 21 1624 43 1648 33 1672 8 1696 4
1601 25 1625 - 1649 17 1673 17 1697 3
1602 26 1626 34 1650 39 1674 27 1698 4
1603 15 1627 49 1651 34 1675 32 1699 2
1604 6 1628 19 1652 18 1676 21 1700 2
1605 5 1629 32 1653 20 1677 13 1701 1
1606 - 1630 50 1654 15 1678 12 1702 1
1607 11 1631 48 1655 21 1679 23 1703 0
1608 17 1632 51 1656 15 1680 14 1704 1
1609 13 1633 44 1657 31 1681 10 1705 1
1610 20 1634 63 1658 - 1682 - 1706 1
1611 17 1635 43 1659 - 1683 15 1707 0
1612 17 1636 48 1660 57 1684 15 1708 2
1613 18 1637 39 1661 23 1685 15 1709 1
1614 22 1638 50 1662 20 1686 12 1710 0
1615 24 1639 35 1663 - 1687 12 1711 1
1616 20 1640 36 1664 - 1688 12 1712 2
1617 13 1641 25 1665 - 1689 6 1713 5
Bandstrik (-) merkir að engar heimildir séu varðveittar eða Íslandsfara ekki getið. Skrá þessi inniheldur einungis fiskiduggur
sem höfðu vetursetu í Great Yarmouth og greiddu ,,dole“ þ.e.a.s. arð.
Heimild: Michell, A. R.: ,,The European Fisheries in Early Modern History“. The Cambridge Economic History of Europe, V. Rich, E.E. og Wilson, C. H.
sáu um útgáfu. Cambridge 1977, bls. 144–146.
Sagnir 1999
Mynd t.v. Sakeyrisreikningar frá 17. öld