Sagnir - 01.06.1999, Qupperneq 34

Vinjar og vn
að þekking á nútíma íslensku gefi mikið for-
skot er rýnt er í fornnorræna texta. Verði að
hafa vissan fyrirvara á og ekki sé hægt að yf-
irfæra gagnrýnislaust nútímaframburð aftur
til miðalda.19
Þegar litið er á kenninguna um Vinlands-
nafnið þá virðast flest rök hníga í þá átt að
hún standist ekki. Miðað við ritheimildir og
forn staðarnöfn þá var það ekki lengur lifandi
í norrænu máli að kenna staði við vin um síð-
ustu árþúsundamót. Ef svo hefði verið ætti
nafnið, málfræðilega séð, að hafa verið
Vinja(r)land, allt eftir því hvort um eintölu
eða fleirtölu nafngift var að ræða. Auk þess er
áberandi hve þeim sem aðhyllast Vinlands-
kenningna hættir til að fara út á hálan ís í rök-
semdarfærslum sínum. M.ö.o. rök þeirra eru
oft á tíðum getgátur og nægir að nefna get-
gátu Lönnröths þess efnis að menn frá Bret-
landseyjum hafi fyrstir komið til Ameríku í
þeim efnum. Það má því leiða líkur að því að
landið hafi eftir allt saman verið nefnt Vínland í upphafi. Þó
erfitt sé að alhæfa nokkuð í því sambandi.
Hvar var Vínland?
Ef við göngum út frá því að landið hafi í upphafi verið nefnt
Vínland, hvar var þá þetta blessaða land? Var það á Nýfundna-
landi þar sem Ingstadhjónin grófu upp leifar um búsetu nor-
rænna manna eða var það sunnar? Þetta er ein stærsta spurn-
ingin í Vínlandsgátunni. Er við hæfi að kanna hér málið nán-
ar og reifa nokkrar tilgátur varðandi legu landsins.
Enginn veit með vissu hvar hið eina sanna Vínland var ná-
kvæmlega. Það sem menn vita er að það var vestur af Græn-
landi og fyrir sunnan Labrador (Markland). Hversu langt suð-
ur af Labrador er erfitt að segja. „...Vínlands hefur verið leit-
að og það fundið á mörgum stöðum á strandlengju Ameríku,
allt frá Hudsonflóa til Flórídafylkis.“20
Flestar eru þessar staðsetningar reistar á getgátum, með því
að rýna í texta Vínlandssagnanna og staðfæra lýsingar þar yfir
á nútímalandakort. Aðeins á einum stað eru óyggjandi sannan-
ir fyrir veru norrænna manna í Ameríku, á L´Anse aux Mea-
dows á Nýfundnalandi. Með uppgötvun forn-
minjanna á 7. áratugnum voru loks komnar
tvær óháðar heimildir um Vínlandsferðirnar,
sögurnar og fornleifarnar. Menn töldu sig
hafa fengið sönnun fyrir þessu seint á 19. öld
með Kensingtonsteininum, sem reyndist vera
léleg fölsun, og með Vínlandskortinu sem
kom í dagsljósið um miðja 20. öldina og er
líklega einnig fölsun. Um leið og endanleg
staðfesting fékkst loks á ferðum norrænna
manna á þessum slóðum kom upp ný spurn-
ing. Var Vínland á Nýfundnalandi? Land-
fræðilega stóðst það, Nýfundnaland er fyrir
sunnan Labrador og í raun fyrsta nýja landið
sem komið er að þegar siglt er suður eftir
austurströnd Labradors. En ef Vínland var á
Nýfundnalandi þá fylgir sá böggull skammrifi
að sögurnar um vínber og vínvið standast engan veginn. Þessi
blákalda staðreynd hefur gefið tíðræddri Vinlandskenningunni
byr undir báða vængi.
Helge Ingstad taldi sig hafa fundið Vínland á Nýfundna-
landi en um leið og hann gerði það þurfti hann að hafna sög-
unni um vínberin. Til að rökstyðja mál sitt vitnaði Ingstad m.a.
í Adam frá Brimum. Eftir að Adam hafði lýst hinum stórkost-
legu landkostum á Vínlandi með öllum sínum vínberjum og
villta korni sagði hann að við norðurmörk eyjunnar væri að
finna mikinn hafís, dimma þoku og óbyggilegt land. Þetta
finnst Ingstad í öllu falli órökrétt hjá Adam og segja meira um
sagnaritarann en margt annað. Með tilliti til vínberjanna þá
segir Ingstad að norðurmörk villtra vínberja sé í Norður-
Massachusetts. Þar sé á hinn bóginn ekki óbyggilegt land og
fullt af hafís og þoku til norðurs, heldur frjósamt land. Vínland
getur því ekki verið í tempruðu loftslagi Massachusetts eða
annars staðar á Nýja Englandi.21 Hins vegar ef haldið er til Ný-
fundnalands lítur málið öðruvísi út.
Norður af því landnámi [á L´Anse aux Meadows] eru að-
stæður ótrúlega líkar þeim sem Adam lýsir ... mikið magn af
ís og ísjökum kemur frá pólarsvæðinu ... Eitt af meginein-
kennum þessa svæðis er þokan ... Og ekki er neitt byggilegt
33Sagnir 1999