Morgunblaðið - 30.07.2015, Blaðsíða 60

60
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 30. JÚLÍ 2015
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Enn eru af-leiðingarog auka-
verkanir grísku
„lausnarinnar“ að
koma í ljós, þar
sem Grikkjum er haldið föngn-
um innan evrusvæðisins, of-
urseldum valdi lánardrottna
sinna.
Og ekki eru öll kurl komin til
grafar, ef marka má upptöku
sem lekið var á mánudaginn,
þar sem Yanis Varoufakis, fyrr-
verandi fjármálaráðherra
Grikklands, greindi hópi fjár-
festa frá því að undirbúningur
hefði verið langt kominn innan
gríska fjármálaráðuneytisins á
því að taka upp nýja mynt,
ásamt því sem öðru bankakerfi
hefði verið komið á fót til hliðar
við hitt, þar sem ráðuneytið
hefði gert ráð fyrir því að evr-
ópski seðlabankinn myndi loka
grísku bönkunum.
Þá hefði allur undirbúning-
urinn þurft að fara leynt, svo að
þríeykið kæmist ekki á snoðir
um hann.
Ummæli Varoufakis hafa
valdið mikilli ólgu heima fyrir
og hafa pólitískir andstæðingar
hans krafist þess að kannað
verði hvort aðgerðir hans hafi
brotið í bága við lög. Gæti það
jafnvel farið svo að Varoufakis
muni þurfa að sæta ákæru um
landráð vegna gjörða sinna.
Á móti segir hann, með
nokkrum rétti, að hann hefði
verið að vanrækja skyldur sín-
ar, hefði hann ekki
í það minnsta gert
ráð fyrir þeim
möguleika að
Grikkir þyrftu að
skipta um mynt
með nokkru hraði.
Eitt af því sem Varoufakis
hélt fram á upptökunni var að
menn á hans vegum hefðu þurft
að brjótast inn í tölvukerfi
gríska skattsins til þess að fá
þær upplýsingar sem þurfti til
þess að bankakerfi Grikklands
hefði getað starfað áfram undir
hinum nýja gjaldmiðli. Ástæð-
an fyrir því, að sögn Varoufak-
is, var sú að þríeykið var búið
að taka yfir hluta af tölvukerfi
ráðuneytisins og í raun stjórn
skattstofunnar.
Evrópusambandið hefur
mótmælt orðum Varoufakis og
sagt að framkvæmdastjórnin
og evrópski seðlabankinn hafi
eingöngu veitt skattstofunni
„tæknilega aðstoð“, en alls ekki
tekið yfir rekstur hennar. Og er
ekki að undra, því að ef orð
Varoufakis eru staðreyndum
bundin, þýðir það nánast for-
dæmalaus inngrip utanaðkom-
andi aðila í stjórn fullvalda rík-
is.
Það verður því forvitnilegt að
sjá hver framvinda þessa máls
verður, en uppljóstranir Varou-
fakis hafa allavega varpað
nokkru ljósi á það hvaða vara-
áætlanir grísk stjórnvöld höfðu
hugsað sér að grípa til, áður en
Tsipras missti kjarkinn.
Hefði verið hægt að
fara aðra leið í
Grikklandskrísunni?}
Varoufakis
varpar sprengjum
Mikil refsigleðiríkir í banda-
ríska réttarkerfinu
og hafa margir
mátt þola mikið
ranglæti hennar
vegna auk þess sem
stefnunni fylgir óhóflegur
kostnaður. Fyrir nokkrum ára-
tugum var svipað hlutfall þjóð-
arinnar í fangelsi í Bandaríkj-
unum og á öðrum
Vesturlöndum, um 0,2%. Nú er
svo komið að í Bandaríkjunum
eru vel yfir tvær milljónir
manna, eða um 0,7% þjóð-
arinnar, í fangelsum.
Þessi þróun hefur gerst með
aukinni áherslu á lágmarksrefs-
ingar og langa fangelsisvist,
jafnvel þannig að brjóti menn af
sér, þótt smávægilega sé, þrisv-
ar sinnum, þá geta þeir átt yfir
höfði sér lífstíðardóm.
Nú virðast viðhorfin í banda-
rískum stjórnmálum vera að
breytast og samstaða mögulega
að nást á þingi um að minnka
refsigleðina með það fyrir aug-
um að fækka þeim sem sitja á
bak við lás og slá.
Barack Obama
vakti athygli á dög-
unum með því að
heimsækja fangelsi
og tala gegn núver-
andi ástandi. Ekki
skiptir minna máli
að forystumenn á þingi, svo sem
forseti fulltrúadeildarinnar,
repúblikaninn John A. Boehner,
og Charles E. Grassley, repú-
blikani og formaður dómsmála-
nefndar öldungadeildarinnar,
vilja beita sér fyrir því að
minnka refsigleði og fækka
föngum. Sá síðarnefndi hyggst
leggja fram frumvarp með
stuðningi beggja flokka fyrir
sumarfrí þingsins í ágúst.
Vonandi tekst bandarískum
þingmönnum að ná saman um
lagabreytingar sem geta orðið
til þess að fækka föngum þar í
landi og færa refsingar í eðli-
legra horf. Að vísu er hætta á að
fyrirhugaðar lagabreytingar
verði útvatnaðar þegar og ef
þær ná fram að ganga, en við-
horfsbreytingarnar skipta máli
þó að óvíst sé að vandinn verði
lagfærður í einu skrefi.
Land hinna frjálsu
á ekki að leggja
ofuráherslu á að
fangelsa íbúana}
Ranglát refsigleði
É
g hallast að því að við höfum
skapað samfélag sem metur ár-
angur og velgengni í peningum
nú þegar hin árlega tekju-
keppni er hafin. Það er enginn
maður með mönnum nema vera á listanum
yfir tekjuhæstu Íslendingana. Álagningar-
skrá ríkisskattstjóra er kærkominn efniviður
að moða úr fyrir fjölmiðla landsins þegar
hálfgerð fréttaþurrð ríkir auk þess að vera
beinlínis tekjuskapandi fyrir suma útgef-
endur. Sjálfsagt eru einhverjir sem eru von-
sviknir yfir að nafn þeirra rati ekki á listana
og svo eru líklega aðrir sem þakka sínum
sæla fyrir að nafn þeirra er fjölmiðlafólki ekki
ofarlega í huga.
Í fallvaltri veröld peninganna eru sumir
sem aldrei hafa áður verið nefndir komnir á
toppinn á meðan aðrir sem áður spiluðu í úrvalsdeild
komast ekki einu sinni á blað. Þingmaður Sjálfstæð-
isflokksins ætlar að gera aðra tilraun til að leggja fram
frumvarp sem takmarka mun möguleika á að birta upp-
lýsingar um áætlaðar tekjur einstaklinga líkt og verið
hefur síðustu árin.
Í mínum huga togast á tvö sjónarmið varðandi birt-
ingu þessara upplýsinga. Annars vegar vil ég búa í gagn-
sæju og upplýstu samfélagi þar sem allt er upp á borðum
og þar með tekjur einstaklinga og fyrirtækja. Það ætti
að hvetja til meira réttlætis í samfélaginu. Hins vegar
finnst mér að tekjur séu persónulegar upplýsingar sem
engum koma við. Líkt og mér finnst að fæðingardagur
og ár ættu að vera, en mér er ekki leyft að hafa þær upp-
lýsingar fyrir mig sjálfa því kennitöluna þarf
að gefa öllum sem spyrja.
Það þekkist vel í sögunni að það má hafa
betri stjórn á lýðnum ef honum er haldið
óupplýstum. Það getur verið vopn atvinnu-
rekenda að halda launum leyndum. Á meðan
enginn getur borið sig saman við annan er
hægt að halda launum í lágmarki. Tekjulist-
arnir geta því vegið þungt í kjarabaráttu
margra. En kjarabaráttan er ekki bara hjá
þeim lægst launuðu sem geta bent á að laun
þeirra séu einungis 10% af launum æðsta
stjórnandans. Ósáttur forstjóri með 3 millj-
ónir króna á mánuði getur bankað upp á hjá
sinni stjórn og bent á annan forstjóra sem fær
4 milljónir á mánuði og farið fram á að fá
milljón meira. Það er misjafnt mannanna böl.
Birting listanna beinir kastljósinu að ein-
staklingum sem margir eru forvitnir um og vilja fá að
vita hvernig þeim hafi tekist að skapa svo miklar tekjur
að háar fjárhæðir renni í sameiginlega sjóði. Sumir segja
að upplýsingarnar ali á öfund og skapi úlfúð í þessu litla
330 þúsund manna samfélagi sem Ísland er. Við vitum þó
hverjir auðjöfrar Íslands eru hverju sinni, allavega þeir
sem eru með heimilisfestu hér á landi.
Rökin um upplýst samfélag finnst mér vega mjög
þungt í þessu tilliti. Því er ég ekki viss um að frumvarp
þingmannsins fái hljómgrunn á Alþingi.
Eigum við ekki bara að gleðjast með öllu þessu há-
launafólki sem leggur vonandi sitt til samfélagsins án
þess að kveinka sér undan þeim greiðslum? Kannski eru
sumir jafnvel stoltir af framlagi sínu. margret@mbl.is
Margrét Kr.
Sigurðardóttir
Pistill
Hvað áttu mikið af peningum?
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
Nýr hugbúnaður
í bráðaþjónustu
FRÉTTASKÝRING
Þórunn Kristjánsdóttir
thorunn@mbl.is
Eldra fólki sem sækir sérlæknisþjónustu á bráða-móttöku og bráðadeildirLandspítalans fjölgar
stöðugt. Það er í takt við aukinn
fjölda eldra fólks hér á landi. Til að
unnt sé að sinna þessum hóp betur
þarf að koma til móts við fjölbreyttar
þarfir hans og því er verið að vinna
að þróun nýs hugbúnaðar sem og að
endurbæta verkferla innan Land-
spítalans.
Eldra fólk glímir oft við fjöl-
þættan vanda, t.d. við aldurstengdar
breytingar, fjölda langvinna sjúk-
dóma, tekur oft inn fjölda lyfja og býr
við færnitap sem getur hvort tveggja
verið líkamlegt og andlegt svo dæmi
séu tekin. Til allra þessara þátta þarf
að líta þegar eldra fólk sækir sér
læknisaðstoð á heildrænan hátt.
Hugbúnaðurinn sem um ræðir
verður notaður til skimunar og við
mat á heilsufari auk mats á þjónustu-
þörf. Reiknað er með því að hugbún-
aðurinn verði tilbúinn og kominn í
notkun á Landspítalanum eftir tvö
ár. Þetta er þróunarverkefni í sam-
starfi við framkvæmdastjóra flæði-
sviðs Landspítala, hugbúnaðarfyrir-
tækisins Stika ehf. og Tækni-
þróunarsjóðs Rannís.
Hugbúnaðurinn er staðfærður fyrir
heildrænt öldrunarmat og var þróað-
ur af vísindamönnum innan Int-
erRAI. Það er alþjóðlegur fé-
lagsskapur vísindamanna án
hagnaðarsjónarmiða, sem hefur beitt
sér fyrir þróun matstækja sem nýta
má á öllum sviðum heilbrigðis- og fé-
lagsþjónustu fyrir eldra fólk og fólk
með langvinna sjúkdóma óháð aldri.
Heildarsýn á heilsu fólks
Með heildrænu öldrunarmati við
komu á bráðamóttöku fást upplýs-
ingar og heildarsýn um heilsu á
mörgum sviðum í tölulegu formi. Út
frá niðurstöðu matsins eru metin lík-
indi á mismunandi útkomu ein-
staklinganna í kjölfar veikinda, svo
sem þörf fyrir endurteknar innlagnir
á sjúkrahús og dvöl á hjúkrunar-
heimili. Við mismunandi líkur á út-
komu verða síðan tengd úrræði sem
segja má að séu annars konar afurð
verkefnisins en það eru skýr og jafn-
vel ný þjónustuferli til að vinna eftir
á bráðamóttöku og legudeildum
Landspítalans. Með fyllri upplýs-
ingum, s.s. sjúkrasögu, um lyfjanotk-
un og búsetuhætti, næst nákvæm
greining á heilsu, færni og að-
stæðum, sem nauðsynleg er til að
einstaklingar fái rétta meðferð og á
réttum tíma.
Markmiðið er að gera þjón-
ustuna markvissa, skilvirka og hag-
kvæma á sama tíma og gæði þjónust-
unnar og árangur í umönnun
langveikra eldri skjólstæðinga Land-
spítalans eru metin.
Flestir þeirra sem nýta sér heil-
brigðisþjónustu almennt, bæði á
heilsugæslustöðvum, sérfræðilækna-
þjónustu og á sjúkrahúsum, eru aldr-
aðir.
Morgunblaðið/Golli
Þjónusta Hugbúnaður í bráðaþjónustu mun auðvelda þjónustu við aldraða.
„Stiki hefur um
16 ára skeið
þróað hug-
búnað af þessu
tagi til að meta
heilsufar og
gæði heilbrigð-
isþjónustu í
samstarfi við
þá sem þjón-
ustuna veita á
hjúkrunarheimilum í heimahjúkrun
og heimaþjónustu svo og á geð-
sviði. Við þróun hugbúnaðar hafa
samstarfsaðilar verið Embætti
landlæknis, velferðarráðuneytið,
Landspítali, velferðarsvið Reykja-
víkurborgar, dvalar- og hjúkrunar-
heimili og aðrar heilbrigðisstofn-
arnir um land allt,“ segir Svana
Helen Björnsdóttir, stjórnar-
formaður Stika, og tekur fram að
upplýsingarnar verði verndaðar
samkvæmt persónuverndarlögum.
Hún bendir á að ný og aukin
tækni geti bætt stöðuna mikið.
Nútímavæðing heilbrigðisgagna
þar sem hægt sé að gera þau að-
gengilegri fyrir heilbrigðisstarfs-
fólk breyti miklu.
Hún nefnir að einn af kostunum
við þetta kerfi, fyrir utan að fylgj-
ast náið með hvað virkar fyrir ein-
staklinginn, sé að þarna safnast
saman fyllri tölulegar upplýsingar
sem rannsóknargrunnur sem hægt
er að rýna í og vinna frekar úr í
framtíðinni.
Upplýsingar verndaðar
HUGBÚNAÐARÞRÓUN Í HEILBRIGÐISKERFINU
Svana Helen
Björnsdóttir