Skagfirðingabók - 01.01.2001, Blaðsíða 165

MÚRINN RAUÐIÁ HÓLUM
Það má með sanni segja að koma Gottskálks hafi markað upp-
haf gullaldar fyrir Hólastað, sem stóð allt þar til Jón Arason
varð höfðinu styttri rúmlega öld síðar. Ef einhverntíma var fé
og svigrúm til framkvæmda á Hólum var það á þessum tíma.
Gottskálk hóf m.a. að gera út verslunarskip í nafni Hólastaðar,
er lagði út frá Kolbeinsárósi og var undanþegið konungstoll-
um.28 Þar eignaðist Hólakirkja sitt eigið hafskip sem hægt var
að senda í leiðangra um alla Norðurálfu og því hægur vandi að
fá steinsmiði og verkfæri til staðarins. Steinhögg Gottskálks
hefur líklega verið unnið af Norðmönnum og ekki komið við
íslendinga að öðru leyti en því að einhverjir landsmenn hafa
flutt grjót úr fjallinu og síðan unnið sem handlangarar. Þá hef-
ur heldur ekki verið viðvarandi grjótsmiðja á Hólum, heldur
aðeins vinna við þetta eina verk, sem líklega hefur ekki tekið
ýkja langan tíma, því Hólakirkju skorti hvorki menn né fjár-
muni um þessar mundir. Um miðja ensku öldina voru erlend
skip í hverri vík og samskipti við útlendinga daglegt brauð.
Þess vegna hefur útkoma nokkurra Norðmanna ekki þótt eins
miklum tíðindum sæta og á dögum Auðunar rauða, þegar ár
gátu liðið án þess að erlend fley sæjust við Islandsstrendur.29
Þótt enska öldin væri uppgangstími í efnalegu tilliti, hrakaði
ritmennt landsmanna stórum. Eftir 1430 og fram til næstu
aldamóta eru engir annálaritarar þekktir í landinu og samtíma-
frásagnir skortir um nær öll atriði. Margir stóratburðir urðu á
þessum tíma, en vitneskja um þá er mjög óljós og í þjóðsagna-
stíl. Þar á ofan bætist ringulreið siðaskiptanna þar sem mörg
skjöl kaþólsku kirkjunnar urðu annað hvort ofsa eða vanrækslu
lúterstrúarmanna að bráð. Allt þetta verður til þess að seinni
hluti fimmtándu aldar er einn myrkasti kaflinn í Islandssög-
unni og því er næsta fátt vitað með vissu um biskupstíð Gott-
skálks. Sú staðreynd að engin heimild nefnir steinsmiðju á
Hólum á þeim árum, sannar því ekkert, hvorki til né frá.
28 D7V, nr. 56.
29 Sjá Ásgeir Jónsson (1994).
163