Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1990, Page 151
MÚLAÞING
149
Vilhjálmur Hjálmarsson segir frá því í Mjófirðingasögum, fyrsta
bindi, hve fiskúrgangur reyndist kröftugur áburður við túnræktun á
Brekku upp úr síðustu aldamótum. Vilhjálmur segir svo frá:
„Við þaksléttun skipti afar miklu máli að hafa mikinn og góðan undirburð.
Húsdýraáburður var góður undirburður, en akki alltaf fyrir hendi í nægilega
miklum mæli. Fiskúrgangur, hausar, dálkar og slóg var enn betra til þeirra nota,
gaf meira gras og entist lengur. Kröftugasti undirburðurinn var þó grútur. Hann
gaf mjög góða sprettu á fyrsta og öðru sumri og jafnvel því þriðja, en var annars
sagður endingarminni en beinin.“
Miðað við þessa lýsingu á reynslu Mjófirðinga af notkun fiskúrgangs
sem áburðar virðist það fyrst og fremst hafa verið íhaldssemi sem
orsakaði í hve litlum mæli Austfirðingar notfærðu sér úrganginn í
ræktunarskyni.
Fyrstu hugmyndir um „fiskiáburðarverksmiðjur“
Árið 1904 gekk vélbátaöld í garð á Austfjörðum. Vélbátunum fjölg-
aði hratt og afli jókst mikið með tilkomu þeirra. Og um leið varð
meðferð fiskúrgangsins í útgerðarstöðvunum enn meira vandamál en
verið hafði. Árið 1906 mátti t. d. lesa eftirfarandi í Austra um ástandið
í þessum efnum í Seyðisfjarðarkaupstað:
„Oss blöskraði opt í sumar, að sjá rastirnar af slori og þorskhausum liggja
eptir endilöngu fjöruborðinu hér inn við kaupstaðinn. Fyrst og fremst gremst
manni að hugsa til þess, hve mikill auður liggur þarna ónotaður, og í öðru lagi
eru óhreinindi að þessu og hneyksli að sjá það liggja fast upp við götur bæjar-
ins . . .“
Þegar framangreind lýsing er höfð í huga þarf engan að undra þó
einmitt þetta sama ár hafi vaknað hugmyndir á Seyðisfirði um að koma
á fót verksmiðju til að vinna áburð úr fiskúrgangi. Þann 17. nóvember
árið 1906 birtist grein í Austra, sem fjallaði um þetta efni og var þar
vakin athygli á þeirri framför sem yrði ef slíkum verksmiðjum yrði
komið á fót á helstu útgerðarstöðum austanlands.
í umræddri grein kom fram að áður hefði komið til tals að stofnsetja
verksmiðju af þessu tagi á Seyðisfirði, en hingað til hefði það reynst
erfiðleikum bundið. Heppilegast var talið að reisa verksmiðjuna við