Jökull - 01.12.1990, Blaðsíða 26

Rutten, M. G. 1958. Geological reconnaissance of
the Esja - Hvalfjörður - Armannsfell area, south-
western Iceland. VerhancLelingen van het Kon.
Ned. Geologisch-Mijnbouwkundig Genootschap,
Deel XVII, 219-298.
Shultz, A. W. 1984. Subaerial debris-flow deposition
in the upper Paleozoic Cutler Formation, westem
Colorado. Journal of Sedimentary Petrology 54,
759-772.
Shaw, J. 1987. Glacial sedimentary processes anden-
vironmental reconstruction based on lithofacies.
Sedimentology 34, 103-116.
Smith, G. A. 1987. The influence of explosive vol-
canism on fluvial sedimentation: The Deschutes
Formation (Neogene) in central Oregon. Journal
of Sedimentary Petrology 57, 613-629.
Sæmundsson, K. 1980. Outline of the geology of
Iceland. Jökull 29, 7-28.
Sæmundsson, K. 1985. Subaerial volcanism in the
western North Atlantic. In P.R. Vogt and B. E.
Tucholke eds., The western North Atlantic Re-
gion, vol M, Decade of North American Geology
(DNAG) series, Geological Society of America,
Boulder, 69-86.
Sæmundsson K. and H. Jóhannesson 1980.
Jarðfræðirannsóknir á Fljótshverfis- og Síðu-
mannaafréttum. Dagskrá og ágrip. Ráðstefna um
jarðhita7. nóv. 1980. Jarðfræðafélag Islands.
Sæmundsson, K. and H. Noll 1974. K/Ar ages of
rocks from Húsafell, western Iceland, and the de-
velopment of the Húsafell central volcano. Jökull
24, 40-59.
van Bemmelen, R. W. and M. G. Rutten 1955. Table-
mountains ofnorthern Iceland. Leiden, E. J. Brill,
217 pp.
Walker, G. P. L. and D. H. Blake 1966. The forma-
tion of a palagonite breccia mass beneath a valley
glacier in Iceland. Quarterly Journal ofthe Geo-
logical Society ofLondon 122, 45-61.
ÁGRIP
SETLÖG FRÁ SÍÐARIHLUTA PLÍÓSEN Á
VESTURLANDI
Setlög í jarðlagastafla ofanverðs Borgarfjarðar og
Hvalfjarðar hafa að geyma vitnisburð um síbreytilegt
umhverfi á myndunartíma þeirra. Nákvæm greining
á myndunarferlum og uppruna setlaganna, þar sem
fjölda viðmiðana var beitt, beindist einkum að því að
afla upplýsinga um loftslagsbreytingar út frá stöðu og
fjölda eiginlegra jökulbergslaga í jarðlagastaflanum.
Við túlkun slíkra gagna er nauðsynlegt að taka mið
af ólíkum forsendum við myndun setlaganna. Hafa
ber í huga að jökulberg myndað inn til lands má bæði
túlka sem afleiðingu víðtækrar jöklunar eða staðbund-
innar, en slfk jökulbergslög eru sitthvað þegar kemur
að túlkun á fornveðurfari.
Jarðlagastaflar í Hálsasveit í ofanverðum Borgar-
firði og í Hvalfirði hafa að geyma jarðlög frá efri hluta
Gauss segulskeiðsins og frá Matuyama segulskeiðinu.
Hálsasveitarsvæðið hefur að geyma vitnisburð um set-
myndun í virkri megineldstöð, þar sem í jarðlagastafl-
anum skiptast á ísúrir og basískir eldvirkni kaflar með
myndun hraunlaga, rúmmálsfrekra ignimbrítlaga, ým-
iss konar aurflóða og jökulbergsmyndana. Móberg
finnst eingöngu í tengslum við yngstu setmyndanimar
á svæðinu. Tíu setlög, illa aðgreind eftir komastærð,
liggja á milli hraunlaga í um 800 m þykkum jarðlag-
astafla Hálsasveitarsvæðisins, þar af hafa fimm verið
greind sem jökulbergslög.
Setlög í Hvalfirði bera einnig merki þess að hafa
myndast í virku eldgosabelti, en eru þó ólík setlögum
í Borgarfirði að því leyti að megnið af gosberginu er
af basískum toga. Áhrif vatns hafa verið meiri í Hval-
firði og kemur það fram í þykkum straumvatna- og
stöðuvatnamyndunum, auk umfangsmikilla bólstra-
og brotabergsmyndana. I Hvalfirði eru níu setlög
úr illa aðgreindu efni á milli hraunlaga í um 950 m
þykkum jarðlagastafla. Tvö jökulbergslög hafa ver-
ið greind í jarðlagastafla frá efsta hluta Gauss og að
minnsta kosti fjögur í jarðlagastafla sem talinn er til-
heyra Matuyama segulskeiðinu upp á Olduvai.
Sú mynd sem hér er dregin af jöklunarsögu ofan-
verðs Borgarfjarðar og Hvalfjarðar á efsta hluta Plíó-
sen og upphafi Pleistósen er talsvert frábrugðin fyrri
24 JÖKULL, No. 40, 1990