Dagblaðið Vísir - DV - 18.11.2014, Blaðsíða 20

Heimilisfang
Tryggvagötu 11
Hafnarhvoli, 2. hæð
101 Reykjavík
fréttaskot
512 70 70fr jál s t, ó Háð dag b l að DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins á stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Öll viðtöl blaðsins eru hljóðrituð. Notkun á efni blaðsins er óheimil án samþykkis.
512 7000
512 7010
512 7080
512 7050
aðalnúmer
ritstjórn
áskriftarsími
auglýsingar
sandkorn
20 Umræða
Útgáfufélag: DV ehf. • Stjórnarformaður: Þorsteinn Guðnason • Ritstjóri: Hallgrímur Thorsteinsson
Fréttastjóri: Jóhann Hauksson • Ritstjórnarfulltrúi: Ingi Freyr Vilhjálmsson • Umsjónarmaður innblaðs: Sólrún Lilja Ragnarsdóttir
Framkvæmdastjóri : Steinn Kári Ragnarsson • Umbrot: DV ehf. • Prentun: Landsprent • Dreifing: Árvakur
Vikublað 18.–20. nóvember 2014
Jæja, getum við haldið áfram?
J
æja, segir fólk sem enn bíð-
ur eftir að Ísland nái sér á strik
eftir hrunið og verði aftur eðli-
legt land, með tiltölulega eðli-
lega skóla og frábært heilbrigð-
iskerfi og stjórnmálamenn sem við
getum bara hent græskulaust að en
þurfum ekki að vantreysta nánast
botnlaust.
En kannski vorum við aldrei með
normal þjóðfélag á borð við ná-
granna okkar á Norðurlöndum sem
við keppumst við að hafa í fullu tré
við. Kannski varð hrunið einfaldlega
til þess að við fórum raunverulega að
horfast í augu við galla okkar og það
sé sú sára naflaskoðun sem við sitj-
um nú föst í.
Ein útgáfa þeirrar naflaskoðunar
er að það hafi í rauninni aldrei verið
möguleiki fyrir okkar 300.000 manna
þjóð að halda hér uppi sjálfstæðu
lýðveldi með nútíma velferð á borð
við það besta sem gerist í heimin-
um. Gunnar Smári Egilsson, forvíg-
ismaður nýja Fylkisflokksins, heldur
þessu fram, að við höfum einfald-
lega lifað í blekkingu allan lýðveld-
istímann og gerðum best í því að
bakka aftur undir Noregskonung.
Það sé eina leiðin til að ná einhverj-
um stöðugleika í þetta samfélag sem
sveiflast alltaf öfganna á milli með
allt í háalofti.
Jæja, segir sú kynslóð sem tekið
hefur við kefli mótmælanna á Aust-
urvelli, annarrar kynslóðar mót-
mælendurnir eftir hrun. Þetta fólk er
að byrja að eiga börn og er að leita
leiða til að normalísera þetta sam-
félag á ný. Leita leiða til að geta átt
milli hnífs og skeiðar og þak yfir höf-
uðið.
Jæja, eigum við ekki að fara að
segja þetta gott af þessu bulli, segja
þau. Jæja, er ekki tími til að við lát-
um þessi kerfi okkar fara að virka.
Jæja, getum við haldið áfram núna?
Núna þegar reddararnir eru komn-
ir með leiðréttinguna sem þeir voru
kosnir út á.
Vissulega var þar verk að vinna
en meginskaðinn í hruninu hefur
ekki orðið í eignastöðu heimilanna.
Stóra verkefnið sem aftur á móti
blasir við þegar hér er komið sögu
er hinn mikli skaði og sú hættulega
trosnun sem er að verða í megin-
þráðum samfélagssáttmálans, þeirri
óskráðu sátt sem þrátt fyrir allt gerði
það að verkum – meðan hann hélt –
að það gat verið gott að búa í þessu
landi.
Heilbrigðiskerfið íslenska, sem
nú virðist komið á vonarvöl, er í
þungamiðju þessa sáttmála. DV rek-
ur í dag eins og í mörgum undan-
förnum tölublöðum, sorglega sögu
Íslendings sem finnur á eigin skinni,
bókstaflega lífi sínu og limum,
hvernig heilbrigðiskerfið er að gefa
eftir og bregðast þar sem síst skyldi.
Það botnlausa skeytinga- og öryggis-
leysi sem víða er farið að gera vart
við sig í kerfinu er með ólíkindum.
Kári Stefánsson, forstjóri Ís-
lenskrar erfðagreiningar, sagðist í
viðtali í þættinum Sprengisandi á
Bylgjunni um helgina ekki skilja
hvað gerst hefði í íslensku samfélagi
þegar kæmi að því að hlúa að heil-
brigðiskerfinu.
Kári hefur sagt það áður að
fyrst hægt var að finna tugi millj-
arða króna hjá föllnum bönkum til
að bæta lánastöðu fólks sé áhættu-
laust eins hægt að sækja það fé til að
bjarga heilbrigiskerfinu.
„Staðreyndin er sú að með því að
gera það ekki erum við að taka miklu
meiri áhættu. Við erum með heil-
brigðiskerfi sem er laskað. Við erum
að taka þá áhættu að fólk deyi og
þjáist og svo framvegis og svo fram-
vegis ... menn hljóti að komast að
þeirri niðurstöðu að þetta sé ósköp
eðlilegt. Ég er alveg handviss um
að virðing okkar á alþjóðavettvangi
myndi rísa lóðrétt,“ sagði Kári.
Tilfinning Kára er auðvitað rétt,
hún er okkar allra, við megum ekki
og getum ekki glutrað niður heil-
brigðiskerfinu og skólunum. Hvort
reddingin sem hann leggur til er rétt,
að einfaldlega sé hægt að ná í það
sem upp á vantar hjá bönkunum, er
hins vegar annað mál.
Jæja, það verður víst nóg af fram-
sóknarriddurum sem lofa því í næstu
kosningum að redda hlutunum á
þennan einfalda hátt. En því mið-
ur verður minna framboð af stjórn-
málamönnum sem vilja helga sig því
vandasama verki að endurnýja sam-
félagssáttmálann lið fyrir lið. n
Sæstrengurinn og
Grænland
Stórfelld uppbygging í raforku-
málum Breta er orðin stað-
reynd sem setur þrýsting á að
niðurstaða fáist um framtíð
stóra sæstrengsins til Bretlands.
Landsvirkjun þrýstir á en mæt-
ir tómlæti Ragnheiðar Elínar Árna-
dóttur iðnaðarráðherra. Ketill
Sigurjónsson orkubloggari bendir
á að þessi nýja orkustefna Breta
sé raunveruleiki en ekkert fram-
tíðarleikrit, breska landsnetið UK
National Grid hafi gert risastór-
an lánasamning við Evrópska
fjárfestingabankann (EIB) upp á
1,5 milljarða GBP, sem er stærsta
einstaka lánið sem EIB hefur lán-
að til eins og sama fyrirtækisins.
Ketill segir líklegt, að næsta stóra
kapaltenging Bretlands verði ekki
við Ísland, heldur Noreg.
Nefnt hefur verið að það mæli
í mót sæstreng héðan til Bret-
lands að ónýtt framleiðslugeta
íslenskra orkuauðlinda sé tæp-
lega af þeirri stærðargráðu að
hún beri slíka risaframkvæmd,
auk þess sem Íslendingar sjálfir
hafi not fyrir hana alla til fram-
tíðar. Sala íslenskrar raforku á
Evrópumarkað skipti heldur eng-
um sköpum í orkubúskap álf-
unnar. Heildarframleiðsla innan
ESB-ríkja er um 3.180.000 gwst á
ári en heildarframleiðslugeta Ís-
lands til samanburðar er um það
bil 25.000 gwst á ári , eða langt
innan við 1 prósent framleiðsl-
unnar í Evrópu. Sæstrengsdæm-
ið lítur hins vegar allt öðru vísi
út ef vatnsorka Grænlands bæt-
ist við. Brúttóframleiðslugeta
fallvatna Grænlands 800.000 gwst
á ári eða 27 prósent af núverandi
raforkuframleiðslu ESB-ríkja.
Kannski er tímabært að skoða
rafstrengsmálið í þessu sam-
hengi.
Gísli Freyr í Kastljósinu
Staða Gísla Freys Valdórssonar,
fyrrverandi aðstoðarmanns inn-
anríkisráðherra, var vægast sagt
orðin ferleg þegar hann lagði
fram dramatíska
játningu á brotum
sínum í lekamál-
inu fyrir dómi, rétt
áður en komið
var að tilheyrandi
vitnaleiðslum yfir
fleiri starfsmönn-
um ráðuneytisins og jafnvel ráð-
herra í aðalmeðferð.
Ýmsir hafa þó velt vöngum yfir
því hvers vegna Gísli Freyr hafi
ekki látið játninguna frammi fyr-
ir dómaranum nægja og hvers
vegna hann ákvað að fara líka í
Kastljósið um kvöldið. Víða var
gerður góður rómur að hugrekk-
inu sem Gísli Freyr sýndi með
því. En sú skýring heyrist líka,
að almenningstenglafyrirtæk-
ið KOM hafi mælt með Kastljós-
framkomunni til að klára mál-
ið, það hafi þótt nauðsynlegt
lokaskref gagnvart almenningi.
Ég fékk að vera
forsíðustúlkan
Ég trúði á mál-
stað okkar
Styrmir Gunnarsson um upplýsingaöflun um kommúnista - DV
Við getum ekki beðið eftir
nýjum spítala
Jakob Jóhannsson krabbameinslæknir - DVGuðríður Haraldsdóttir blaðakona um nýútkomna bók sína - DV
Leiðari
Hallgrímur Thorsteinsson
hallgrimur@dv.is
„ Jæja, það verður
víst nóg af fram-
sóknarriddurum sem
lofa því í næstu kosning-
um að redda hlutunum á
þennan einfalda hátt.
Haldið aftur af valdsmönnum
V
itanlega kæmi sér best fyr-
ir ríkisstjórnir að þær hefðu
rúmt frelsi til að framfylgja
stefnu sinni og þyrftu ekki
að glíma við stjórnarand-
stöðu, fjölmiðla og múður í almenn-
ingi sem hefur allt á hornum sér.
Þannig gætu þær haft meira svig-
rúm til að velja meðul sem þær telja
heppilegust til að bregðast við að-
kallandi úrlausnarefnum eða efna
kosningaloforð sín.
En svo einfalt er þetta ekki sam-
kvæmt kokkabókum lýðræðisins
því rík ástæða hefur þótt til þess að
takmarka athafnafrelsi ríkisstjórna.
Þær eiga það nefnilega til að mis-
nota völd sín. Þær geta misbeitt
valdi með því að þrengja að borg-
aralegum réttindum einstaklinga í
þágu sérhagsmuna, jafnvel þröngra
eiginhagsmuna. Afgreiðsla um-
deildra laga um eftirlaun ráðherra,
þingmanna og dómara á Alþingi
árið 2003 er dæmi um misbeitingu
valds í þágu sérhagsmuna íslenskra
stjórnmála- og embættismanna.
Þau lög voru afnumin í tíð síðustu
ríkisstjórnar að svo miklu leyti sem
það var hægt.
Í réttarríkinu eru bönd sett á hið
opinbera stjórnvald og það ekki að
ástæðulausu. Réttarríkið felur í sér
að þeir sem gegna æðstu valda-
stöðum þjóðfélagsins lúta sömu
réttarreglum og aðrir. Við höfum af
þessum sökum komið okkur upp
stofnunum sem hafa það sérstaka
hlutverk að vernda borgarana gegn
þessum möguleika á ofríki og geð-
þótta stjórnarherranna. Má þar
nefna umboðsmann Alþingis og
Ríkisendurskoðun sem vaktar með-
ferð skattfjár.
Aðferðirnar
Bandaríski þjóðfélagsrýnirinn og
jafnréttissinninn Naomi Wolf hefur
bent ungum ættjarðarvinum á hætt-
una sem hún telur að steðji að frelsi
Bandaríkjamanna með stöðugum
atlögum stjórnvalda að lýðræðinu
og frelsishugsjónum höfunda
bandarísku stjórnarskrárinnar (The
End of America – Letter of Warning
to a Young Patriot). Athæfi stjórn-
valda gegn borgaralegu frelsi og lýð-
ræði dregur hún saman í nokkra liði:
Stjórnvöld halda því að almenningi
að ógnir steðji að þjóðinni frá er-
lendum óvinum en einnig frá öflum
innanlands. Þau stunda kerfisbund-
ið eftirlit með venjulegum borgur-
um, safna upplýsingum um félaga-
starfsemi þeirra og njósna um hópa.
Lykileinstaklingar, sem ekki fylgja
stefnu stjórnvalda, eru gerðir að
skotspæni og grafið undan tilveru
þeirra og framavonum. Stjórnvöld
reyna að koma böndum á frjálsa
fjölmiðla og hafa í hótunum við þá.
Gagnrýni á stjórnvöld er gerð tor-
tryggileg og mótþrói er talinn land-
ráð. Loks grafa stjórnvöld sjálf und-
an lögum og rétti. Kannast einhver
við athæfið? Lítum okkur nær.
Skrumskælingin
Hefur því verið haldið að þjóðinni að
hætta steðji að henni frá erlendum
óvinum? Já. Hér mögnuðu hægri-
menn upp Rússagrýlu yfir mein-
lausum og þjóðræknum sósíalist-
um. Þegar kalda stríðinu lauk varð
helsti óvinurinn Evrópusambandið
og síðar Bretar og Hollendingar eft-
ir að íslenskir óráðsíumenn höfðu
lagt drápsklyfjar á almenning. Finn-
um sameiginlegan óvin segja þjóð-
remblar og vinna kosningasigra.
Hefur upplýsingum verið safnað um
borgarana hér á landi og stundaðar
persónunjósnir? Já. Hér í blaðinu í
dag er enn ein staðfestingin á því og
nú hjá fyrrverandi ritstjóra Morgun-
blaðsins, Styrmi Gunnarssyni, sem
bar fé á mann fyrir upplýsingar um
fundahöld og aðrar athafnir sósía-
lista á sjöunda áratug síðustu aldar.
Þær upplýsingar rötuðu með mikl-
um líkum í bandaríska sendiráð-
ið. Vel þekktar eru pólitískar sím-
hleranir á fyrri tíð sem rekja mátti
til langvinnra yfirráða sjálfstæðis-
manna í stjórnkerfinu. Er grafið und-
an lykileinstaklingum, þeir ofsóttir
og framavonir þeirra eyðilagðar? Já.
Óteljandi vitnisburðir eru um slíkar
ofsóknir á fyrri tíð vegna stjórnmála-
skoðana. Já, fjölmiðlar hafa einnig
verið ofsóttir hér á landi og fram-
kallað eins konar þöggunarástand.
Hafði ekki Vigdís Hauksdóttir, for-
maður fjárlaganefndar, í hótunum
við RÚV alveg nýverið?
Já, gagnrýni á stjórnvöld er gerð
tortryggileg og friðsamleg mótmæli
sömuleiðis. Menn eru sagðir um-
deildir, óþjóðhollir og liðsmenn
annarlegra afla. Heilu stofnanirnar,
eins og Samkeppniseftirlitið og sér-
stakur saksóknari, snýta blóði eft-
ir að hafa orðið á vegi stjórnvalda.
Grafa stjórnvöld sjálf undan lögum
og rétti? Já. Auðvelt er að benda á
lekamálið í því sambandi og leyni-
makk sem hefur nú stórskað-
að stjórnkerfið og trúverðugleika
stofnana. n
Jóhann Hauksson
johannh@dv.is
Kjallari
„ Í réttarríkinu eru
bönd sett á hið
opinbera stjórnvald og
það ekki að ástæðulausu
Mynd SiGTRyGGuR ARi