Jón á Bægisá - 30.09.2004, Síða 142

Christa Schuenke
Og þar sem við erum að ræða um formið þá langar mig að segja nokkur
orð um þýðinguna mína. Ég benti á að hún væri sú 47. í röðinni af heild-
arþýðingum á sonnettum Shakespeares. En hún er ekki sú nýjasta, það
hafa verið gerðar a.m.k. sjö nýjar þýðingar á öllum sonnettum Shake-
speares frá því mín kom út og þar af hafa fjórar verið gefnar út; auk þess
fjölmargar þýðingar á hluta þeirra sem bera þó oftast einkenni endur-
ritunar eða staðfæringar og ekki er unnt að kalla þýðingar í eiginlegri
merkingu þess orðs. Hvað er það sem vekur svo gífurlegan áhuga þýðenda
á þessum textum — að eilífum boðskap þeirra og fegurð frátöldum? Hvers
vegna er verið að þýða sonnetturnar, og Shakespeare yfirleitt, aftur og
aftur?
Stærsta afrekið í Shakespeare þýðingum unnu August Wilhelm
Schlegel og Ludwig Tieck sem gáfu okkar „þýskan“ Shakespeare og gerðu
leikrit Shakespeares almennt aðgengileg.
Á hinn bóginn urðu þessar þýðingar þess valdandi að til varð nokkurs
konar „rómantískur skóli“ í viðtökum á Shakespeare sem einnig hefur haft
mikil áhrif á fjölda þýðinga á sonnettunum langt fram eftir 20. öld. Þessi
nálgun hefur í raun undanskilið margt af því sem Shakespeare hefúr við
okkur að segja í dag, það sem við skynjum í honum. Það má í raun segja
að hver tilraun til að þýða sonnetturnar — eða Shakespeare allan — sé í raun
tilraun til að komast á þau ókönnuðu svið sem fyrri þýðendur hafa
annaðhvort ekki skynjað eða fundist skipta minna máli, ef ekki hreinlega
óviðeigandi, og þar með til að undirstrika það í þýðingu sem gerir frum-
textann ferskan enn þann dag í dag.
Ætlun mín var að hverfa frá hinni rómantísku túlkun á sonnettunum.
Ég reyndi því að hlusta nákvæmlega á Shakespeare og forðaðist að setja
hann á stall og krjúpa fyrir goðinu, heldur reyndi ég — með allri viðeigandi
virðingu - að draga úr fjarlægðinni milli mín og hans þannig að við
stæðum nokkurn veginn jafnfætis. Það gerði um leið þá kröfu til mín, auk
alls annars, að halda eins mikilli tryggð við form frumtextans, allt til þess
að nota mjög lítið af veiku tvírími í samræmi við hann og nota heldur
sterkt einrím sem eykur spennu og þéttleika á þýsku. Enjambement er
heldur ekki notað á tilviljunarkenndan hátt í sonnettunum og reyndi ég að
halda því þar sem það kemur fyrir. Shakespeare þarf sjálfur mjög sjaldan á
slíkum línutilfærslum að halda og nær því ótrúlega oft að halda einum
þanka í einni braglínu.
Enjambement er hins vegar oft notað af þýskum þýðendum í rímnauð
og því ofnotað oft á tíðum þótt það sé í raun ljóðrænt stílverkfæri. Ég hef
reynt að beita því með þeim hætti.
Sem dæmi langar mig að nota 18. sonnettuna til að skýra hvernig ég hef
reynt að nálgast frumtextann eins og unnt er og forðast notkun á enjambe-
140
á Cffiœyehá — Tímarit þýðenda nr. 8 / 2004