Jón á Bægisá - 30.09.2004, Qupperneq 170

Þorsteinn Gylfason
hrynjandi. Sumt af því sem okkur er tamast að telja til stíls er líka í ætt við
söng. Til dæmis einfaldleiki. Einfaldleiki er eitt af því sem Sigfús Daðason
telur til höfuðkosta á þýðingu Sveinbjarnar á Hórasi, og segja mætti að
einn munurinn á Sveinbirni og Helga sé sá að Helgi reyni að vera enn þá
einfaldari en Sveinbjörn í tökum sínum á vorljóðinu.
Einfaldleiki er í ætt við söng meðfram vegna þess að einfalt mál er gjarnt
á að heyrast sem talað mál. Það er sjálfkrafa einhver tónn í því. Tónninn
getur þó að sjálfsögðu verið býsna breytilegur frá manni til manns sem
með það fer. Alveg eins og tónninn í „Ekkert að þakka". Tónn er eins kon-
ar lag.
Einfaldleiki er einhver þyngsta þraut sem þýðendur ljóða glíma við.
Helgi Hálfdanarson hefur sýnt fram á að það sé ókleift að þýða línuna „Du
bist wie eine Blume“ nema á einn veg á íslenzku: „Þú ert eins og blóm“ —
og með því að þessi íslenzka setning getur ekki orðið ljóðlína í ferskeytt-
um hætti Heines verður kvæðið óþýðanlegt á íslenzku. Áður en Helgi
leiddi þetta í ljós höfðu að minnsta kosti fimm íslenzk skáld spreytt sig á
að þýða kvæðið.7
§5 Líkingar og hljómar
Það er hrynjandi og lag í kvæðum. Hvað um hljóma? Það er freistandi að
bera saman hljóma í tónlist og líkingar í kveðskap. Hér er ég á hálum ís.
Það eru mikil fræði af líkingum, og á þessari stundu hef ég ekki nokkur
tök á að reifa svo mikið sem brot af þeim.8 Ég ætla að láta nægja að segja
að brestur í líkingu - eins og sá sem Snorri Sturluson kallaði að ort væri
ríykrað — er að ýmsu leyti sambærilegur við mishljóm í tónlist. (Með þessu
er auðvitað ekki sagt að nykraðar líkingar og mishljómar eigi engan rétt á
sér.)
Lítum á þriðju línuna í kvæði Hórasar.
Solvitur acris hiemps grata visae
veris et Favoni
trahuntque siccas machinae carinas.
Þiðnar á vorinu þelinn í jörðu
í þægum vestan-gusti,
og eiki-hlunnar ýta þurrum kjölum.
7 Helgi Hálfdanarson: „Heilsaði hún mér drottningin“ í Molduxa, 85-88.
8 Sjá um þetta efni Þorstein Gylfason; Að hugsa á íslenzku, Heimskringla, Reykjavík 1992.
168
tz MCBodiá — TÍMARIT ÞÝÐENDA NR. 8 / 2004