Bændablaðið - 26.03.2015, Blaðsíða 32

32 Bændablaðið | Fimmtudagur 26. mars 2015
Í erindi sínu á ráðstefnunni
Lífrænn úrgangur, bætt nýting,
minni sóun, velti Stefán Gíslason
umhverfisstjórnunarfræðingur
fyrir sér spurningunni af hverju
sveitarfélög ættu að huga að
lífrænum úrgangi.
Stefán telur ástæðurnar vera
ferns konar en um leið nátengdar.
1) lagalegar, 2) umhverfislegar, 3)
fjárhagslegar og 4) ímyndarlegar.
Skylda samkvæmt lögum
„Skyldur sveitarfélaga í
úrgangsmálum eru tilgreindar í lögum
nr. 55/2003 um meðhöndlun úrgangs
með síðari breytingum, og nánar
útfærðar í reglugerð nr. 969/2014
um (1.) breytingu á reglugerð nr.
737/2003, um meðhöndlun úrgangs.
Þegar þessi ákvæði eru skoðuð er
augljóst að sveitarfélög verða að láta
sig þessi mál varða,“ segir Stefán.
Í erindinu kom fram að samkvæmt
lögunum skuli sveitarstjórn ákveða
fyrirkomulag söfnunar á heimilis-
og rekstrarúrgangi í sveitarfélaginu
og bera ábyrgð á flutningi
heimilisúrgangs. Einnig skal
sveitarstjórn sjá um að starfræktar séu
móttöku- og söfnunarstöðvar fyrir
úrgang sem fellur til í sveitarfélaginu,
eftir atvikum í samstarfi við aðrar
sveitarstjórnir
Lífrænn úrgangur er um 50% af
öllum heimilisúrgangi og augljóst
að lífrænn úrgangur hlýtur að
vera framarlega í forgangsröð
sveitarfélaganna.
Sveitarstjórnir skulu setja sérstaka
samþykkt um meðhöndlun úrgangs í
sveitarfélaginu. Í slíkri samþykkt er
heimilt að kveða á um fyrirkomulag
sorphirðu, skyldu einstaklinga og
lögaðila til að flokka úrgang, stærð,
gerð, staðsetningu og merkingu
sorpíláta og sambærileg atriði.
Einnig segir að við sérstaka söfnun,
flokkun og aðra meðhöndlun úrgangs
skuli reynt að forðast að blanda
honum saman við annan úrgang eða
efnivið sem hefur aðra eiginleika ef
það leiðir til þess að úrgangurinn
verði ekki endurnýttur.
Stefán benti á að markmið laganna
væri að lífrænn heimilisúrgangur
sem berst til urðunarstaða hafi, eigi
síðar en 1. júlí 2020, minnkað niður
í 35% af heildarmagni þess lífræna
heimilisúrgangs sem féll til árið 1995
og að sveitarstjórnir bera ábyrgð á að
þessu markmiði verði náð.
Umhverfislegar ástæður
Hvað umhverfislegar ástæður varðar
er einkum tvennt sem skiptir máli að
mati Stefáns. Nýting auðlindarinnar
sem lífrænn úrgangur vissulega
er og mengunin sem af honum
hlýst. Að hans mati hefur fram til
þessa verið lögð of mikil áhersla á
úrgangsvandamálið í stað þess að
líta fyrst og fremst á lífrænan úrgang
sem hráefni.
„Allt það sem við hendum hefur
einhvern tímann verið keypt fyrir
peninga og það að því skuli vera
hent þýðir einfaldlega að okkur hefur
mistekist að nýta það betur. Úrgangur
er auðlind og hráefni á villigötum
sem við getum nýtt betur.
Sem dæmi um þetta má nefna
að áætlað er að árlega fari 1,2 til
2 milljarðar tonna af matvælum til
spillis í heiminum. Þegar kemur að
íslenskum fjölskyldum þá erum við
að henda mat fyrir 150 til 300 þúsund
krónur á ári á hverju meðalheimili.“
Stefán segir að við séum ekki
eingöngu að sóa matvælum því að
9% ferskvatnsbirgða heimsins séu
uppurnar og um 30% fiskistofna í
hafinu séu ofveiddir. Annað dæmi
sem fáir hafa velt fyrir sér er að
vinnanlegur fosfór í heiminum er
að verða búinn og er jafnvel talið
að fosfórskortur verði farinn að
há okkur innan 25 ára. Lönd sem
framleiða fosfór eru sum hver hætt
að flytja hann út.
Sé litið á úrgangshliðina þá getur
lífrænn úrgangur sem ekki er nýttur
mengað grunnvatn, yfirborðsvatn og
jarðveg,“ segir Stefán.
Fjárhagslegar ástæður
Meðhöndlun úrgangs er stór
kostnaðarliður í bókhaldi
sveitarfélaga og aðeins hluti
kostnaðarins er sýnilegur í sorphirðu
og urðun. Stefán segir að sá hluti
kostnaðarins sem er ósýnilegur
felist í samfélagslegum kostnaði við
úrgangsmeðhöndlun og glötuðum
atvinnutækifærum vegna þess að
úrgangurinn sé ekki nýttur.
„Það eru gríðarleg tækifæri í
endurvinnsluiðnaðinum og meðal
annars hægt að vinna ensím, fóður,
jarðveg og orkugjafa úr lífrænum
úrgangi,“ segir Stefán.
Orðspor skiptir máli
Hvað ímyndarlegar ástæður varðar
þegar kemur að nýtingu á lífrænum
úrgangi segir Stefán að góð meðferð
á úrgangi skipti að öllum líkindum
máli fyrir búsetu fólks og það hvort
ferðamenn vilji sækja viðkomandi
sveitarfélag heim.
Að lokum segir Stefán að
sveitarstjórnum nægi ekki að velta
fyrir sér lagalegum, umhverfislegum,
fjárhagslegum og ímyndarlegum
ástæðum í nútímanum heldur þurfi
þær að horfa til framtíðar þegar
kemur að umgengni við úrgang.
/VH
Lífrænn úrgangur – bætt nýting, minni sóun:
Af hverju ætti sveitarfélag að velta
lífrænum úrgangi fyrir sér?
Mynd / VH
Gunnarsholt:
Lífrænn úrgangur – bætt nýting, minni sóun
Landgræðsla hýsti ráðstefnu að
Gunnarsholti á Rangárvöllum 20.
mars síðastliðinn. Á ráðstefnunni
var fjallað um stöðu og þeim
möguleikum sem felast í nýtingu
lífræns úrgangs, meðal annars til
skógræktar og landgræðslu.
Sigrún Magnúsdóttir ávarpaði
ráðstefnuna og lýsti ánægju sinni
með að Landgræðslan stæði fyrir
ráðstefnu um jafn þarft málefni og
nýtingu á lífrænum úrgangi.
Með þeirra sem héldu erindi
á ráðstefnunni var Lúðvík E.
Gústafsson frá Sambandi íslenskra
sveitarfélaga og nefndist erindi
hans Úrgangur eða hráefni,
úrgangur í dag, neysluvara á
morgun. Guðmundur Ólafsson
frá Orkugerðinni sagði frá leiðum
sem farnar hafa verið í nýtingu á
lífrænum úrgangi á Suðurlandi.
Björn Halldórsson frá Sorpu sagði
frá nýrri gas- og jarðgerðarstöð
á höfuðborgarsvæðinu auk þess
sem Laufey Guðmundsdóttir,
lögfræðingur hjá umhverfis- og
auðlindaráðuneytinu, og Lúðvík E.
Gústafsson fjölluðu um stefnumótun
ríkis og sveitarfélaga.
Aðstandendur ráðstefnunnar voru
Sorpurðun Vesturlands, Molta ehf.,
Samband íslenskra sveitarfélaga og
Samtök sunnlenskra sveitarfélaga
ásamt Landgræðslu ríkisins og
Skógrækt ríkisins. / VH
Mynd / VH