Bændablaðið - 26.03.2015, Qupperneq 46

46 Bændablaðið | Fimmtudagur 26. mars 2015
Uppgjör á skýrslum fjárræktar-
félaganna fyrir árið 2014 lauk
fyrir nokkru síðan. Árið 2014 var
metár og reiknaðar afurðir eftir
hverja fullorðna kind aldrei verið
meiri í sögu skýrsluhaldsins.
Afurðir árið 2014 voru 27,8
kíló eftir hverja kind (27,0 kg
árið 2013). Afurðirnar voru hins
vegar mjög breytilegar milli
landshluta en mörg met féllu á
norðausturhorni landsins og ekki
þekkt dæmi um slíkar afurðir
áður í mörgum sveitum þar en á
vesturhluta landsins voru afurðir
víða undir meðaltali síðustu ára.
Tíðarfarið var sauðfé afskaplega
hagstætt en á eftir góðu vori var
sumarið bæði þurrt og hlýtt ásamt
því að snjór var víða mikill til fjalla
og nýgræðingur mun lengur í boði
en undangengin ár. Á vesturhluta
landsins var mikið um rigningar
og lítill snjór til fjalla svo gróður
í úthaga féll mjög snemma. Það
sést best á afurðatölum í Borgarfirði
og Snæfellsnesi samanborið við
afurðir á þeim svæðum síðustu ár.
Þátttaka í skýrsluhaldi jókst frá
fyrra ári en alls skiluðu 1795 aðilar
skýrslum um 346.031 fullorðnar
ær (345.146). Alls eru því skráðar
í skýrsluhaldið 91% af ásettum
ám í landinu m.v. upplýsingar úr
forðagæsluskýrslum. Veturgamlar
ær í skýrsluhaldinu voru 77.386
(75.441) og veturgamlar+fullorðnar
ær á skýrslum því 422.532 (420.587)
sem er lítilsháttar aukning milli ára.
Á 1. mynd má sjá hvernig þátttaka
í skýrsluhaldinu dreifist á milli búa
eftir fjölda skýrslufærðra kinda á
hverju búi. Rúmlega helmingur
þátttakenda í skýrsluhaldi hafa
200 kindur eða færri og rúmlega
helmingur kinda í skýrsluhaldinu
eru á búum þar sem fjöldi kinda er
á bilinu 200 til 500 ær.
Afurðir árið 2014
Frjósemi var svipuð á landinu
öllu árin 2014 og 2013 eða 1,82
fædd lömb á hverja kind. Hlutfall
fleirlembna á landinu öllu var
6,5% og hefur það hlutfall ekki
verið hærra í nokkur ár. Frjósemi
er mest í Vestur-Húnavatnssýslu en
þar fæðast 1,89 lömb eftir hverja
kind en þar eru tæplega 10% ánna
fleirlembdar. Í fjárræktarfélaginu
Geirmundi á Skarðsströnd í
Dalasýslu er mesta frjósemi að
finna eða 1,95 lömb fædd og næst
kemur fjárræktarfélag Vatnsnesinga
með 1,94 lömb fædd.
Afurðir eftir fullorðnar ær voru
27,8 kíló eftir hverja kind árið 2014
(27,0 kg) og eru umtalsvert meiri
en árið 2013 sem og meðalafurðir
síðustu fimm ára sem reiknast 27,1
kíló. Á 2. mynd má sjá afurðir síðust
tveggja ára (2014 rauð súla, 2013
græn súla) sýndar eftir héruðum
ásamt meðaltali áranna 2010-2014
(blá súla) í viðkomandi héraði. Líkt
og sjá má á myndinni eru afurðir
á norðausturhorni landsins miklar.
Mestu afurðir í einu héraði árið
2014 voru í Suður-Þingeyjarsýslu
en þær reiknast 31,1 kíló sem er 2,7
kílóum meira en meðaltal áranna
2010-2014. Önnur svæði þar sem
afurðir eru meiri en einu kílói meiri
en meðaltal síðustu fimm ára eru,
Norður-Þingeyjarsýsla, Norður-
Múlasýsla, Suður-Múlasýsla og
Skagafjörður. Víðast hvar eru þær
meiri en í sjö héruðum eru þær minni
eða standa í stað. Mesta breytingin
er þó í Borgarfjarðarsýslu og á
Snæfellsnesi. Þar eru afurðir tæpu
kílói minni árið 2014 en meðaltal
síðustu fimm ára á undan.
Afurðir eftir veturgömlu ærnar
hafa líka aukist umtalsvert á síðustu
árum. Árið 2014 voru þær 11,3 kíló
(10,8 kg) og meðalafurðir síðustu
fimm ára hjá veturgömlum ám
eru 10,7 kíló. Enn eru þó mikil
tækifæri fólgin í bættum afurðum
hjá veturgömlum ám þar sem um
fjórðungur þeirra er ýmist geldur
eða ekki er hleypt til þeirra.
Afurðahæstu búin
Afurðahæsta bú landsins árið
2014 er bú Valdimars Eiríkssonar
í Vallanesi í Skagafirði með 40,1
kíló eftir hverja kind. Sífellt fleiri
bú hafa verið að bætast í hóp þeirra
búa sem ná góðum árangi á síðustu
árum. Það bendir til þess að bændur
séu í auknu mæli að setja upp
framleiðslukerfi sem skilar þeim
hámarks afurðum miðað við þær
ytri aðstæður sem þeir búa við.
Árið 2013 var í fyrsta skipti birtur
listi yfir „úrvalsbú“ í sauðfjárrækt,
þau eiga það sameiginlegt að ná
góðum árangri fyrir marga þætti
og eru mörkin sett með tilliti til
ræktunarmarkmiða sauðfjár. Árið
2014 náðu 104 bú þessum árangri
á móti 70 árið 2013. Hjá RML
er boðið upp á ráðgjafarpakkann
„Auknar afurðir“ þar sem bændur
eru heimsóttir og markmið sett um
hvernig ná megi bættum árangri og
þar með auka tekjur á þeirra búi.
Gæðamatið
Í skýrsluhaldinu eru upplýsingar
um rúmlega 500.000 sláturlömb
haustið 2014. Meðalfallþungi
þeirra var 16,4 kíló árið 2014
(16,0 - 2013) og meðaltal síðustu
fimm ára er 16,1 kíló, meðaltal fyrir
holdfyllingu 8,72 árið 2014 (8,56 -
2013), fimm ára meðaltal 8,62 og
meðaltal fyrir fitumat 6,53 árið 2014
(6,41 - 2013), fimm ára meðaltal
6,50. Líkt og sjá má af tölunum
hefur heldur hægt á aukningu í
holdfyllingar- og fitumati síðustu
ár en minnt á að aukningin hefur
verið gríðarlega mikil á síðustu
15 árum. Oft er þetta skoðað sem
hlutfallstala holdfyllingar og fitu,
sú tala var 1,34 haustið 2014.
Hagstæðasta hlutfallið má finna í
Vestur Húnavatnssýslu (1,41) og í
Mýrasýslu og á Snæfellnesi (1,40).
Eftir fjárræktarfélögum er hæsta
gerðarmatið árið 2014 í félögum
með fleiri en 1000 sláturlömb í
fjárræktarfélagi Reykjahrepps,
Suður-Þingeyjarsýslu eða 10,0.
Erfiðara er að bera saman
árangur í fitumati vegna þess
sambands sem er á milli fallþunga
og fitumats. Í sambærilegri grein
fyrir nokkrum árum var þessi
samanburður gerður milli fallþunga
og fitumats, það hlutfall er 2,51 árið
2014 og hefur sú tala hækkað á
undanförnum árum. Eftir sýslum er
þetta hlutfall hagstæðast í Norður-
Múlasýslu eða 2,64. Af búum sem
höfðu holdfyllingarmat yfir 9,5 árið
2014 er hlutfallið hagstæðast á búi
Eiríks Jónssonar í Gýgjarhólskoti
eða 2,87.
Tekjumunur upp á þrjár
milljónir á 400 kinda búi
Á síðasta ári voru niðurstöður
skýrsluhaldsgagnanna í fyrsta skipti
skoðaðar m.t.t. króna eftir hverja
kind. Þar er til grundvallar miðað
við verðskrár sláturleyfishafa
í viku 40 og flokkun lamba í
gæðaflokka í skýrsluhaldinu.
Niðurstöður þessara útreikninga
sýna skýrt að mikil tækifæri eru
til að bæta afkomu sauðfjárbúa.
Hver ær í skýrsluhaldinu skilar
því 19.200 krónum að jafnaði.
Mikill breytileiki er til staðar, þegar
búunum er skipt upp í fimm ámóta
stóra hópa eftir árangri er hver ær á
búum í efsta flokk að skila 23.500
krónum meðan að meðalær á þeim
búum sem sýna lakasta niðurstöðu
skilar 14.700 krónum. Þarna munar
8.800 krónum á kind. Meðalstórt
sauðfjárbú með 400 kindur í efsta
flokki hefur því þremur og hálfri
milljón meira í tekjur en bú af sömu
stærð í neðsta flokki.
Að lokum
Listar með öllu helstu niðurstöðum
skýrsluhaldsins árið 2014 er hægt
að finna á heimasíðu RML. Þar
má einnig finna niðurstöður
skýrsluhaldsins undanfarin ár.
Árangurinn árið 2014 sýnir enn og
aftur ræktunarstarfið í sauðfjárrækt
er að skila sér í auknum
framförum. Grunnforsendan allrar
upplýsingaöflunar er þó vel fært
skýrsluhald.
Ráðgjafarmiðstöð landbúnaðarins
24,0
25,0
26,0
27,0
28,0
29,0
30,0
31,0
32,0
Kjós. Borg. Mýr. Snæf. Dal. Barð. Ísafj. Strand. V-Hún. A-Hún. Skag. Eyjafj. S-Þing. N-Þing. N-Múl. S-Múl. A-Skaft. V-Skaft. Rang. Árn.
Reiknaðar afuðir (kg) eftir fullorðar ær eftir sýslum síðustu ár
Árið 2014 Árið 2013 Meðaltal 2010-2014
Eyjólfur Ingvi Bjarnason
Ráðunautur í
sauðfjárrækt
eyjolfur@rml.isHelstu niðurstöðutölur sauðfjárskýrsluhaldsins árið 2014:
Í mörgum sveitum norðaustanlands féllu met árið 2014
Til sölu viðhaldsfrí útiborð, (einnig hægt að nota
innandyra), með 12 mm. hertri svartri glerplötu og ryð-
fríum meðhöndluðum fótum. Má vera úti allt árið um
kring. Ýmsar stærðir og gerðir. Hagstætt verð. Uppl. hjá
Smiðsverk ehf. í síma 663-4455.
Til sölu viðhaldsfrí útiborð