Morgunblaðið - Sunnudagur - 02.08.2015, Page 38

38 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 2.8. 2015
J
á takk. Það er aldrei svo lítið að það hressi
ekki,“ sagði mildasti mandarín íslensku
stjórnsýslunnar þegar bakkinn á Bessastöð-
um barst að honum með dömulegustu sérrí-
glösum sem sést höfðu þar suður frá.
Hey í harðindum
Íslenskir blaðamenn eru fullir af sömu undirtegund
þakklætis þegar glittir í fréttir í gúrkutíðinni í júlí og
fyrstu dagana í ágúst. Þær þurfa að vera ósýnilegar í
smásjá, svo þær hressi ekki harðdrægustu frétta-
stjórana pínulítið.
Fréttir af skattakóngum og -drottningum birtast
jafnan á þeim tíma. Skatturinn birtir réttar upplýs-
ingar um þá efstu á landsvísu.
Í gamla daga fannst manni, með réttu eða röngu,
að sömu karlarnir væru alltaf í þessum sætum og
þeir tóku því flestir vel þegar hringt var í þá af þessu
tilefni. Enda má segja að fréttirnar um þá hafi ekki
komið neinum á óvart. Þetta voru iðulega harðdug-
legir menn, sem lengi hafði verið vitað að héldu vel
um sitt.
Langfæstir í þeim hópi voru þekktir fyrir að veifa
sínu ríkidæmi framan í náungann eða hælast um.
Þeir áttu sitt snotra hús og bíl og sumir 40 fermetra
sumarbústað einhvers staðar, ekki mjög langt frá
staðnum þar sem hann endaði spottinn út úr borg-
inni með bundna slitlagið. Áður en tekið var að
leggja þá spotta áttu herramenn og frúr höfuðstað-
arins krúttlegt sumarhús með kamri í Fossvoginum,
í námunda við lóð núverandi Borgarspítala eða upp
við Reynisvatn, Elliðavatn og Hafravatn.
Millar
Og manna á meðal voru þessir grósserar góðlátlega
kallaðir milljónerar, en það var á þeim tíma sem
milljónin var og hét. Hún þó sama talan og 10 þús-
und krónur eru núna. En þó töluvert innihaldsríkari.
Tíuþúsundkrónuseðillinn, með mynd af Jónasi og ló-
unni, hefur sem sagt sama verðgildi og milljónin
hafði þá, áður en tvö núll voru skorin af henni árið
1980. Gott er ef það var ekki látið heita efnahags-
aðgerð.
Um það leyti eða skömmu áður orti einhver í þessa
veru:
„Þúsundkallinn þótti mér,
þægilegur fínans.
En undarlega fljótt hann fer,
ef frúrnar drekka vín manns.“
Kannski hefur einhver amast við því þá, að skatt-
stjórarnir, hver í sínu umdæmi, hafi birt fréttir um
sína skattakónga og -drottningar, þótt þeir sem þess
heiðurs nutu hafi ekki verið með fjas.
Á það hefur verið bent að skattayfirvöld styðjast
ekki við sérstaka lagaheimild þegar þau taka hæstu
gjaldendur hvers árs saman í fréttatilkynningu og
senda fjölmiðlum. En hinu er ekki að neita að komin
er löng hefð fyrir slíkri birtingu.
Lagafyrirmæli
Skattstjórum er hins vegar gert skylt að leggja fram
sínar álagningarskrár og síðar skattskrár, þegar lok-
ið er meðhöndlun á kærum og áætlunum. Slíkar
skrár eiga að vera aðgengilegar almenningi. Margir
telja að birting af þessu tagi, þótt lögbundin sé,
stangist á við nútímalega hugsun um persónuvernd
og friðhelgi einkalífsins. Hin tiltölulega fáorða
stjórnarskrá Íslands (þær stuttu eru jafnan betri en
hinar útbelgdu í innantómum frösum) hefur sérstakt
ákvæði um friðhelgi einkalífsins. Þeir, sem gera at-
hugasemdir við almennt aðgengi að upplýsingum,
sem ættu að vera trúnaðarmál skatts og framtelj-
enda benda að auki á, að það raski margvíslegum
mikilvægum þáttum þjóðlífsins. Þannig sé það meg-
inregla á hverjum vinnustað að launakjör starfs-
manns séu trúnaðarmál á milli hans og viðkomandi
fyrirtækis. Birting persónulegra skattaupplýsinga
gengur þvert gegn þeirri reglu. Bankaleynd er í
gildi. Skattstjóri er þó ekki bundinn af henni. Stóran
hluta upplýsinga um fjármagnstekjur fær hann frá
bönkum. Niðurstöður þeirra upplýsinga birtir hann í
reynd opinberlega. Bankaleynd í þágu flestra ein-
staklinga er því að mestu nafnið eitt.
Það þarf því ríka nauðsyn, vel studda rökum, til
þess að réttlæta opinbera birtingu einkaréttarlegra
persónulegra skattaupplýsinga.
Fram yfir miðja síðustu öld stóðu lög til þess að
hver og einn gæti kynnt sér álagningarskrá (skatt-
skrá) og það ekki aðeins til að geta brugðist sjálfur
við ákvörðunum Skattstofunnar. Viðkomandi gat
einnig, þættist hann hafa rökstuddar grunsemdir,
kært náunga sinn. Til þess að slík kæruheimild væri
Fróðlegt og forvitnilegt
en réttlætið kemur
ekki við þá sögu
* Fyrir sjö árum eða svo fluttuallmargir þingmenn, undir for-ystu Sigurðar Kára Kristjánssonar,
frumvarp til laga um að fella niður
heimildir um opinbera birtingu
skattaákvarðana. Það náði ekki fram
að ganga. En það vekur athygli að í
hópi flutningsmanna voru þrír ráð-
herrar núverandi ríkisstjórnar.
Reykjavíkurbréf 31.07.15