Þjóðmál - 01.12.2005, Side 85

Þjóðmál Vetur 2005 83
gerðu. það. kannski. meira. óafvitandi. en.
viljandi .. En. söm. er. gjörðin .. Áhrifin. voru.
sannarlega.alvarleg.en.ekki.ýkja.langvarandi ..
Með.því.djarfa.frumkvæði,.sem.Geir.Hall-
grímsson.hafði.forystu.um,.voru.hins.vegar.
lagðar. þær. línur. sem. meirihluti. Alþingis.
sameinaðist.um.eftir.nýjar.kosningar.aðeins.
þremur.árum.síðar ..Þessar.hugmyndir.hafa.
nú. verið. almennt. viðurkenndar. í. hálfan.
annan.áratug .
Spurning. er:.Hefði. það. gerst. svo. skjótt,.
ef. málefnalegur. jarðvegur. hefði. ekki. áður.
verið. plægður?. Er. þá. hugsanlegt,. að. aðrir.
en.sigurvegararnir.í.þessum.gráa.hráskinna-
leik. hafi. í. raun. og. veru. unnið. þjóð. sinni.
meira.gagn.þegar.öllu.er.á.botninn.hvolft?.
Getur. verið. að. einhverjir. aðrir. hafi. verið.
málefnalegir. sigurvegarar. sögunnar?. Má.
vera.að.þeir.sem.settust.í.ráðherrastóla.hafi.
þurft.að.gefa.mest.eftir.af.því.sem.þeir.lof-
uðu.kjósendum?.Er.það.að.tapa.eða.vinna?.
Þarf.ekki.sagnfræðin.að.meta.þessa.atburði.
í.víðara.samhengi.en.þessu.hefðbundna?.Er.
ekki. stjórnmálasagan. dýpri. og. flóknari. en.
svo.að.hún.verði.skýrð.og.metin.eftir.sömu.
aðferðum.og.menn.lýsa.knattspyrnuleik?
Vilmundur.Gylfason.kemur.lítið.eitt.við.
þá. sögu,. sem. hér. er. gerð. að. umtalsefni ..
Hann.var.vissulega.ekki.í.hópi..þeirra.stjórn-
málamanna. sem. kallast. varfærnir .. En. um.
sumt. af. því. sem. hann. hafði. fram. að. færa.
má.spyrja.svipaðra.spurninga .
Með.þessum.spurningum.er.ég. síður.en.
svo.að.gagnrýna.efnistök.höfundar ..Mark-
mið.bókarinnar.er.fyrst.og.fremst.að.varpa.
ljósi. á. stjórnarmyndanir. í. forsetatíð.Krist-
jáns. Eldjárns. frá. sjónarhorni. hans. sjálfs.
með.merkum.nýjum.heimildum ..Það.er.vel.
gert ..En.ítarleg.umfjöllun..um.þessa.atburði.
með.skírskotun.í.mikla.flóru.heimilda.hlýt-
ur. hins. vegar. að. vekja. upp. spurningar. af.
þessu. tagi,. sem. sagnfræðin. mætti. gjarnan.
leita.svara.við ..
Höfundur.byggir.bók.sína.á.fjölmörgum.
öðrum.heimildum.en.minnisatriðum.forset-
ans,.til.að.mynda.frásögnum.í.blöðum ..En.
eins. og. gengur. og. gerist. kemur. fyrir,. að.
þær. eru. ekki. hárnákvæmar .. Greint. er. frá.
því. í. bókinni,. þegar. þáverandi. forseti. Ís-
lands,.Vigdís.Finnbogadóttir,.dró.í.nokkrar.
klukkustundir. fimmtudaginn. 24 .. október.
1985. að. staðfesta. nýsamþykkt. lög. um. að.
binda.samstundis.enda.á.verkfall.flugfreyja ..
Vitnað. er. í. Morgunblaðið. næsta. dag. þar.
sem.sagði.að.Matthías.Bjarnason.samgöngu-
ráðherra. hefði. . hótað. að. segja. af. sér. og.
ráðherrar. komist. að. þeirri. niðurstöðu. að.
drægi. Vigdís. Finnbogadóttir. enn. að. veita.
lögunum.samþykki.sitt.myndu.þeir.líta.svo.
á.að.hún.hefði.neitað.að.staðfesta.þau ..Þau.
tækju.því.gildi.þegar.í.stað.en.yrðu.svo.bor-
in.undir.þjóðaratkvæði,. samkvæmt.26 ..gr ..
stjórnarskrárinnar ..
Í. framhaldi.af.þessari. tilvísun. í.Morgun­
blaðið. segir. höfundur:. „Vigdís. Finnboga-
dóttir. ætlaði. sér. þó. aldrei. að. ganga. gegn.
vilja.meirihluta.Alþingis ..Það.var.ekki.hún.
heldur. ríkisstjórnin. sem. ætlaði. að. beita.
málskotsákvæðinu.ef.í.nauðir.ræki ..„Dauði.
bókstafurinn“­.í.26 ..grein.stjórnarskrárinnar.
var. við. það. að. fá. líf. í. Stjórnarráðshúsinu.
fimmtudaginn.24 ..október.1985 .“­
Hér. kemst. höfundur. að. mjög. skýrri.
niðurstöðu.vegna.þess.sem.stóð.í.Morgun­
blaðinu ..Sannleikurinn.í.þessu.máli.er.hins.
vegar.sá,.að.ríkisstjórnin.var.sammála.um.að.
hún.gæti.ekki. fallist.á,.vegna.þeirra.brýnu.
hagsmuna. sem. voru. í. húfi,. að. samþykkt.
laganna. drægist. á. langinn .. Þeim. skýru.
skilaboðum.kom.Halldór.Ásgrímsson.starf-
andi.forsætisráðherra.á.framfæri.við.forseta ..
Eftir. samtal. starfandi. forsætisráðherra. og.
forseta. var. ekki. lengur. ástæða. til. að. hafa.
áhyggjur.af.framgangi.málsins ..
Kjarni. málsins. er. sá. að. engin. ákvörðun.
hafði. verið. tekin. um. að. líta. á. hugsan-
lega. frekari. töf. á. staðfestingu. sem. synjun.
af. hálfu. forseta. og. gefa. lögin. síðan. út. án.