Þjóðmál - 01.06.2006, Síða 76
74 Þjóðmál SUmAr 2006
sem.eru.óháð.öllum.hagsmunum,.því.það.
er. svo. erfitt. að. skilja. hvað. þeir. meina ..
Hvernig. getur. eitthvað. verið. mikils. virði.
án.þess.að.vera.mikils.virði.fyrir.einhvern,.
skipt. máli. án. þess. að. skipta. máli. fyrir.
einhvern?.Hugmyndir.af.þessu.tagi.virðast.
stundum.í.ætt.við.einhvers.konar.dulspeki.
en. stundum. eru. þær. settar. fram. með.
hugtökum. og. orðfæri. háskólamenntaðra.
vísindamanna. eða. heimspekinga .. Þeim.
bregður.fyrir.í.umræðu.um.ýmis.verðmæti.
og.gildi,.t .d ..um.mannréttindi.og.þær.hafa.
nú. síðustu. ár. verið. nokkuð. áberandi. í.
skrifum.um.umhverfismál.og.náttúruvernd ..
.... Stundum. nota. menn. orðalag. eins. og.
„að. náttúran. eigi. að. njóta. vafans“. og. láta.
sem. náttúran. hafi. hagsmuni. sem. okkur.
ber.að.standa.vörð.um ..Þessu.fylgja.gjarna.
kenningar.í.þá.veru.að.náttúran.skuli.helst.
vera. laus. við. ummerki. um. mannlegar.
athafnir.alveg.óháð.því.hvaða.hagsmunir.eru.
í. húfi .. Hugmyndum. af. þessu. tagi. bregður.
líklega.fyrir.í.Lögum.um.náttúruvernd.(nr ..
44. frá. 1999). þar. sem. segir. í. 1 .. grein. um.
markmið.laganna:.„Lögin.eiga.að.tryggja.eftir.
föngum.þróun.íslenskrar.náttúru.eftir.eigin.
lögmálum,.…“ ..Lagatextinn.skýrir.ekki.hvað.
átt.er.við.með.þróun.náttúrunnar.„eftir.eigin.
lögmálum“.en.ég.geri.ráð.fyrir.að.átt.sé.við.að.
breytingar.verði.ekki.af.manna.völdum ..Sé.
þessi.skilningur.minn.á.lagatextanum.réttur.
þá.virðist.löggjafinn.álíta.að.það.sé.slæmt.að.
menn.hafi.áhrif.á.umhverfið,.óháð.því.hvort.
þessu.áhrif.eru.til.gagns.fyrir.íbúa.landsins ..
.... Hvað. fær. kjörna. fulltrúa. þjóðarinnar.
til. að. samþykkja. svona. lög?. Ég. veit. það.
ekki. en. ég. get. mér. til. að. þrýstingur. frá.
náttúrufræðingum. hafi. haft. einhver.
áhrif .. Náttúrufræðingar. hafa. áhuga. á. að.
rannsaka.náttúruna,.þekkja.hana.og.skilja ..
Ég. ber. mikla. virðingu. fyrir. þessu. áhuga-
máli. og. skil. vel. að. þeir. vilji. koma. í. veg.
fyrir. að. rannsóknir. sínar. séu. truflaðar. af.
einhverjum. sem. umturna. viðfangsefninu.
og. breyta. því .. Af. þessari. ástæðu. þykir.
sumum.náttúrufræðingum.t .d ..mikils.virði.
að. umferð. um. Surtsey. sé. bönnuð. og. mér.
finnst.að.við.getum.vel.unnt.þeim.þess ..Það.
er.skiljanlegt.að.þeir.sem.rannsaka.náttúruna.
vilji.að.þróun.hennar.„eftir.eigin.lögmálum“.
sé. sett. skör. ofar. öðrum. verðmætum .. Það.
ætti. varla. að.koma.mjög.á.óvart. að.menn.
vilji. að. sín. eigin. hugðarefni. séu. hafin. á.
stall. og. talin. öðrum. verðmætum. æðri ..
....Ég.held.að. í.hugmyndum.um.verðmæti.
sem.eru.óháð.hagsmunum.leynist.alloft.krafa.
um.að.tiltekin.verðmæti.skuli.yfir.það.hafin.
að. vera. vegin. og. metin,. og. þá. hugsanlega.
fundin. léttvægari. en. einhver. önnur .. Á. bak.
við. dulúð,. háspekilegt. orðalag. eða. langsótt.
rök.er.kannski. ekkert. annað.en.ómerkilegt.
hagsmunapot. og. frekja:. Það. sem. ykkur. er.
annt.um.skal.vegið.og.metið,.en.hugðarefni.
mín. eru. yfir. slíkt. hafin .. Það. skal. fastráðið.
í. eitt. skipti. fyrir. öll. að. þau. séu. heilög. og.
ósnertanleg ..
7 ..Niðurstaða
Ef. við. viljum. standa. vörð. um. fjöl-breytileika. mannlífsins,. umgangast.
öll. verðmæti. sem. skipta.máli. af. víðsýni. og.
sanngirni.og.sýna.þeim.umburðarlyndi.sem.
láta.sér.annt.um.önnur.gildi.en.okkur.sjálfum.
eru.hugleiknust.þá.þurfum.við.ekki.einungis.
að.varast.einfaldanir.eins.og.vart.verður.hjá.
þeim.sem.láta.hagfræðilega.útreikninga.koma.
í. staðinn. fyrir. margháttaða. umræðu. um.
mannleg.verðmæti ..Við.þurfum.líka.að.gæta.
okkar.á.þeim.sem.dulbúa.eigin.heimtufrekju,.
með.því.að.kalla.sín.uppáhaldsverðmæti.algild.
og.láta.jafnvel.líta.svo.út.að.fullyrðingar.þar.
um.styðjist.við.traust.vísindi.eða.djúpa.speki ..
...Skynsamleg.umræða.um.verðmæti.fer.fram.
á.sviði. stjórnmála.og.mannlegra.samskipta ..
Þar. má. sækja. rök. í. smiðju. hagfræði,.
raunvísinda. eða. jafnvel. dulspeki .. En. þeir.
sem. það. gera. eiga. ekkert. endilega. að. hafa.
síðasta.orðið ..