Þjóðmál - 01.06.2006, Page 87

Þjóðmál SUmAr 2006 85
hluta.20 ..aldar ..Hér.hefði.þurft.samanburð,.
hvaða.aðrir.erlendir.tónlistarmenn.komu.til.
Íslands.á.þessum.tíma ..Grunur.vaknar.um.
að. MÍR. hafi. verið. einstaklega. mikilvægt.
fyrir. íslenska. menningu. á. þessu. sviði,. en.
úttekt.vantar ..
Í. báðum. ævisögum. er. sú. mynd. gefin,.
að. HKL. hafi. verið. véfréttarlegur,. ef. ekki.
tilgerðarlegur.á.efri.árum ..En.mér.er. ljúft.
að.votta,.að.hann.gat. líka.verið.hreinn.og.
beinn,. skilmerkilegur.og.greinargóður.um.
áttrætt,.svo.sem.í.löngu.viðtali.við.mig.(birt.
í. Mbl .. feb .. 1982) .. Þar. sagðist. hann. hafa.
lítinn.áhuga.á.staðreyndum,.þ .e ..á.almennt.
viðurkenndri.túlkun.fyrirbæra,.hann.var.of.
mikið.skáld.til.að.binda.sig.við.slíkt ..Mörg.
dæmi.hafa.menn.séð.um.augljósar.missagnir.
hjá. honum,. fyrr. og. síðar,. og. koma. ýmis.
fram. í. þessum. ævisögum. báðum .. Sumt.
virðist. þó. rangtúlkun .. Þar. mætti. nefna,.
að.Halldór.spyr.Erlend.í.Unuhúsi.á.þeirra.
fyrsta. fundi,. hvort. Stefán. frá. Hvítadal. sé.
skáld .. (Hannes. I,. bls .. 107) .. Og. þetta. á.
að.vera.ári.eftir.að. fyrsta. ljóðabók.Stefáns.
birtist,. sem. vakti. athygli,. enda. nýstárleg,.
og.um.hana.skrifaði.ítarlegan.ritdóm.–.og.
neikvæðan!.–.Guðmundur.Hagalín,. .nán-
asti.vinur.Halldórs.á.þeim.tíma ..Sífellt.voru.
Halldór. og. vinir. hans. að. ræða. skáldskap ..
Það. er. óhugsandi. annað. en. Halldór. hafi.
kynnst.ljóðum.Stefáns.fljótlega.eftir.að.bók.
hans. birtist,. 1918 .. Hafi. hann. sagt. þetta.
við.Erlend,.sýnir.það.ekki.ókunnugleika.á.
ljóðum.Stefáns,.heldur.efasemdir.um.gæði.
þeirra,.rétt.eins.og.Hagalín.lét.í.ljós .
Einkum.verð.ég.þó.að.mótmæla.túlkun.
Hannesar.(III,.bls ..469).á.Íslandsklukkunni:.
„Allir.Danir.sögunnar.eru.illmenni.og.fant-
ar“ ..Smáumhugsun.lesenda.leiðir.í.ljós,.að.
andstæður. sögunnar. eru. milli. geðþekks.
alþýðufólks.annarsvegar,.og.yfirstéttar.allra.
landa. hinsvegar,. hún. er. sýnd. sem. bófar.
eða. bjánar .. Einna. svörtust. er. myndin. af.
íslenskri. yfirstétt,. og. það. sýnir. hugrekki.
Halldórs.og.sjálfstæði.að.ganga.þannig.gegn.
þeirri. almennu. þjóðernisstefnu. sem. ríkti.
þegar. bókin. birtist,. en. það. var. á. árunum.
um.lýðveldisstofnun,.1943–6 ..
Enda.þótt.Hannes.hafi.miklu.meira.um.
rit.HKL.en.HG,.fjallar.hann.ekki.ýkjamikið.
um.efnistök.í.þeim ..Hann.rekur.söguþráð.
sagnanna. í. stuttu.máli,.gerir.nokkra.grein.
fyrir.helstu.persónum,.einkum.andstæðum.
þeirra,.og.fyrirmyndum.í.þjóðlífi.og.bókum ..
Þar. er. margt. hnýsilegt,. einkum. dáist. ég.
að. því. hve. fundvís. Hannes. hefur. verið. á.
gamlar.kjaftasögur.um.fyrirmyndir.ýmissa.
sögupersóna.HKL,.það.hefur.ekki.allt.verið.
tiltækt. á. prenti .. Einnig. er. mjög. rækileg.
greinargerð. fyrir. viðbrögðum. margs. fólks.
við.ritum.HKL ..Það.var.fróðlegt.að.sjá,.enda.
þótt.sumt.sé.ansi.rislágt ..Mér.kom.mest.á.
óvart.að.sjá.ummæli.Sigurðar.Nordal,.sem.
taldi.Hagalín. fremri. skáldsagnahöfund. en.
HKL.(III,.bls ..416),.og.dæmdi.sögur.þess.
síðarnefnda. eftir. einskonar. siðferðilegum.
mælikvarða.(s .r .,.bls ..85–6) ..Það.væri.gallinn.
við.Gerplu,.að.HKL.elskaði.ekki.frið,.heldur.
hataði.bara. stríð!.En.ekki. er. risið.hærra. á.
bókmenntamati.ýmissa.félagsmanna.sænsku.
akademíunnar ..Hannes.á.þökk.skilda.fyrir.
að.afhjúpa.lágkúruna.í.þeirri.sveit ..Og.síst.
er.hún.skárri.núna,.skv ..blaðafréttum .
Það. er. mismunandi. hvernig. rithöfundar.
fá. innblástur ..Ég.þekkti.danska.skáldkonu,.
sem. hafði. einangrað. sig. á. sveitasetri,. skv ..
miðstéttarhugsjón,. en. uppgötvaði. svo. að.
hún. gat. ekki. lengur. skrifað,. fyrr. en. hún.
fór. inn. til. stórborgarinnar. og.þvældist. um.
í. strætisvögnum. liðlangan. daginn. til. að.
hlera. samtöl. ókunnugs. fólks .. Það. kveikti.
ímyndunarafl.hennar,.en.ekki.hitt,.að.horfa.
á. gras. og. tré .. Franska. sagnaskáldið. Balzac.
fékk. innblástur.þegar.hann. sá.prófarkir. að.
skáldsögum. sínum,. sem. gjörbreyttust. þá ..
Og. Halldór. Laxness. varð. innblásinn. af.
bókmenntaverkum. annarra,. hann. virðist.
hafa. hugsað,. „þetta. mætti. nú. gera. betur“ ..