Þjóðmál - 01.03.2011, Síða 24

22 Þjóðmál VOR 2011
varðar hann ekki sérstaklega, og hefur eitt
og sér ekki veruleg áhrif á hvað hann þarf að
greiða mikla skatta, þá er allt eins líklegt að
hann hugsi um það með hliðsjón af rökum
sem snúast um réttlæti og almannaheill .
Farsælt lýðræði krefst þess umfram allt að
verulegur hluti almennings láti slík rök móta
afstöðu sína . Ef almennar atkvæðagreiðslur
um pólitísk mál fjölga þeim sem það gera þá
hljóta þær að verða til góðs .
Ýmis fleiri rök má tína til sem mæla með
því að nota almennar atkvæðagreiðslur
í auknum mæli til að útkljá mál . Ég held
til dæmis að í flóknu samfélagi sé þekking
á ýmsum þjóðþrifamálum það dreifð að
því fleiri sem eru spurðir því líklegra sé að
niðurstaðan taki tillit til allra upplýsinga
sem máli skipta . Mér sýnist sem þetta hafi til
dæmis komið í ljós í mars á síðasta ári þegar
landsmenn greiddu atkvæði um Icesave
samninginn . Svo virðist sem stór hluti fólks
í valdastöðum og með aðstöðu til að koma
fram sem „fagaðilar“ eða „sérfræðingar“
í fjölmiðlum hafi trúað því að það hefði
mjög miklar og slæmar afleiðingar að fella
samninginn – að lítill einsleitur hópur hafi
haft sömu sýn og hana mjög takmarkaða ef
ekki beinlínis kolvitlausa . Ef þessi sýn hefði
verið rétt og öll viðskipti við aðrar þjóðir
hefðu stöðvast þegar samningnum var
hafnað, þá hefðu miklu fleiri greitt atkvæði
með honum, því þá hefðu starfsmenn
fjölmargra fyrirtækja með viðskipti út fyrir
landsteinana haft veður af þessari miklu vá,
greitt atkvæði í samræmi við það og talið
vini og samverkamenn á að gera slíkt hið
sama . Í þessu tilviki reyndist þekking, sem
var dreifð um samfélagið, notadrýgri en
sérþekking (eða sérviska) einsleits hóps með
völd og áhrif .
Stundum er það fundið beinu lýðræði
til foráttu að almenningur hafi minna vit á
pólitík en stjórnmálamenn . Það er sjálfsagt
talsvert til í því að um fjölmörg mál vita
reyndir stjórnmálamenn meira en þorri
almennings . En ef almenningur er á annað
borð fær um að velja stjórnmálamenn til
forystu í kosningum þá hlýtur hann að
vera jafnfær um að meta hverjum skuli
best trúað þegar rætt er um mál sem greiða
þarf atkvæði um . Við þetta er því að bæta
að þótt einn stjórnmálamaður viti kannski
meira en einn almennur borgari er ekki þar
með sagt að hann komist oftar að farsælli
niðurstöðu en fjöldi almennra borgara
sem greiða atkvæði um málið . Hugsum
okkur að gögn sem máli skipta séu sum
tiltæk stjórnmálamanninum og ráðgjöfum
hans og sum dreifð sem óformleg og
ókerfis bundin þekking meðal margra . Ef
stjórnmálamaðurinn er heiðarlegur og
skynsamur leggur hann öll gögnin sem
honum eru tiltæk á vogarskálar og tekur
ákvörðun eftir því á hvorn veg hallast . En ef
hver og einn kjósandi gerir slíkt hið sama þá
fer eitthvað í ætt við meðaltal af samanlagðri
vitneskju þeirra á vogarskálar og niðurstaða
kosninga fer eftir því á hvorn veg hallast . Er
ekki líklegt að í mörgum pólitískum málum
hafi fjöldinn, þótt fávís sé talinn, samanlagt
miklu meiri þekkingu en þeir fáu sem telja
sig best vita?