Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2013, Síða 136
(eldri). Flutningsmenn að frumvarpi um áfengisbann 1905 og 1909 komu
úr röðum beggja flokka og hvorugur flokkurinn gerði bindandi flokks-
samþykktir í málinu. Sjálfstæðisflokkurinn, sem Ingólfur studdi lengst af,
var samt nokkuð eindreginn bannflokkur og andbanningar innan hans
voru í þröngri stöðu. Hannes Hafstein (1861-1922) ráðherra og forysta
Heimastjórnarflokksins var á hinn bóginn ákveðið gegn banni. I kosn-
ingunum 1908 kom fram greinileg íylgni milli fjölda þeirra er studdu
Sjálfstæðisflokkinn og aðhylltust bann og öfugt. Bannlögin voru samþykkt
í efri deild þingsins með sjö atkvæðum þjóðkjörinna þingmanna sem allir
fylgdu Sjálfstæðisflokki og atkvæði Lárusar H. Bjarnasonar (1866-1934)
forstöðumanns Lagaskólans og konungkjörins þingmanns gegn fimm
atkvæðum annarra konungkjörinna þingmanna en þeir fylgdu allir ásamt
Lárusi Heimastjórnarflokkunum. I neðri deild voru lögin samþykkt með 18
atkvæðum, þar af voru fimm þingmenn Heimastjórnarmanna. Sex greiddu
atkvæði gegn banni, þar af voru tveir þingmenn Sjálfstæðisflokks og einn
utan flokka, Jóhannes Jóhannesson (1866-1950) sýslumaður.69 Ekki er því
hægt að segja að flokkslínur hafi verið alveg skýrar. 1 því sambandi ber og að
geta að þegar Ingólfur skar upp herhör gegn bannlögunum 1909 kváðu bæði
þeir sem undirrituðu ávarp gegn bannlögunum og ritstjórinn þá afstöðu
vera óháða deilumálum stjórnmálaflokkanna.70 Er það í nokkurri mótsögn
við þá afdráttarlausu gagnrýni sem blaðið beindi að Ólafi í Arnarbæli og
prestastefnunni á Þingvöllum.
Ýmsir hafa iíka tekið afstöðu til bannsins á öðrum grundvelli en póli-
tískum. Vangaveltur, öfgalaus sjónarmið og að vissu marki breytt afstaða
Sigurðar í Vigur sem fylgdi Sjálfstæðisflokknum að málum um þetta leyti
sýna t.d. að hann og væntanlega fleiri kirkjumenn hafa tekið grundaða
afstöðu í bannmálinu í ljósi hlutverks síns m.a. sem uppfræðara ungmenna.
Frá guðfræðilegu sjónarhorni var einnig hægt að taka afstöðu bæði með og
á móti banni og ekki var þar um kenningarlegt málefni að ræða. Það er
samt ljóst að átökin um áfengisbannið höfðu flokkspólitíska hleðslu þótt
ekki sé hér fallist á að það hafi í eðli sínu verið flokkspólitískt deilumál.
Skal fremur litið á það sem samfélagspólitískt álitamál. Ingólfur leit aftur á
69 Svanur Kristjánsson, „ísland á leið til lýðræðis“, bls. 70, 73, 74, 75, 76, 77-79, 80 Sigurður Már
Jóhannesson, „Svo skal böl bæta“, bls. 53.
70 „Ávarp , bls. 77. „Stefna vor , bls. 77. Blaðið mun ekki hafa litið á bannmálið sem pólitískt
um það leyti sem bannlögin voru samþykkt enda urðu eigendaskipti í millitíðinni og skýrir það
breytta afstöðu. „Templar", bls. 22.