Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2013, Síða 163
á meðan kirkjuskilningur kirkjudeilda mótmælenda tekur frekar mið af
söfnuðunum. Af þessu leiðir að þegar evangelískir guðfræðingar fjalla um
kirkjuna er hugtakið ætíð tengt söfnuði og samfélagi trúaðra en stofnunar-
hugsunin fylgir í kjölfar þess.
3. Prestsembættið í skrifum íslenskra guðfræðinga og presta
Umfjöllun íslenskra guðfræðinga um prestsembættið leiðir í ljós togstreitu
þar sem tilhneigingin er ýmist í átt að rómversk-kaþólskum eða kalvínskum
embættisskilningi.26 Nauðsynlegt er að hafa þessi greiningarlíkön í huga
þegar umfjöllunin um prestsembættið er skoðuð því að þau varpa ljósi á
röksemdirnar og áherslurnar. Fyrir það fyrsta kemur í ljós hve lítið hefur
verið skrifað og hversu langt er á milli einstakra greina auk þess sem
höfundar virðast ekki vita af eða taka tillit til þess sem áður hefur verið
sagt. Allar endurspegla þær þá þjóðfélagslegu stöðu sem kirkjan hefur hverju
sinni og þær breytingar sem hún og embættismenn hennar eru að ganga í
gegnum á hverjum tíma.
3.1 Presturinn sem holdgervingur kristinna, þjóðlegra gilda
Þegar skoðuð eru skrif íslenskra guðfræðinga og presta um prestsembættið
á síðustu öld og það sem liðið er af þeirri 21. er ekki um auðugan garð að
gresja. Nær einungis má finna greinar í Kirkjuritinu sem fjalla sérstaklega
um prestsembættið.27
26 I umfjölluninni hér á eftir styðst ég við skrif íslenskra guðfræðinga varðandi embættisskilninginn.
Ætlunin er ekki að gera úttekt á alþjóðlegum samþykktum kirkjunnar eins og Lima skýrslunni og
Porvoo samþykktinni eða opinberum yfirlýsingum kirkjuleiðtoga varðandi embættisskilninginn
eins og hann birtist m.a. í hirðisbréfum þeirra. Slík úttekt myndi sprengja ramma þessarar
ritgerðar.
27 Hér eru þær helstu í tímaröð. Björn Magnússon, „Starf kennimannsins með þjóð vorri“, KirkjuritiS
2/1937, bls. 55-63. Bjarni Jónsson, „Hlutverk nútímakirkju", Kirkjuritið 8/1940, bls. 286-297.
Sigurgeir Sigurðsson og Friðrik J. Rafnar, „Álit prestakallaskipunarnefndar, Kirkjuritið 2/1941,
bls. 41-63. Kristján Búason, „Kröfur nútímans til prcstanna", Kirkjuritið 3/1977, bls. 228-240
[erindi flutt 17. 10 1959]. Gylfi Ásmundsson, „Um sálgæslustarf presta“, Kirkjuritið 2/1962, bls.
105-113. Árelíus Níelsson, „Nútíma prestur á fslandi11, Kirkjuritið 2/1962, bls. 124-132. Björn
Björnsson, „Þjóðfélagsleg ábyrgð kristinnar kirkjur", Kirkjuritið 9/1967, bls. 408-416. [á líklega
að vera ,,kirkju“]. Einar Sigurbjörnsson, „Embætti orðsins - hið lútherska embættishugtak",
Orðið og trúin, Reykjavík 1976, 37-66. Björn Björnsson, „Hlutverk kirkjunnar í íslenzku
nútímaþjóðfélagi“, Kirkjuritið 2/1978, bls. 134-145. Sigfinnur Þorleifsson, „Guðfræðimenntun
og prestsþjónusta“, Kirkjuritið 2/1978, bls. 112-116. Bjarni Sigurðsson, „Guðfræðimenntun og
prestsþjónusta“, Kirkjuritið 2/1978, bls. 117-123. Einar Sigurbjörnsson, „Köllun og þjónusta
í ljósi breyttra þjóðfélagshátta“, Kirkjuritið 1/1991, bls. 43-49. Sigurjón Árni Eyjólfsson og
Guðmundur Guðmundsson, „Samband ríkis og þjóðkirkju í ljósi prestsembættisins“, Kirkjuritið
161