Félagsbréf - 01.05.1960, Blaðsíða 49

FÉLAGSBRÉF
47
Þetta var þó einn merkilegasti fréttaviðburður ársins. Það sem ég man
bezt er frásögnin af morði gamla forsætisráðherrans, hins fræga eyðimerk-
urrefs og valdamesta mannsins í landinu milli fljótanna, sem var skotinn
niður klæddur eins og gömul kerling. Hvers vegna man ég eftir þessu?
Sökum þess að í frásögunni verður staðreyndin eitthvað meira en hrein
og köld staðreynd. Vegna þess að mér finnst ég skilja eitthvað um mann-
inn — og einnig þá, sem drápu hann. Sökum þess að hinn pólitíski at-
burður verður að mannlegum atburði, sem kastar skugga langt út vfir
endimörk Bagdadborgar, langt út yfir endimörk eyðimerkurinnar, langt
út yfir endimörk Mið-Austurlanda. Góð blaðamennska getur aðeins orðið
til, þegar hin dreifðu og nærri ólæsilegu brot reynslu vorrar af heiminum
eru sett saman á þann hátt að þau skiljist sem mannleg reynsla. Og hið
sama má með sanni segja um Ijóðagerðina. Það, sem skáldið fellir saman
úr þessum brotum, er endingarmeira en það, sem blaðamaðurinn setm
saman í frásögu sinni. Það er stærra í sniðum. Það ristir dýpra. Merking
þess nær lengra. Það er gætt fegurð. En það er ekki gagnstætt í eðli sínu.
Ljóðagerð og blaðamennska — ljóðagerð og sagnfræði — eru ekki and-
stæður og geta ekki verið andstæður, og sú hugmynd, að þetta séu and
stæður, er blekking.
Það er annað og meira en einföld yfirsjón, sem 'hefur átt sér stað við
þennan virðulega og heilaga hugsanarugling. Margs konar yfirsjónir eiga
sér stað. Sumar eru skaðlegar, aðrar eru bara bjálfalegar. Sú yfirsjón,
sem ég er að ræða hér, er skaðleg. Hún hefur skaðað ljóðagerðina. Hún
hefur breytt blaðamennskunni. Og áhrif hennar á hina óhamingjusömu
nienningu vora, eða öllu heldur áhrif hinnar dýpri blekkingar, sem hefur
falið þessa yfirsjón í barmi sér, hafa verið og halda áfram að vera hiu
börmulegustu. Það sem virkilega greinir á milli ljóðagerðar og blaðamennsku,
a® fráteknum augljósum mismun í formi -—- notkun orða, myndsköpun
orða, samhengi orða — er ekki það, sem kalla mætti tegundarmun, heldur
munur í túlkun. Blaðamaðurinn beinir huga sínum að atburðum, skáldið
að tilfinningum. Blaðamaðurinn hugsar um útlit heimsins; skáldið um
tilfinningar heimsins. Blaðamaðurinn reynir að segja frá því, sem hefur
gerzt, hvar svo sem það hefur gerzt, eins og sami atburðurinn hafi varðað
bvern mann og haft sömu áhrif á alla menn. 1 ljóðagerð sinni reynir
skáldið að segja frá því, hvernig það er fyrir hvaða mann sem er að vera