Félagsbréf - 01.05.1960, Blaðsíða 53

félagsbréf
51
sjálfa sig og hætta að bera sjálfir byrðar sínar. Að gera sig ánægðan með,
sætta sig við skynjun og tilfinningu annarra eins og Rússar, Kínverjar og
Plóverjar — jafnvel Ungverjar — hafa neyðzt til að gera, það er hið sama
og að sætta sig við ákvarðanir annarra, og eftir að slíkt 'hefur átt sér stað,
er þjóðfélagið, hverju nafni sem nefnist, ekki lengur frjálst.
lmyndunaraflið er hin eiginlega og raunverulega brjóstvörn frelsisins,
þetta skynjandi og tilfinninganæma líf hugans, sem veit sökum þess að
það tekur fullan og algeran þátt í skynjun sinni og tilfinningu, setur sig
í spor hugsana sinna, fylgir þeim eftir, fylgir eftir litlu Negrastúlkunni, sem
finnur munnspýtuna renna niður eftir kinn sinni. Sá maður, sem skynjar
með hjartanu, hann veit það með sjálfum sér að hann er maður, hann
skynjar með sjálfum sér, og rödd þess manns er aldrei hægt að þagga
niður. Hann er frjáls, hvar sem hann býr, alveg eins og Boris Pasternak
hefur sýnt að hann er frjáls, jafnvel í Rússlandi. Sá maður, sem aðeins
skynjar með huganum einum, sem ekki vill skuldbinda sig fram yfir þau
takmörk, sem vitsmunir hans setja honum, sem ekki vill finna til með því,
sem hann skynjar eða veit, eða ekki vill vita af því, sem hann raunveru-
lega finnur, sá maður getur hvergi notið frelsis. Hann er eins og brúða í
bandi, sem hreyfist þegar kippt er í það, hann lætur stjórnast af innau-
tómum slagorðum. Fyrr eða síðar mun honum finnast lífið innantómt og
einskis virði, eins og eitthvað, sem stjórnað er af öðrum, og að lokum
verður hann sljór gagnvart þeirri yfirstjórn, lætur hana sér lynda og í
léttu rúmi liggja, gefur því eins lítinn gaum og hann getur, fæst aðeins um
þá hluti, sem eru honum svo nálægir, að honum virðast þeir einir vera
raunverulegir — bílinn sinn, túnblettinn, skuggana á sjónvarpsglerinu —
táknræna skugga.
Að mínu áliti — sjálfsagt hugsa ekki margir þannig — þá er mesta
hættan, sem vofir yfir þjóðfélagi voru, fólgin í þeirri hættu, sem vofir
yfir lífi ímyndunaraflsins. Það sem vér þörfnumst umfram allt annað,
umfram eldflaugar eða siðferðislega endurvakningu eða trúarlega enduv-
reisn er að vakna til lífsins á nýjan leik, endurheimta manndóm og þrótt
ímyndunaraflsins, sem öll menning fyrri alda hefur bvggzt á: hið ,,vfir-
'iáttúrlega afl,“ eins og Coleridge nefndi það, sem vekur „alla sál mannsins“
til starfa og gerir honum kleift að skynja þekkingu sína. Þetta er ástæðan
fyrir því, að ég hef leyft mér að taka til máls innan veggja þessa merka
háskóla og ræða um áhyggjuefni mitt. — Ég er ekki þar með þeirrar