Félagsbréf - 01.09.1964, Blaðsíða 40

ávallt fylgt slíkri töflu, enda er talið
öruggt að hann hafi alls ekki gert sér
neina vísindalega grein fyrir 'þessum
hlutum. Tafla þessi er stærðfræðileg
líkindatafla. Áðurnefndar rannsóknir
leiddu í ljós að líkurnar fyrir því, að
ákveðinn hljómur kæmi næst á eftir
ákveðnum hljóm, voru svo sterkar að
hægt var að gera umrædda töflu, og
þau fyrirbrigði sem ekki koma heim
við töfluna, verða að skoðast sem und-
antekningar. Skemmtilegast er, að und-
antekningar þessar hafa einnig sína
líkindatöfiu. Ýmsar leiðir hafa verið
reyndar til að uppgötva hvers vegna
þetta hefur þróazt á þennan hátt, en
árangurslaust að ég bezt veit. Fyrir
nokkrum árum, vestan hafs, lagði ég
fram hljóðfræð'ilega skýringu (acousti-
cal explanation) á þessu fyrirbrigði,
og mun ég halda mér við hana í bili,
því enginn kunnugur málunum hefur
ennþá viljað fullyrða að ekki sé mögu-
leiki á að ég hafi rétt fyrir mér.
Hljómauðgi Bachs var mikil og ólíkt
meiri en næstu tónskálda á eftir
og liggja til 'þess ýmsar aldar-
farslegar ástæður og breyttur hugsana-
gangur tónskáldanna eins og berlega
kemur í ljós við samanburð á klassíska
tímabilinu og Barok. Það er ekki
fyrr en á rómantíska tímabilinu, að
vart verður við hægfara en stöðuga
framþróun í notkun hljóma, og kemui
brátt að því að ekki er lengur hægt
að mynda neitt „normal“ kerfi. Dúi
og moll kerfið svokallaða fer nú að
þenjast út fyrir tilstilli breyttra hljóma
36 FÉLAGSBRÉF
og mikillar notkunar á krómatík, og
er það orðin hefð, að segja að Tristan
forleikurinn eftir Richard Wagnei
(1814—-’83) marki tímamót í þessum
efnum. Það er nokkuð til í því og
víst er að á seinni hluta aldarinnar
fara menn alvarlega að leita að leið-
um út úr þessum ógöngum. Gamla
dúr-moll kerfið, sem á sínum tíma
hafði verið undirstaða formsköpunar
var greinilega að missa gildi sitt.
Nú er ráðlegt að stikla á þeim tón-
skáldum sem aðhylltust wagnerismann
og þá eiga aldamörkin ekki að vera
langt undan. Neo-rómantík er orðið
sem notað er yfir tímabil endalokanna
á hinni háttstemmdu, útblásnu þýzku
rómantík, sem bauð upp á löng sin-
fónisk verk, tröllauknar 'hljómsveitir,
háþróaða hljómnotkun og mikilfenglega
notkun á hljómsveitinni. Höfuðtónskáld-
in voru Maliler, Bruckner og Richaríl
Strauss, og að vissu leyti á Sibelius
einnig heima í þessum hóp. Það var
varla við öðru að búast, en að einhverj-
um liði ónotalega út af þessum
bægslagangi, og fram kom áhrifa-
mikil mótspyrnuhreyfing. — Hvaða
nafn skyldu fræðimenn nú hafa gefið
þessari nýju hreyfingu? Fyrir 600 ar-
um kynntumst við Nýrri List, og 300
árum síðar verðum við vör við Nýja
Tónlist, og stefna eða stefnur þær sem
spruttu upp úr síðrómantíkinni ganga
undir nafninu nútímatónlist. And'
spyrnuhreyfingin í tónlistinni átti hlið'
stæður í öðrum listum og var nafnið
á henni tekið að láni frá málaralist