Félagsbréf - 01.10.1964, Page 19

Fremur mætti færa til upphaf gaman-
kvæðis sem til er í 18. aldar liandriti:
Mér er fyrir ()að kjörið kalls,
þó kvísli eg vírs í strengjum,
betur lætur harpan Halls,
hann þegar skemmtir drengjum.
Hallur slær, en Þórunn þá
þylur dansinn keika,
Vigga stígur mest sem má.
Magnús fer að leika.
Dvergmáls hljóðin draga seim,
þá dansinn slær hann Hallur,
veltist skip á skutlum tveim,
skelfur sjórinn allur.
Hér er hörpusláttur og dansinn þulinn,
stigið og leikið, og kvæðið gæti þá
hvort heldur sem er verið vísbending
um erlend dansáhrif á þeim tímum,
þegar það er ort, eða aðeitts undan-
tekning frá því sem virðist meginregla
að í dansinum íslenzka er kveðskapur,
en ekki hljóðfæraleikur. I gleðileikjun-
utn hefur verið kveðskapur og hreyfing,
en þar gefst gleðifólkinu einnig kostur
á að horfa á leik og að taka þátt í
leik. Karlmenn taka á sig gervi, ákveðin
atriði eru sýnd, og fólkið leikur. Trú-
lega hefur gleðistofan verið alþýðu
nianna ltið eina leikhús og leiksvið
sem völ var á.
Fátt er vitað um viðhorf manna til
dansleikja á fyrri tímum, en þó virðist
bregða fyrir nokkurri andstöðu kirkju-
manna. í Jóns sögu helga er biskupi
talið þag til gildis, að hann hafi bar-
lzt gegn ákveðnum leik eða dansi, og
Heinrekur biskup hrakti Hámund prest,
þegar hann hafði verið í dansi í Við-
vík, en raunar er óvíst, hvort orsök
þess er andúð á dansi eða fjandskapur
biskups við Þorgils skarða. Höfundur
Árna biskups sögu kemur því að í
sögunni, að biskup hafi aldrei verið
að dansi, og Laurentius biskup fyrir-
bauð dansleik á Hólastað. Engar
heimildir eru til um viðhorf manna á
síðustu öldum katólsks siðar, en á síð-
ari hluta 16. aldar og á 17. öld verður
vart andstöðu kirkjulegra og verald-
legra yfirvalda. Höfundur QDI getur
þess, að kirkjuyfirvöld hafi snúizt gegn
vökunóttum, og árið 1592 lætur Odd-
ur biskup Einarsson samþykkja, að
prestar skuli fyrirbjóða m.a. vökunæt-
ur á helgum dögum; sá sem fer á
þvílíkar samkomur og hefur ekki
heyrt áður guðs orð á þeim degi skal
klagast fyrir sýslumanninum. Og
hreppstjórum virðist ætlað að aðstoða
presta. Þetta bann tekur aðeins til
helgidaga. Andúð á dansi og leikjum
kemur fram í upphafi ádeilukvæðis
sem til er í handritum frá 17. öld.
Upphafserindi kvæðisins eru ort af
einhverjum séra Fúsa, og mönnum
hefur komið til hugar, að höfundur
þeirra sé séra Sigfús Guðmundsson.
Texti kvæðisins er nokkuð mismunandi
í handritum og hefur aldrei verið kann-
aður, en í Lbs. 956 8vo hefst kvæðið
á þessa leið:
Satt er það eg seggjum tel
sem mig dansa biðja,
ekki stunda ýtar vel
annað boð og hið þriðja,
það berlega brjóta nú.
FÉLAGSBRÉF 15