Félagsbréf - 01.10.1964, Page 24

18. öld og raunar miklu fyrr er gleðin
íslenzka orðin forneskjuleg og ein-
angruð menningarleif sem engan stuðn-
ing fær erlendis frá. I Danmörku þar
sem íslendingar þekktu helzt til tíðk-
ast gjörólíkir dansleikir og hafa gert
lengi. Spéhræðsla leynir sér ekki og
óttinn við gaspur útlendinga, þegar
Eggert Ólafsson segir um vikivakann,
að hann falli síður en ekki þessarar
aldar grannsæi, sízt útlendra manna,
Iþótt íslenzkir megi vel brúka hann,
helzt í sinn hóp. Áhrif Ludvigs Har-
boes á íslandi og heittrúarstefna 18.
aldar hefur ýtt undir endanlegt afnám
gleðinnar, en ekki verður það ráðið af
þeim tilskipunum sem spruttu af dvöl
Harboes, að lionum hafi þótt ástæða
til að veitast sérlega að gleðinni. Það
má hugsa sér þá skýringu, að á fimmta
tug aldarinnar sé gleðin orðin sjald-
gæf og aðeins höfð í fáum stöðum í
landinu.
Það hlýtur að vekja undrun, að gleð-
inni hnignar á íslandi og hún hverfur
að lokum án þess íslendingar taki
jafnframt upp aðra dansleiki. Eðli-
legt hefði verið, að dansar sem tíðk-
uðust erlendis hefðu smám saman unn-
ið á og rutt gleðinni og dansleikjun-
um gömlu burt. En endalok gleðinnar
verða ekki skýrð með því. Það má til
að mynda ráða af ummælum Ólafs
Olaviusar, Hannesar Finnssonar og
Magnúsar Stephensens, að enginn dans
er á íslandi, og í Brúðkaupssiðabókinni
segir Eggert Ólafsson:
„Dansar margir er brúkast í út-
löndum eru og fallegir samt gagnlegir
fyrir hæversklega hræring og æfing
líkamans, ef nokkrir eru sem þá kunnu.
En ei skulu menn fara með það þeir
ekki kunna, so ei verði úr hlátur eða
gárungaskapur í stað góðrar skemmt-
anar, allra helzt nær útlendir menn
eru nærri, því þeir eru grandsærri en
sjálfir vér í slíkum efnum og bera út
af landinu til óhróðurs jafnvel það er
í sjálfu sér eigi er lastsamlegt, nær
það ekki er eftir þeirra höfði. Nú
skyldu því jafnan nokkrir þeir við vera
er utanlands hafa gefið auga og eftir
tekið gleðum eður dönsum svo vel, að
þeir viti góða forsögn þar á.“
Það er sjálfsagt, að íslenzkir stúdent-
ar sem voru við nám í Kaupmanna-
höfn hafa haft einhverja hugmynd um
þá dansa sem þar voru iðkaðir, og
a.m.k. í Reykjavík hafa einhverjir dans-
ar verið hafðir um hönd á fyrri hluta
19. aldar. Þetta þarfnast sérstakrar
rannsóknar, en svo mikið virðist ljóst,
að endalok gleðinnar verða ekki skýrð
með tilkomu erlendra dansa. Ummæli
Jónasar frá Hrafnagili eru sennilega
ekki fjarri lagi: „Otlendir dansar fóru
ekki að breiðast út um sveitir hér á
landi fyrr en um og eftir 1880.“ Það
hefur komið fyrir fræðimenn að gefa
sér það sem staðreynd, að dansalaust
samfélag manna sé óhugsandi, en
þetta virðist þó hafa gerzt á íslandi.
Hér lítur út fyrir, að landsmenn hafi
flestir verið án dansa í eina eða tvær
aldir og í sumum héruðum jafnvcl
lengur.